پیدا و پنهان طرح اشتغال‌زایی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
«در حالی که در اکثر دانشگاه‌ها کمتر فعالیت عملی به دانشجویان آموزش داده می‌شود و دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی وقتی با آنچه که آموخته‌اند با آنچه که بازار صنعت است روبرو می‌شود و آن موقع متوجه تلف کردن وقت خود شده اند، این طرح در شرایط فعلی، بهترین پیشنهادی است که بتوان در یک دوره 1-2 ساله آموزش‌های عملی را در شرایط واقعی یاد بگیرد.»
جزئیات طرح کارورزی فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی اعلام شد. علاءالدین ازوجی مدیرکل دفتر سیاستگذاری و توسعه اشتغال وزارت کار در گفت‌وگو با مهر، با تشریح جزئیات اجرای طرح کارورزی که به تازگی با هدف جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار از مقطع کاردانی تا مقطع دکتری از سوی وزارت کار اجرایی شده است، گفت: جامعه هدف اجرای این طرح، دانش‌آموختگان دانشگاهی گروه سنی ۲۳ ساله تا ۳۲ ساله (با احتساب ۲سال خدمت سربازی) در همه رشته‌های دانشگاهی برحسب نیاز بنگاه‌های اقتصادی خصوصی و تعاونی هستند.
وی با بیان اینکه طرح کارورزی ذیل طرح کاج (کارآفرینی و اشتغال برای جوانان) در دستور کار دولت قرار گرفته است گفت: این طرح در سال گذشته در ۸ استان کشور به صورت آزمایشی اجرا شد و امسال به سراسر کشور تعمیم داده شده است که در این زمینه اخیرا و بعد از آغاز اجرای طرح، طی جلساتی تلاش کردیم تا نقاط ضعف طرح را شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام کنیم.
مشاور وزیر و مدیرکل دفتر سیاستگذاری و توسعه اشتغال وزارت کار با اشاره به اینکه علاوه بر دانش آموختگان دانشگاهی، «کارفرمایان» و «واحدهای متقاضی جذب کارورز» نیز مخاطبان اجرای طرح کارورزی هستند گفت: در حال حاضر سامانه ثبت نام به نشانی karvarzi.mcls.gov.ir برای کارورزان و واحدهای پذیرنده کارورزان فعال است که می‌توانند آمادگی خود را برای اشتغال یا جذب متقاضیان اعلام کنند.
ازوجی، دوره کارورزی را حداقل ۴ ماه و حداکثر ۶ ماه برای هر کارورز عنوان کرد و درباره نحوه جذب متقاضیان بیکار مشمول این طرح گفت: پس از گزارش‌گیری از اطلاعات ثبت شده در سامانه باید بر اساس یکسری شاخص‌ها، افراد حائز شرایط با در نظر گرفتن اولویت‌ها شناسایی و به میزان ظرفیت بنگاه‌ها و با در نظر گرفتن رشته تحصیلی فرد متقاضی از طریق وزارت کار به بنگاه اقتصادی مربوطه معرفی شوند.
دستمزد کارورزان
یک سوم حداقل حقوق
وی با بیان اینکه در قالب اجرای طرح کارورزی اشتغال سالانه ۱۵۰ هزار فارغ التحصیل بیکار هدف‌گذاری شده است، درباره حقوق کارورزان گفت: دستمزد این افراد به میزان یک سوم حداقل حقوق مصوب سال ۹۶ از سوی دولت پرداخت می‌شود که حدود ۳۱۰ هزار تومان برای هر فرد است.
وی با بیان اینکه واحدهای پذیرنده کارورزان هیچ تعهدی در قبال جذب قطعی کارورز در واحد مربوطه ندارند گفت: البته بر اساس گزارش‌های دریافتی ما از اجرای آزمایشی این طرح در سال گذشته، ۷۰ درصد کارورزان از سوی کارفرمایان جذب واحد مربوطه شدند.
مشاور وزیر کار همچنین از در نظر گرفتن مشوق‌های بیمه‌ای برای افزایش انگیزه کارفرمایان برای جذب کارورزان خبر داد و گفت: برای افزایش احتمال جذب این افراد و ماندگاری آنها در محیط کار، در صورت جذب کارورزان در واحد و بنگاه اقتصادی مربوطه، دولت تا ۲ سال ۱۰۰ درصد حق بیمه کارفرما را پرداخت خواهد کرد. بدین ترتیب کارفرمایان تا ۲ سال از پرداخت حق بیمه در قبال کارورزان معاف خواهند بود.
