لزوم تنوع روش‌ها در اجرای فریضه امربه معروف (زلال بصیرت)
بر کسي پوشيده نيست که مسئله امر به معروف و نهي از منکر از فروع دين و ضروريات اسلام است؛ اما علي رغم جايگاه والاي اين فريضه در معارف اسلامي، هنوز ابهاماتي در‌باره آن وجود دارد و گاه بد فهمي‌ها، سبب رفتار‌هاي نامناسب و مغاير با هدف امر به معروف و نهي از منکر مي‌شود.
امر به معروف و نهي از منکر در واقع نظارت عمومي براي کاهش تخلف است، امر به معروف و نهي از منکر داراي اقسام و انواع مختلفي است که يکي از آنها همان است که در رساله‌هاي عمليه با شرايط خاصي از جمله عدم احتمال ضرر و به صورت آمرانه و از موضع استعلاء ذکر شده است. اين نوع امر به معروف و نهي از منكر وظيفه مردم در شرايطي است كه حکومت اسلامي برقرار است و گناه علني مگر در موارد اندک و نادر صورت نمي‌گيرد.
امام حسين(ع)، در خطبه خود هدف قيامش را به خاطر امر به معروف و نهي از منکر اعلام کرد. زماني که حضرت قيام كردند، از قبل مشخص بود و خودشان هم آگاهي داشتند که اين حرکت، پيروزي ظاهري به همراه نخواهد داشت و به شهادت ايشان و يارانشان و اسارت خانواده‌شان مي‌انجامد. لذا اگر قرار بود، ايشان شرايطي كه در رساله‌هاي عمليه ذكر شده را در نظر بگيرند، اصلاً نبايد قيام مي‌کردند؛ زيرا نه فقط احتمال ضرر، بلکه يقين به آن وجود داشت.
توجه به راه‌های اجرای امر به معروف
و نهي از منکر
بر همين اساس گاهي مصداق عملي امر به معروف و نهي از منکر قيام، جنگ و کشته شدن است، همان‌گونه که قيام امام(ره) نيز مصداقي از همين نوع امر به معروف و نهي از منکر بود؛ چون ايشان از تبعيد و شکنجه و سختي‌هاي آن آگاه بودند. گاهي نيز مصداق آن، امر به معروف و نهي از منکري است که حتي احتمال ضرر هم در آن نيست.
مي‌دانيم خداوند متعال به ترك شعائر اسلامي در جامعه راضي نيست، اگر مردم نسبت به احکام بي‌تفاوت باشند، تدريجاً احکام و ارزش‌هاي اسلامي فراموش مي‌شوند، امر به معروف و نهي از منکر يکي از راه‌هايي است که مي‌تواند سبب احياي ارزش‌هاي الهي در جامعه شود. ما از هر راه صحيح شرعي و بدون ارتكاب گناه ، مي‌توانيم ديگران را به انجام وظايفشان ترغيب کنيم و از انجام گناه علني در جامعه باز بداريم؛ حتي اگر عنوان امر به معروف و نهي از منکر بر آن صدق نكند، يا از موضع استعلاء و آمرانه نباشد؛ بلکه با خواهش و تمنا و محبت همراه باشد.
گاهي امر و نهي نتيجه نمي‌دهد،اما در همين مواقع نيز اگر جلوگيري از گناه در جامعه با انجام مقدماتي که ايجاد تنش نکند، امكان‌پذير است، بايد همان روش را پيش گرفت؛ هر چند مصداق امر به معروف و نهي از منکر اصطلاحي نباشد. همچنان‌که امروزه شايع شدن فرهنگ غربي در دنيا موجب شده آزادي عمل و رفتار مطابق دلخواه، يك حق تلقي مي‌شود و امر و نهي کمتر اثرگذار است.
