صرفه‌جویی حامل‌های انرژی و مدیریت بهینه مصرف آب و برق در تابستان- بخش نخست
چلچراغ مصرف بی‌رویه را با عزم ملی خاموش کنیم
گالیا توانگر
ظهرگاه گرم تابستانی است. با تاکسی‌های خطی از اکباتان(سمت توپخانه) به سوی خیابان پیروزی تهران رهسپارم. سرم را کمی متمایل به پنجره باز ماشین می‌گیرم تا نسیمی به صورتم بخورد و دقایقی گرما پنجه اش را از گلویم بردارد.
در افکار خود غوطه‌ورم. ناگهان برق لامپ‌های رنگی پای درختان آنسوی جدول خیابان توجه‌ام را جلب می‌کند. لامپ‌های ریز رنگی برای زیبایی در شب، پای درختان تعبیه شده‌اند، اما دلیل روشن ماندنشان تا این وقت روز چیست؟
یکی از مسافران غرولند کنان می‌گوید: «آنوقت همه‌اش تذکر می‌دهند که مردم صرفه‌جویی کنند! این چراغ‌ها فکر کنم از شب پیش همین‌طور روشن مانده‌اند! »
این روزها در همه جای جهان بحث صرفه‌جویی در حامل‌های انرژی( آب، برق و گاز) داغ داغ است. در این بین بیش از همه از همیاری دولت و مردم سخن به میان می‌آید. برای بدست آوردن نتیجه مثبت در الگوی مصرف برخی معتقدند باید از سازمان‌ها و ادارات دولتی آغاز کرد. عده دیگری مردم را مقصر همیشگی می‌دانند؛ اما کارشناسان دسته سوم همان‌هایی هستند که درست‌ترین پیشنهاد را برای مدیریت بهینه مصرف پیشنهاد می‌دهند؛ همیاری مردم و دولت در بهبود الگوی مصرف.
پیگیری راهکارهای بهینه‌سازی مصرف
در ارتقای اقتصاد شهری
دکتر حسین محمدپور زرندی رئیس انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با اشاره به اینکه یکی از ابعاد کمتر توجه شده در فرایند توسعه شهری، تاثیر متقابل توسعه فرهنگی و اقتصادی است، می‌گوید: «در علم اقتصاد رفتار اقتصادی فرد را مبتنی بر یک عقلانیت منفعتی تعریف می‌کنند، اما باید در نظر داشت نوع انتخاب‌های افراد حتی نسبت به موضوعات اقتصادی ریشه در نوع باورها و فرهنگ پیرامونی آنها دارد.»
وی با اشاره به اینکه یکی از موضوعاتی که در شهرها ارتباط این دو مقوله را با هم مشخص می‌کنند، مسئله نقش فرهنگ در بهینه‌سازی مصرف انرژی است، می‌گوید: «تحقیقات علمی تاکید دارند در کشور ما اگرچه در خصوص نحوه قیمت‌گذاری انرژی دچار مشکل هستیم، اما بخش عمده‌ای از دلیل اسراف در مصرف به مباحث فرهنگی و اجتماعی باز می‌گردد.»
رئیس‌انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در ادامه به بیان آماری از وضعیت مصرف انرژی در سطح شهرها پرداخته و خاطرنشان می‌کند: «فضاهای شهری از نظر وسعت تا ۱۳ سال آینده سه برابر ابتدای قرن بیست و یکم خواهد شد و همین مسئله سبب می‌شود تا مصرف انرژی در شهرها نیز به طور چشم‌گیری افزایش پیدا کند.»
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «در شرایط فعلی نیز شهرها بیش از دو سوم از کل انرژی مصرفی در جهان را به خود اختصاص داده‌اند و هر تغییری در وضعیت مصرف انرژی در حوزه شهری می‌تواند معادلات مصرف را در سطح جهان تغییر دهد.»
وی با اشاره به اینکه در اسناد بالادستی به‌ویژه سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) نیز توجه ویژه‌ای به زیرساخت‌های ارتقای بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف انرژی شده است، توضیح می‌دهد: «برخی برآوردها نشان می‌دهد که تنها با بهینه‌سازی مصرف انرژی امکان صرفه‌جویی ۱۰۰ میلیارد دلاری برای کشور وجود دارد که رقم بسیار خیره‌کننده‌ای است و حتی اگر ۱۰ درصد آن هم محقق شود می‌تواند در مسیر رشد کشور جهش ایجاد کند و بر همین اساس است که سه بند از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به بحث صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف انرژی اشاره دارد.»
