از هراره تا تهران - ۱
سفیر امام و انقلاب در جنبش عدم تعهد
اشاره:
ایران امروز به برکت انقلاب اسلامی جایگاه ویژه‌ای در مناسبات جهانی پیدا کرده است و به تبع آن جهان امروز، چشم و گوش به دهان حضرت آقا دوخته است. کلام ايشان براي جبهة حق، نقشة راه است؛ و براي جبهة باطل، تهديدهاي جديِ پيش رو. مستضعفان و مظلومان از بيانشان قوت قلب و روحيه مي‌گيرند و مستکبران و ظالمان نااميد و هراسان مي‌شوند.
سال‌ها پیش امام خمینی(ره) پرچم عدالتخواهی و مبارزه با ظلم را برافراشتند و در ادامه رهبر معظم انقلاب، در رأس جريان مقابله با ظالمان همچنان استوار ايستاده‌اند. اگر در ايام اختناق پيش از انقلاب، حق نداشتیم کلمه‌اي در مورد اسرائيل بگويیم؛ امروز، رهبر انقلاب، محکم و جدي، رژيم اشغالگر قدس را تهديد مي‌کنند که اگر غلطي از او سر بزند، پايتخت سياسي و اقتصادي‌اش، «تل آويو» و «حيفا» را با خاک يکسان خواهيم کرد. و قلدرهاي عالم خوب مي‌فهمند که اين تهديد جدي است و عملي مي‌شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دوران پيش از رهبري، در هشت سفر خارجي، سفير امام و انقلاب بودند که پيام اسلام ناب را به جهان رساندند. در شهريور سال 65 حضور و نطق مهم و تاریخی ايشان در اجلاس سرانِ عدم‌تعهد در هراره، پايتخت زيمبابوه، آن اجلاس را متحول و دل‌هاي آمادة سران آزادة کشورهاي مظلوم جهان را به انقلاب اسلامي جذب کرد. اين حضور فعال و پرمغز، براي دوستان انقلاب و اسلام و آنان که اين جريان را رصد مي‌کردند، ثابت کرد که اين نوع اعتقاد به اسلام، نه‌تنها داعية حکومت‌داري، بلکه داعية جهان‌داري دارد. و اگر بتواند، همان‌گونه که نظام اسلامي را در ايران برپا کرده؛ ادارة امور دنيا را براساس اين دين، در دست خواهد گرفت.
و در شهريور سال 91 سخنراني ايشان، به‌عنوان رهبر معظم انقلاب اسلامي، در شانزدهمين اجلاس سران عدم‌تعهد در تهران، بيانِ متعاليِ مفهوم «عدم‌تعهد» و ترسيم مسير آرماني اين تفکر بود. در همين سخنراني، باز هم حمله کردند به رژيم صهيونيستي، به‌عنوان دشمن اصلي و غده‌اي سرطاني که تا از بدن تب‌دار جهان برداشته نشود، هيچ درماني به بهبودي کامل نمي‌رسد. و آمريکا را نصيحت کردند که دست از حمايت از اين رژيم جعلي بردارد. و اينها همه نشان‌دهندة قدرت و اقتدار انقلاب اسلامي مردم ایران بود، باوجود تمام دشمني‌هاي ناجوانمردانة نظام سلطه. اقتداري که از تهران، به رخ تمام دنيا کشيده شد.
متن حاضر که از امروز در قالب پاورقی به مخاطبان ارائه می‌شود روايتي از این دو دوره حضورآيت‌الله خامنه‌اي در اجلاس سران جنبش عدم تعهد است. سفرهاي خارجي آيت‌الله خامنه‌اي در دوران پيش از رهبري، اتفاقات ويژه و برهه‌هاي مغتنمي هستند که مي‌توان در آنها با راهبرد و نحوة عملکرد ايشان در روابط بين‌الملل و مسائل جهاني آشنا شد. در اين ميان، يکي از طولاني‌ترين و مهم‌ترين سفرها، حضور هشت‌روزة ایشان، به عنوان رئيس‌جمهور ايران، در هراره، پايتخت زيمبابوه براي شرکت در هشتمين اجلاس سران کشورهاي عضو جنبش عدم تعهد است. این سفر جذاب و حواشی آن به همراه متن و حاشیه حضور رهبری در اجلاس عدم تعهد تهران در قالب کتابی با عنوان «از هراره تا تهران» توسط انتشارات صهبا در سال 1393 به بازار نشر عرضه و با استقبال علاقه‌مندان مواجه شد. انتشارات صهبا پیش از این با کتاب‌هایی نظیر «دغدغه‌های فرهنگی»، «انسان 250 ساله»، «مسیح در شب قدر» و ... نظر دوستداران کتاب و کتابخوانی را به خود جلب کرده و نشان داده بود انصافا توانایی خوبی در به روزسانی و مدون‌سازی خاطرات و بیانات رهبر انقلاب در گذر زمان دارد. از امروز میزبان تلاش فرهنگی صادقانه آنها در صفحه پاورقی هستیم.
