مسافران راه راست ابدیت
در اصطلاحات قرآنی و اسلامی بارها اصطلاحاتی چون سایر الی الله، سیر الی الله، سالک الی الله و سلوک تکرار میشود تا این گونه بر مسافر بودن انسان تاکید شود. از جمله امیرمومنان (ع) از پیامبر(ص) نقل میکند که مرگ انتقال از خانهای به خانهای دیگر است: «تَنْتَقِلونَ مِن دارٍ إلي دارٍ»( بحار الانوار، ج 37، ص146)؛ همچنین آن حضرت دنیا را گذرگاه و نه قرار گاه میداند ومی فرماید: الدُّنْيَا دَارُ مَمَرٍّ لَا دَارُ مَقَرٍّ وَ النَّاسُ فِيهَا رَجُلَانِ- رَجُلٌ بَاعَ فِيهَانَفْسَهُ فَأَوْبَقَهَا وَ رَجُلٌ ابْتَاعَ نَفْسَهُ فَأَعْتَقَهَا؛ دنیا خانهای برای مرور و راه آخرت است نه خانه قرار؛ و مردم در آن دو دستهاند: يكى آن كه خود را به خواهشهای نفسانی فروخت و خويش را به تباهى و هلاکت انداخت و ديگرى آن كه خود را به طاعت و بندگی خريد و از هلاکت آزاد ساخت .( شرح ابن میثم، ج 5 ص 316؛ ترجمه وشرح نهج البلاغه، فيض الاسلام، ج 6 ص 1150؛ حکمت 128)
پس مسافر راه مستقیم ابدیت باید مقصد و مقصود را بشناسد و از حرکت در راه نیز آگاهی داشته باشد. شناخت نشانهها و آثار حرکت درست در راه راست به انسان کمک میکند که در هنگام محاسبه نفس بداند در کجای مسیر قرار دارد و تا مقصد و مقصود چه میزان قرب و بعد دارد. از آنجا که این حرکت، درونی و معنوی و باطنی است هر کسی خود بهتر میداند در کجای کار و سفر است؛ زیرا « بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِيرَهُ ؛ بلكه انسان خودش از وضع خود آگاه است، هر چند در ظاهر براى خود بهانهها و عذرهايى بتراشد.»(قیامت، آیات 14 و ۱۵)
از نظر قرآن، مقصود از این مسافرت و حرکت درونی و باطنی همان رسیدن به خدا و خدائی شدن است؛ زیرا اللّه، هدف نهايى صراط مستقيم است: وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ ؛ و براستى كه تو به خوبى به راه راست هدايت مى كنى ؛ راه همان خدايى كه آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن اوست. هشدار كه همه كارها به خدا باز مىگردد. (شوری، آیات 52 و 53) پس صیرورت نفس انسانی به سوی الله است. البته از آنجا که این امر فطری است و انسان، جستجوگر صراط مستقيم براساس سرشت خويش است(زخرف، آیه 61) میداند که باید به کمال مطلقی برسد که همان خدا است و با خدائی شدن به این مقصود دست مییابد.(بقره، آیه 138؛ ال عمران، آیه 79)
کسی که در این مسیر قرار گیرد، آثار آن را مییابد؛ زیرا کسی که در صراط مستقیم گام به راستی و درستی بر میدارد به تقوایی میرسد(انعام، آیه 153) که تعلیم الهی را در پی داشته(بقره، آیات 21 و 282) و بصیرت مییابد (طلاق، آیات 2 و 3) و از اغواگری دشمنان و شیاطین در امان میماند.(حجر، آیات 39 و 41) آنگاه است که احساس سعادت میکند و آرامش و آسایش را به عنوان دو مولفه سعادت و خوشبختی در خود مییابد.(مریم، آیات 32 و 36)
از ویژگیهای انسانهای مسافر در راه راست و صراط مستقیم آن است که از استكبار دورى میکنند(مریم، آیات 31 تا 36)، از اطاعت شیطان سرباز میزنند(حجر، آیات 32 تا 42؛ مریم، آیات 43 و 44)، از هر گونه شرک و کفر و کفران دور هستند(انعام، آیات 78 و 79) و همچنین از فحشاء و منکرات(انعام، آیات 151 و 153)، فرزندکشی و سقط جنین(همان)، قتل بیگناهان(همان)، کم فروشی(همان)، خوردن مال یتیم و هر گونه کار زشت و منکر و گناه اجتناب میکنند.
اینان اهل اخلاص(حجر، آیات 39 و 41)، احسان به والدین(انعام، آیات 151 تا 153؛ مریم، آیات 31 تا 36)، بهره مند از اسلام و معارف و احکام قرآن و شریعت(تکویر، آیات 27 و 28؛ ملک، آیه 22؛ انعام، آیه 161) اطاعت خدا و ایمان به آخرت(یس، آیه 61؛ مومنون، آیه 74)، اهل اقامه نماز و زکات(مریم، آیات 31 تا 36)، عدالت ( انعام، آیات 151 تا 153)، وفای به عهد(همان)، شرح صدر(همان) و هر کار نیک و خیری هستند که موجب عبادت و تقوای الهی است.