آیت‎الله جوادی آملی
وقتی که جهاد درون شروع شد و هوای نفس دهان عقل را بست و  به اسارت گرفت، میداندار اندیشه، وهم و خیال می‎شود و میداندار انگیزه‌، شهوت و غضب می‎شود، این کاری که انجام می‎دهد قطعی است اما یقین ندارد، یک انسان مختال یک حیوان است، یک حیوان به جدیت حمله می‎کند و نیش می‎زند، او تصمیم جدی می‎گیرد اما عقل و یقین و برهانی در کار نیست، وهم است که کار می‎کند، خیال است که کار می‎کند، مختال یعنی انسانی که خیال و وهم و شهوت و غضبش صددرصد است، نه اینکه فرعون یقین داشته باشد، اینها درباره معاد یقین ندارند.
پیامد تعطیلی عقل
فضای جاهلیت فضایی بود که عقل خوابید، امام علی(ع) می‎فرماید از اینکه عقل جامعه تعطیل شود به خدا پناه می‎برم، الان هم همین طور است این داعشی‎ها را که نگاه بکنید، به زعم خودشان آنان به جد دارند خدمت می‎کنند اما در خدمت اربابانشان هستند، آدم می‎کشند، سر می‎برند و قطع ویقین هم دارند اما این قطع، یقین نیست، امام علی(ع) می‎فرماید پناه می‎بریم به خدا از تعطیل شدن عقل، عقل کی تعطیل می‎شود؟ در جنگ تعطیل می‎شود.
وقتی عقل بخوابد، میداندار شهوت و غضب می‎شود، جاهلیت یعنی این، داعشی و وهابی یعنی این، برهانی در مسئله نیست، در چنین فضایی ذات اقدس اله می‎فرماید که وجود مبارک پیامبر(ص) بر اساس هوا حرف نمی‎زند، درجاهلیت عقل تعطیل می‎شود و از هوای نفس پیروی می‎کنند، حرف قرآن فحش نیست، می‎فرماید اینها همچون حیوان هستند، این تحقیر نیست، بلکه تحقیق است، هم در زمان امام باقر(ع) و هم در زمان امام سجاد(ع) در عرفات نشان دادند که بسیاری از حاجیان، حاجی نبودند، بلکه حیوان بودند.
قرآن کتاب فحش نیست، بلکه سرتاپا ادب است، یا انسان باید اهل کشف و شهود باشد، یا حرف بزرگتر را گوش کند یا صبر کند در برزخ معلوم می‎شود که چه کسی به صورت حیوان در می‎آید و چه کسی از حیوانیت خارج می‎شود، یک انسان خوابیده مگر کار جدی نمی‎کند؟ مگر لگد نمی‎زند؟ اما کارش روی همان خوابش است، یک انسان مست مگر نمی‎کشد؟ یک عده مستانه کار می‎کنند به طور جدی اما یقین ندارند، اگر حیوان یک کار جدی می‎کند یعنی یقین دارد؟ کار به دست وهم و خیال است، پیامبر اکرم(ص) فرمود مردم خواب هستند و هنگامی که بمیرند بیدار می‎شوند.
* بیانات معظم له در درس تفسیر سوره نجم به نقل از رسا