کتاب « از هراره تا تهران»
مشغول مطالعة يک منبع عظيم معرفتي بوديم؛ متن‌هاي زيبايي که سرشارند از معارف، نکته‌ها، تحليل‌ها، آموزش‌ها و موعظه‌ها. و آيينه‌هايي هستند از تاريخ انقلاب اسلامي، اما نه آن تاريخي که فعل‌هاي ماضي را صرف مي‌کند و جلو مي‌رود؛ تاريخي که روح وقايع را بيان مي‌کند و از هر حادثه‌اي در گذشته، درسي بيرون مي‌کشد براي آينده. داشتيم متن خطبه‌هاي نماز جمعة تهران را مي‌خوانديم؛ خطبه‌هاي آيت‌الله خامنه‌اي‌حفظه الله را.
سال 1391، ايام برگزاري اجلاس عدم‌تعهد در تهران بود و ذهن‌ها درگير آن. به همين مناسبت، در ميان خطبه‌ها، به سراغ خطبة 1365/6/21 رفتيم، که هفتم محرم بوده. دو خطبة مفصل و پرمعنا:
خطبة اول، بيان نکته‌اي است از قيام عاشورا، و خطبة دوم، گزارشي از يک سفر.
خطبة اول در مورد نفي ظلم‌پذيري است و خطبة دوم، تشريح فريادِ انقلاب اسلامي است، در ميان کشورهاي جهان سوم، در نفي ظلم‌پذيري.
هرکدام از خطبه‌ها معارف و نکات عميقي دارد، و از همه شيرين‌تر و مهم‌تر، ارتباط عميق و مبناييِ اين دو خطبه است.
در خطبة دوم، حضرت آقا از سفرشان به هراره و شرکت در اجلاس سران عدم‌تعهد، گزارش مي‌دهند. گزارشي که جمع را مجذوب خود مي‌کند؛ چه سفر مهم و عجيبي بوده است! به‌سراغ کتاب‌ها و رسانه‌ها مي‌رويم، تا بيشتر از سفر بدانيم. اما خبري نيست، از سفري به اين عظمت، مطلب خاصي گفته نشده!
به سراغ اسناد مي‌رويم. نه اسناد محرمانه و گزارش‌هاي دولتي و بولتن‌ها و آرشيو صداوسيما و وزارت خارجه و... که به هيچ کدام دسترسي نداشتيم. به اسنادي که در اختيار همه هستند، اما ديده نمي‌شوند. اسنادي که حرف‌هاي زيادي دارند، اما کسي آنها را به سخن نمي‌آورد. اسنادي که با فريادهاي در گلومانده، خاموشند و معمولاً خاک گرفته: روزنامه‌هايي که در همان ايام منتشر مي‌شدند.
در ميان چهار روزنامة «جمهوري اسلامي»، «اطلاعات»، «کيهان» و «رسالت» صفحات فراواني بود در مورد آن سفر هشت روزه. از چند روز قبل، تا نزديک به يک‌ماه بعد از سفر، مطالب متنوعي از اصل و حواشي آن، در اين روزنامه‌ها چاپ شده است.
با ديدن اين حجم مطلب و متن نطق‌هاي حضرت آقا در حين سفر، برايمان يقين شد که بايد به يک کتاب فکر کنيم؛ کتابي که يک نگاهش به حضور آيت‌الله خامنه‌اي در اجلاس هراره است و نگاه ديگرش به حضور در اجلاس تهران. روايت اين دو حضور و شرايط دنيا در فاصلة زماني بين آنها، شد موضوع کتاب «از هراره تا تهران».