صاحب امتیاز فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری ادامه می‌دهد: «طبق برخی برآوردها حدود نیمی از مصرف انرژی در کشور از سوی خانوارها صورت می‌گیرد و اگر قرار است تغییر در الگوی مصرف روی دهد، هدف اولی باید تغییر الگوی مصرف خانوارها به ویژه در سطح شهر باشد. برخی آمارها اشاره دارند که مصرف سرانه انرژی در کشور ما قریب به ۷۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است؛ ایرانی‌ها سه برابر نورم جهانی برق مصرف می‌کنند و مصرف بنزین هم گفته می‌شود چند برابر متوسط دنیا است.»
رئیس‌دومین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری به ارائه راهکارهایی برای تغییر الگوی مصرف خانوارهای شهری پرداخته و می‌گوید: «وضعیت مالیات بر مصرف بیش از حد، کاهش عوارض دولتی برای خانوارهای کم مصرف؛ تشویق تولیدکنندگان به عرضه کالای کم‌مصرف و پربازده برای خانوارهای متوسط و ضعیف جامعه در سطح کلان اقتصادی می‌تواند مورد نظر باشد و از سوی دیگر باید از تمامی ابزارهای فرهنگی اعم از رسانه و ... برای تشویق مردم در این زمینه بهره برد.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود به برگزاری دومین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری در پائیز سال جاری اشاره کرده و با بیان اینکه یکی از اصلی‌ترین موضوعات این همایش توجه به اصلاح الگوی مصرف انرژی در شهرهاست، می‌گوید: «همایش اول اقتصاد شهری منتج به ارائه تولید محتوای بومی در این حوزه شد و تلاش داریم در دومین دوره این همایش مباحث کاربردی و ناظر به مسئله و مشکلات ارائه شود.»
یک دهه آینده خطر فراگیری بیابان‌ها
ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﮐﺮﺩﻭﺍﻧﯽ ﭘﺪﺭ ﮐﻮﯾﺮﺷﻨﺎﺳﯽ در مورد مضیقه آب در کشورمان توضیح می‌دهد: «مرتب مرا به کنفرانس‌های آب دعوت می‌کنند، اما نمی‌روم! چون دیگر حس می‌کنم کنفرانس فایده‌ای نداشته باشد. کار از سمینار و کنفرانس گذشته است و دشت‌های کشور نشست کرده‌اند؛ به طور مثال سطح آب جهرم 570 متر، در رفسنجان 450 متر و در شهریار 300 متر پایین رفته است. تا 5 سال آینده درگیری برسرآب در شهرها و استان‌های کشور علنی خواهد شد. بیم آن می‌رود که بحران آب ما را ببلعد! بحران آب حتی می‌تواند امنیت ملی را تهدید کند.»
این پروفسور با اشاره به اینکه مردم ایران فرهنگ مصرف آب را بلد بوده‌اند، وگرنه چطور توانسته‌اند در طول 3 هزار سال در یک اقلیم خشک و کم آب دوام بیاورند؟ می‌گوید: «ایران تشنه است. فقط یک لیوان آب کمتر مصرف کنیم، روزی 17 میلیون لیترآب ذخیره می‌شود.»
پدر کویر‌شناسی ایران در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید:« در حال حاضر شاهد ورود ایران به هشتمین سال خشکسالی هستیم؛ مخصوصا در بوشهر، استان‌های همجوار استان بوشهر، نواحی شرق و جنوب شرق کشور. طبق گفته‌های ناسا ایران از 8 سال پیش وارد دوره 30 سال خشکسالی شده است و اگر ما (مردم و دولت) به فکر چاره نباشیم تا ده سال آتی ایران کلا بیابان خواهد شد.»
آب را گِل نکنیم و به هدرش ندهیم
ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺎﺭﺵ ﺟﻬﺎﻧﯽ هرﺳﺎﻝ ۸۰۰ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺮﻣﺎﻝ ۲۵۰ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ می‌باشد. ﺩﺭ حالی که ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ۴ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻧﯿﺎﺳﺖ. ﺟﺎﻟﺐ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﺏ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎﺭﺑﺮﺍﻥ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ۲ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ است. تنها یک امید وجود دارد و آن این است که با 25 درصد صرفه‌جویی می‌توانیم از بحران نبود آب طی یک دهه آتی رهایی پیدا کنیم.
موقع شستن ظرف، حمام، لباس، مسواک، اتومبیل، وضو و...به ارزش آب فکر کنید و با آب بازی نکنیم. این توصیه خیلی مهم است و باید با کار فرهنگی آن را ترویج داد.