حامیان و منتقدان چه می‌گویند؟!
اما این طرح از همان سال گذشته با حامیان و منتقدان سرسختی روبرو بوده است. رسانه‌ای شدن این پیشنهاد بر میگردد به آذرماه سال گذشته، این طرح بر اساس پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی در قالب لایحه برنامه ششم توسعه می‌باشد و به این صورت است که فارغ التحصیلان دانشگاهی زیر 32 سال، که سابقه بیمه ندارند در قالب طرح کارورزی می‌تواند در بنگاه‌های صنعتی و غیرصنعتی مشغول به کار شوند. و کارفرمایان می‌توانند تا حداکثر 75 درصد و حداقل یک سوم دستمزد را به این افراد پرداخت کنند.
این پیشنهاد در همان ابتدا با واکنش‌هایی به خصوص از قشر کارگر مواجه شد، کارگران می‌گویند حداقل حقوق‌ها در ایران بسیار پایین است تا جایی که میلیون‌ها مشمول قانون کار در تامین معیشت خود دچار مشکلات فراوانی بوده و با مسائل جدی معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند. بسیاری ماهیانه تنها ۷۱۲ هزارتومان دریافت می‌کنند و اگر بیمه هم باشند باید مبلغی از آن به منظور حق بیمه نیز کسر شود که دریافتی نهایی به زیر ۷۰۰ هزارتومان می‌رسد.
مسئولان وزارت کار چه می‌گویند؟
کورش پرند معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی همان زمان با حضور در یک برنامه رادیویی در دفاع از این طرح می‌گوید: در حال حاضر ما با پدیده‌ای به نام بیکاری مواجه شده‌ایم که نوع آن با 10-15 سال پیش متفاوت است.
وی با ارائه آماری از جمعیت تحصیل کرده کشور و بیکاران فارغ‌التحصیلان ادامه می‌دهد: جمعیت در ایران به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم شده است، جمعیت فعال کشور چیزی در حدود 23 میلیون نفر و جمعیت غیرفعال ما 40 میلیون نفر است؛ اتفاقی که در جمعیت غیرفعال افتاده است این است که 5 میلیون و 400 هزار نفر این جمعیت دارای تحصیلات عالیه هستند؛ که این جمعیت غیرفعال نقش خاصی در توسعه کشور ندارند؛ از این تعداد دانش آموخته حدود 4و نیم میلیون دانشجو هستند، با این حساب نزدیک به یک میلیون نفر کسانی هستند که دارای تحصیلات عالی هستند و رغبتی برای کار هم ندارند.
ابهامات دانشجویی
اما حالا پس از گذشت بیش از یک سال وزیر کار بار دیگر با طرح این مسئله از پیش‌بینی ایجاد ۲۰۰ هزار شغل در سال آینده خبر می‌دهد، البته نکته قابل توجه مدل پرداختی حقوق است که به نظر می‌رسد با مدل گفته شده نسبت به قبل متفاوت باشد؛ وزیر کار می‌گوید: «بخشی از حقوق و دستمزد فارغ‌التحصیلانی که از طریق این طرح جذب بازار کار شوند را دولت و بخشی دیگر را کارفرمایان می‌پردازند.»
همه این مسئله باعث ابهامات و سؤالاتی درباره این طرح شده است.
به گزارش خبرنامه دانشجویان؛ یکی از دانشجویان دانشگاه تهران در این باره می‌گوید: «نخست اینکه دستمزد کسب شده از مشاغل ایجاد شده تا چه میزان جوابگوی فارغ‌التحصیلانی است که پای را از مرزهای دانشگاه فراتر گذاشته و قصد زندگی مستقل از خانواده را دارند؟ جواب را می‌توان در گزارش منتشره در خبرگزاری تسنیم به مورخ مهر ۹۳ یافت: ۴۰۰ هزار تومان. مبلغی که تنها و تنها یک هفتم خط فقر را پوشش می‌دهد و مشخص نیست که قرار است کفاف کدام بخش از هزینه‌های جوانی که دهه سوم عمرش را می‌گذراند بدهد!»