براي کامل کردن اطلاعات، سراغ برخي از همسفران حاضر در اجلاس هراره رفتيم. بعضي استقبال کردند و بعضي رد. بعضي، کاملاً فراموش کرده بودند و بعضي، نکاتي در ذهنشان مانده بود. گرچه اصل اطلاعات از متن روزنامه‌ها به دست آمد، اما اين گفتگوها هم به روشن شدن برخي ابهامات کمک و بعضاً نکاتي ريز و جزئي را اضافه کرد.
* * *
«از هراره تا تهران» ورود به يک موضوع جديد در دامنة وسيع «صهـبا» است. سفرهاي خارجي آيت‌الله خامنه‌اي، از سال 59 تا 68 ، به‌خاطر مسافر تأثيرگذارشان، در تاريخ انقلاب و دوستان انقلاب و حتي دنيا، اثرگذار بوده‌اند:
1ـ سفر به هندوستان، براي رساندن پيام انقلاب اسلامي (سال59)
2ـ سفر به سوريه، ليبي و الجزاير، براي دفاع از فلسطين (سال63)
3ـ سفر به پاکستان (سال64)
4ـ سفر به کشورهاي جنوب آفريقا:تانزانيا، موزامبيك، آنگولا و زيمبابوه، براي حمايت از خط مقدم مبارزه با رژيم نژادپرست آفريقاي جنوبي (سال64)
5ـ سفر به زيمبابوه، براي شرکت در هشتمين اجلاس سران عدم‌تعهد (سال65)
6ـ سفر به نيويورک، براي سخنراني در مجمع عمومي سازمان ملل متحد (سال66)
7ـ سفر به روماني و يوگسلاوي (سال67)
8ـ سفر به چين و کره‌جنوبي (سال68)
سفر به پاکستان متصل است به سفر به جنوب آفريقا، اما موضوع و شرايط دو سفر متفاوت است، لذا جداگانه ذكر شده‌اند. اين کتاب روايت سفر پنجم است از هشت سفري كه اميدواريم روزي، تمام آنها توسط هر مجموعة دلسوزي، روايت شوند.
* * *
کتاب «از هراره تا تهران» شامل چهار قسمت است:
- مقدمه: متن خطبة اول نماز جمعة ذکر شده، در واقع يک مقدمة محتوايي است بر آنچه در هراره اتفاق افتاده و آنچه حضرت آقا در هراره بيان مي‌کنند. روح اين خطبه، در تمام صفحات کتاب جريان دارد، لذا مطالعة اين مقدمه، باعث مي‌شود به درک عميق‌تري از روايت سفر و اتفاقات بعد از آن برسيم.
- بخش اول، روايت هراره: عمده‌ترين قسمت کتاب است که شرح سفر حضرت آقا به هراره، به‌صورت روزانه، از لحظة ورود تا برگشت و اقامة نماز جمعه، به‌شکل روايت‌گري، در آن آمده. به‌جز روايت سفر و متن سخنراني‌هاي ايرادشده، برخي موضوعات مربوط به شرايط آن روز دنيا، به‌مناسبت‌هايي مطرح شده‌اند تا به فهم آنچه در هراره گفته مي‌شود و اتفاق مي‌افتد، کمک کند. ممکن است به‌خاطر فاصلة زماني، برخي موضوعات در ابتدا، براي مخاطبين مبهم باشد، عمدة اين ابهامات در ادامة مطالعة متن برطرف خواهد شد.
- بخش دوم، از هراره تا تهران: مروري است سريع و اجمالي بر آنچه در ميان اين دو اجلاس، در موضوعات مهمِ مربوط به آنچه در هراره بيان شده، گذشته. در اين بخش، برخلاف بخش اول، از شرح مفصل و بيان جزئيات صرف‌نظر و مروري کلي بر اين موضوعات شده است.
- بخش سوم، روايت تهران: برگزاري اجلاس شانزدهم جنبش عدم‌تعهد در تهران و حضور حضرت آقا در آن را روايت مي‌کند. که شامل روايت برگزاري اجلاس، ديدار برخي سران با معظم‌له و سخنراني ايشان در افتتاحية اجلاس است.