فهیمه اسدی یک هیدرولوژیست(آبشناس) برایمان توضیح می‌دهد: « بحران آب و خشکسالی بسیار جدیست و این را می‌توان امروزه حتی در زندگی روزمره احساس کرد. کار به جایی رسیده که دولت برای بلند‌مدت طرح خرید آب را بررسی می‌کند. بسیاری از محصولاتی که به آب زیادی نیاز دارند مانند هندوانه و چغندر و برنج در بسیاری از استان‌ها و مناطق کشور ممنوع کاشت شده‌اند. می‌دانید بسیاری از مناطق کشور اعم از روستا‌ها و حتی شهر‌هایی که تا چند سال پیش رونق خود را داشت امروز خالی از سکنه شده‌اند؛ آن هم به خاطر نبود آب؟!»
وی در ادامه سؤالات تفکر‌برانگیز خود با هدف تلنگر زدن به ذهن مخاطب می‌گوید: «می‌دانید در بسیاری از جاهای کشور، گونه‌های جانوری و گیاهی به علت بی‌آبی رو به انقراض است؟ در بسیاری از جاها تا چند سال قبل که انواع پرنده‌ها و چرنده‌های وحشی فراوان بودند، امروز دیگر هیچ اثری از آنها نیست. کارشناسان بین‌المللی اعلام کرده‌اند که اگر این روند مصرف در ایران ادامه داشته باشد در چندین سال آینده سونامی مهاجرت به علت نبود این مایه‌حیات به اوج خود خواهد رسید. پس به خاطر خودمان و فرزندانمان هم که شده آب را گِل نکنیم و به هدرش ندهیم.»
چند توصیه کلیدی برای مصرف خانگی برق در تابستان
اوج مصرف در ساعات اولیه شب است. آن هم برای روشنایی. هر لامپ کم‌مصرف می‌تواند ۵ برابر لامپ رشته‌ای معمولی (با همان مصرف) روشنایی تولید کند. پس استفاده از لامپ کم‌مصرف و مهتابی می‌تواند بار زیادی را از ساعات اوج مصرف(پیک) کم کند. کشورهای صنعتی یک پیک صنعتی هم در ساعات پیش از ظهر دارند که ما نداریم ودر نتیجه فشار زیادی در ساعات اولیه شب به نیروگاه‌های برق وارد می‌شود. برای اُتوکشی لباس‌ها صبر کنیم تا مقدار آنها به اندازه کافی برسد. یادمان باشد استفاده از دور تند کولر در ساعات اوج مصرف، خاموشی را افزایش می‌دهد. از قرار دادن غذای گرم در داخل یخچال خودداری کنید تا یخچال شوکه نشود. اول غذا را در بیرون یخچال خنک کنید و بعد در یخچال قرار دهید. دیوار اتاق‌ها را به رنگ روشن رنگ آمیزی کنید و حباب لامپ‌ها را تمیز‌نمایید. همین اقدامات ساده می‌تواند تا ۵۰ درصد هزینه‌های برق شما را کاهش دهد.
آیا می‌دانید طول عمر لامپ‌های کم‌مصرف هشت برابر بیشتر و مصرف آنها پنج برابر کمتر از لامپ‌های معمولی است؟ استفاده از لامپ‌های کم مصرف، روشی مفید برای کاهش هزینه‌های مالی خانواده است. از استفاده مکرر از توستر و مایکروفر تنها برای گرم کردن حجم بسیار کم مواد غذایی خودداری کنیم. قبل از روشن کردن جارو برقی؛ لوله‌های آن را کنترل کنید تا گرفتگی نداشته و باعث هدر رفتن انرژی نگردد. در هنگام استفاده از وسایل سرمایشی، پس از حمام کردن از باز گذاشتن در حمام، خودداری کنیم. گرمای حمام را اگر بخواهد کولرخنک کند، پول زیادی روی دستتان می‌گذارد. دست‌هایتان را به خاموش کردن چراغ اضافه عادت دهید. با از بین بردن برفک‌های یخچال، به سرمایش بهتر و بیشتر آن کمک کنید.
کولر گازی‌تان را در مسیر باد قرار بدهید تا منزل شما را بیشتر خنک کند. حتی کولرها هم طاقت گرمای آفتاب داغ تابستان را ندارند. کولرها رادر محل سایه قرار دهیم. در فصل تابستان، پوشیدن لباس‌هایی که رنگ روشن دارند؛ باعث می‌شود که کمتر احساس گرما کنیم.
کامپیوترخود را به گونه‌ای تنظیم کنید که مانیتور پس از دو سه دقیقه بیکار بودن خاموش شود. مانیتور(نمایشگر) پرمصرف‌ترین بخش رایانه شماست. استفاده از یک تصویر پس زمینه تاریک و محافظ ( اسکرین سیور) تیره می‌تواند مقدار زیادی برق صرفه جویی کند و چند کیلوگرم دی‌اکسیدکربن کمتری را راهی اتمسفر زمین سازد.