و پرسش دیگر اینکه در نهایت این طرح به نفع کدام گروه‌های اجتماعی است؟ پاسخ کارفرمایانی است که قرار است نیروی کار ارزان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را به قیمتی معادل نصف حداقل حقوق سال 96 (920 هزار تومان) به خدمت بگیرند؛ و دولت علاوه بر این امکان، با پرداخت نیمی از دستمزد نیروی کار آنان از محل مالیات‌های عمومی (و لاجرم از محل کاهش هزینه‌های عمومی دولت در عرصه‌هایی مثل آموزش) به کسب سود‌آوری بیشتر آنان یاری می‌رساند.
منصور باقریان یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه تهران نیز می‌گوید: «برای جبران این کم کاری سیستم آموزش عالی، مسئولین کشور به جای اصلاح مشکلات، پیشنهاد می‌دهند دانشجویان فارغ التحصیل پس از پایان تحصیل، به کار رایگان برای دریافت رزومه بپردازند! گویا نه تنها مشکلات گذشته را نمی‌بینند و قصد اصلاح آن را ندارند بلکه علاقه نیز نشان می‌دهند که با اقداماتی بی‌فکر، مشکلات را صد چندان کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «در شرایط موجود که هر روز شاهد مشکلات شدید در بخش‌های کارگری هستیم، ارائه چنین پیشنهادی، علاوه بر دانشجویان به نیروی کار رایگان و بی‌دردسر برای صنعت، باعث بوجود آمدن فشار شدید نیز به قشر کارگری کشور خواهد شد.»
احسان محمدی، فعال صنفی دانشجویی دانشگاه تهران نیز نظر دیگری دارد، وی معتقد است: «این بار نوبت به فارغ التحصیلان دانشگاهی رسیده است تا با ارزشی پایین و در خدمت به منافع بیگانه از هستی خود، برای نظام سرمایه‌داری کار کنند تا بیش از پیش شاهد انباشت سرمایه و نابودی هستی انسان باشیم. این بار نوبت به تحصیلکرد‌ه‌های دانشگاهی رسیده است که همزمان با ایجاد اتحادیه‌های علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان وابسته به وزارت علوم که در دانشگاه پایگاه‌های به ظاهر دانشجویی ایجاد کرده‌اند، در نشست‌های دولتی هم مسئله استفاده تمام و کمال از تحصیلکرده‌ها در چرخه اقتصادی نظام بررسی و به شور و مشورت گذاشته می‌شود.»
بهشتی دیگر دانشجوی دانشگاه شاهد است، وی البته این طرح وزارت را یک طرح متناسب با وضعیت فعلی آموزش عالی می‌داند: «در حالی که در اکثر دانشگاه‌ها کمتر فعالیت عملی به دانشجویان آموزش داده می‌شود و دانشجویان پس از فارغ التحصیلی وقتی با آنچه که آموخته‌اند با آنچه که بازار صنعت است روبرو می‌شوند و آن موقع متوجه تلف کردن وقت خود شده اند، این طرح در شرایط فعلی، بهترین پیشنهادی است که بتوان در یک دوره 1-2 ساله آموزش‌های عملی را در شرایط واقعی یاد بگیرد.»
راه‌اندازی کمپین #بیگارورزی
این موج موافق و مخالف در روزهای تعطیلی دانشگاه باعث نشد در شبکه‌های اجتماعی دانشجویی و کانال‌های منتسب به شورهای صنفی کمرنگ شود، و این کانال‌ها تحلیل‌ها و میزگردهای مجازی دانشجویی برای نظرخواهی از دانشجویان و فارغ التحصیلان به راه انداختند.
هشتگ «بیگارورزی» عنوانی بود که این کانال‌ها جمعه شب این طرح را در فضای توئیتر به بحث و بررسی گذاشتند، مسئله‌ای که طی زمان اعلام شده با مورد استقبال کاربران توئیتری قرار گرفت.
به هر حال باید دید دولت دوازدهم می‌تواند به این وعده خود که همان اشتغال جوانان و فارغ‌التحصیلان است، عمل کند. طرحی که به گفته وزیر کار قرار است 200 هزار نفر را به بازار کار هدایت کند.