شرایط
و شیوه‌های اجرای امر به معروف
بايد به دنبال راهکار‌هايي بود که افراد بهتر آن را بپذيرند، اولين راه، رفتار محترمانه و مودبانه همراه با محبت است. چون مخاطب زماني كه بفهمد شما او را دوست داريد و از سر دلسوزي مطلبي را به او مي‌گوييد، راحت‌تر مي‌پذيرد.
لازم نيست اجراي احكام دين در چارچوب امر به معروف و نهي از منکر اصطلاحي انجام شود؛ بلکه هر عمل مشروعي که بتواند موجب پياده شدن ارزش‌هاي الهي در جامعه شود و از گناه علني در جامعه جلوگيري کند، مورد رضايت خداوند است.
اگر امروز بخواهيم براي امر به معروف و نهي از منکر تمام شرايط آن را مثل آمرانه بودن، عدم احتمال ضرر و مانند آن را فراهم كنيم، ديگر جايي براي تأثيرپذيري مخاطب باقي نمي‌ماند؛ چون شرايطي که در رساله‌هاي عمليه براي امر به معروف و نهي از منکر ذکر شده، مربوط به زماني است كه در جامعه اسلامي گناه کمتر اتفاق مي‌افتد و امر و نهي در افراد متخلف، اثرگذار است.
نحوه برخورد با شخص متخلف، بايد متناسب با شأن هر فرد و شرايط و محيط زندگي وي باشد و سبب تحقير وي نشود؛ چون هر چند آن فرد تخلف و گناهي انجام داده، اما او مسلمان و مؤمن است و نبايد به خاطر يک عمل اشتباه، مورد تحقير قرار گيرد.
هدف از امر به معروف و نهي از منکر، برچيدن گناه از جامعه است، اگر در شرايطي، برخي زمينه‌ها به‌گونه‌اي است که نمي‌توان امر به معروف و نهي از منکر را با شرايط مذکور در رساله‌هاي عمليه محقق کرد، بايد به دنبال راهکار‌هاي جايگزين و شيوه‌هاي مناسب بود.
بايد شيوه‌هاي مختلفي که مي‌تواند هدف امر به معروف و نهي از منکر را محقق کند، به کار گرفته شود، در اين صورت، تنش‌ها و اختلاف‌ها کمترشده و محبت و احترام متقابل بيشتر مي‌شود؛ در حالي‌كه گاه برخي کج‌فهمي‌ها از امر به معروف و نهي از منکر سبب افزايش دشمني‌ها و اختلافات می‌شود.
در روایت است: کسي که با ديگران الفت نگيرد و ديگران با وي مأنوس نشوند، خيري در او نيست. لذا نمي‌توان با تحقير و بي‌احترامي، ديگران را به راه خير دعوت کرد.
برکات نهضت امام(ره) و انقلاب اسلامي
اگر ما امروز جمع شده‌ايم و در‌باره چنين مسائلي سخن مي‌گوئيم، از برکت امام راحل است که با قيام خود سبب احياي معارف و ارزش‌هاي اسلام شد. اگر امروز بر خلاف دوران طاغوت، دانشجوي نمازخوان مورد تمسخر و طعنه ديگران قرار نمي‌گيرد و اگر مراسمي مانند اعتکاف با اين شور و شوق برپا مي‌شود و بعضي از جوانان به خاطر اينکه نتوانسته‌اند در اعتکاف شرکت کنند، گريه مي‌کنند، همه اينها از برکات امام(ره) است. البته در عين حال امواج فرهنگ جهاني به کشور ما نيز رسيده است و تسامح و تساهل برخي مسئولان هم در اين امر دخيل بوده است که مي‌توان با ارائه راهکار صحيح با اين تهاجمات مقابله کرد و فطرت پاک جوانان را زنده نگاه داشت.
بیانات آيت‌الله مصباح يزدي (دام ظله) در جمع تعدادي از خواهران فعال در عرصه امر به معروف و نهي از منکر ؛ قم ؛1/8/93
زلال بصیرت روزهای پنج شنبه منتشر می‌شود.