پرسش:
چرا در سوره «الرحمن» تعلیم قرآن قبل از آفرینش انسان و آموزش بیان آمده است؟
پاسخ:
خداوند در آیات اول سوره الرحمن می‌فرماید:
«الرحمن» «علّم القرآن» «خلق الانسان» «علّمه البیان»
«خداوند گسترده مهر» به انسان آموزش قرآن داد و انسان را آفرید به او بیان آموخت».
باید به طور طبیعی می‌فرمود: خدا انسان را خلق کرد بعد به او بیان را آموزش داد و بعد قرآن را به او آموخت. ولی در اینجا ترتیب طبیعی به هم خورده؛ که در این باره مفسرین می‌گویند:
علت به هم خوردن ترتیب طبیعی این آیات این است که خداوند می‌خواسته عظمت آموزش قرآن را یادآوری کند که اینقدر مهم است که قبل از نعمت خلقت انسان به آن اشاره شده است.
آری ارزش انسان به تعلیم قرآن است، و به عبارت دیگر ارزش انسان به ارتباط او با وحی بستگی دارد.
و می‌دانیم که قرآن هم از جهت اصل آموزش و تعلیم و تربیت مهم است، و هم از جهت محتوا، و بدیهی است که آموزش قرآن، مقدمه معرفت به قرآن و عمل به محتوای آن است.
نکته قابل توجه در اینجا این است که در این آیات «عطف ترتیبی» نیامده چنانچه برخی پنداشته‌اند، و نفرموده، «علم القرآن فخلق الانسان» تا ترتیب را برساند و تقدم و تأخری را ثابت کند؛ بلکه چینش این جملات، به خاطر اهمیت قرآن، مقدم و مؤخر شده، و شاید خداوند ترتیبی خاص را اراده نکرده باشد.
بنابراین آنجا که بحث آموزش قرآن است، بر آفرینش انسان مقدم شده است. «علم‌القرآن، خلق‌الانسان» اما آنجا که آموزش علوم دیگر مطرح است، آفرینش انسان مقدم شده است. «خلق الانسان من علق... الذی علم بالقلم» (علق- 4-2) این بدان معنی است که قرآن برانسان شرافت و تقدم دارد. یعنی فکر و معرفت برجسم و طبیعت مادی مقدم است و قرآن سرآمد تمام کتاب‌ها و انسان سرآمد تمام مخلوقات است و انسان در سایه فراگیری قرآن به کمال خلقتش دست می‌یابد.
اما واژه «بیان» یک مفهوم گسترده‌ای دارد که گاهی همین «سخن گفتن» از آن اراده می‌شود. ولی اینجا مقصود عام است یعنی به انسان «سخن گفتن» و انواع «استدلالات عقلی و منطقی» را آموخت.
آری یکی از موارد آن معنای عام، «سخن گفتن» است و البته می‌دانیم که سخن گفتن یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین نعمت‌های الهی است که بسیاری از علوم بشر از همین طریق، نقل و انتقال و رشد می‌یابد و همچنین خود لغات و دستگاه‌های صوتی و نیز زبان‌هایی که در دنیا وجود دارد، اینها همه از نشانه‌های عظمت
 پروردگار است.