پرسش: 

از منظر آموزه‌های وحیانی چه عواملی موجبات عزتمندی انسان‌ها را فراهم می‌آورد؟

پاسخ:

رابطه عزت و ایمان

قرآن کریم ابتدا اصل عزت را از آن خدای بزرگ و رب‌العزهًْ می‌داند و نوید می‌دهد که هر کس طالب عزت است باید آن را از ذات مقدس خدای متعال طلب کند. سپس تصریح می‌کند که خداوند عزیز، پیامبر(ص) و مومنان را نیز در طول عزت خویش «عزت» بخشیده است و سرانجام آنکه عزت مخصوص خداوند و پیامبر(ص) و مومنان است و لاغیر «ولله العزه و لرسوله و للمومنین» عزت مخصوص خدا و رسول او و مومنان است. (منافقون- 8) این آیه از سویی دلیل محکمی بر ضرورت و اصالت عزت مومنان است که ارزش والای آنها را با قرار دادن در ردیف خدا و پیامبر(ص) آشکار می‌سازد و از طرف دیگر بر پیوند ناگسستنی عزت و ایمان تاکید کرده است و الهام‌دهنده آن است که چنین پیوندی مستحکم و ناگسستنی است و انسان مادامی که ایمان در دل دارد و عمل صالح را پیوست آن کرده است، عزتمند است. بدیهی است که ایمان شرط لازم برای کسب عزت است ولی شرط کافی نیست، بدین معنا که بی‌ایمان هرگز عزیز نخواهد شد، ولی مومن باید اسباب دیگری را نیز فراهم آورد تا عزتی کامل بیابد و عزیز حقیقی گردد.

اسباب عزتمندی مومن

1- اطاعت خدا

بهترین رهیافت صلابت و عزت، اطاعت و فرمانبرداری از خداوند عزیز است. اطاعت مخلصانه، حبل‌المتین تقرب به سوی خدا است و هرچه انسان به منبع عزت نزدیک‌تر شود، عزتش افزون‌تر می‌گردد. چنانکه خدای متعال به حضرت داود(ع) وحی فرمود: «وضعت العز فی طاعتی» عزت را در اطاعت خویش نهاده‌ام. (بحارالانوار، ج 78، ص 453) و این مفهوم در کلام امام علی(ع) نیز آمده است که عزت و قوت را در اطاعت از خدا می‌داند و می‌فرماید: «من اطاع الله سبحانه عز و قوی» کسی که اطاعت خدای سبحان را انجام دهد، عزیز و قوی خواهد شد. (شرح غررالحکم، ج 5، ص 291) بنابراین اطاعت و عبادت ذات مقدس خدا، تنها راه حقی است که انسان می‌پیماید، و جز آن باطل است و تباهی، و هر کس جز راه حق را بپیماید، قطعا خوار خواهد شد. همان‌گونه که امام علی(ع) می‌فرماید: «من یطلب العز بغیر حق یذل» هر کس به جز از راه حق، عزت جوید، ذلیل خواهد شد. (بحارالانوار، ج 77، ص 285)

2- جهاد در راه خدا

جهاد و مبارزه در راه خدا، همواره عزت نسل موجود و نسل آینده را در پی دارد، و مجاهد هم خود به قله سرافرازی و عظمت صعود می‌کند، و هم راه مجد و عظمت را برای آیندگان هموار می‌سازد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «اغزوا تورثوا ابنائکم مجدا» پیکار کنید تا برای فرزندانتان مجد و عظمت به ارث بگذارید. (وسائل الشیعه، ج 11، ص 9) همچنین امام علی(ع) می‌فرماید: ان الجهاد اشرف الاعمال بعد الاسلام، و هو قوام الدین والاجر فیه عظیم مع العزه و المنعه» همانا جهاد پس از (پذیرش) اسلام، شریف‌ترین عمل است، استواری دین است و پاداشی بزرگ همراه با عزت و شوکت دارد. (فروغ کافی، ج 5، ص 37)

3- آراستگی به کمالات اخلاقی و عمل صالح

پیمودن راه کمال و آراسته شدن به اخلاق الهی و عمل صالح توأم با ایمان، حرکت در بستر عزت و شرافت است و مومن هرچه بیشتر در این راه تلاش کند، عزیزتر می‌گردد. آراسته شدن به سجایای ارزشمندی چون: تقوا، صبر، توکل، گذشت، انصاف، قناعت و... خود عین عزت است. چنانکه آموزه‌های وحیانی بر آن تصریح دارد. امام سجاد(ع) همه عزت را از آن مومن متقی می‌داند و می‌فرماید: «العز کل العز للمتقی» همه عزت از آن انسان متقی است. (بحارالانوار، ج 46، ص 50) امام علی(ع) تقوا را چنین توصیف می‌فرماید: «فان التقوی افضل کنزو احرز حرز و اعزعز» همانا تقوا، برترین گنج، محفوظ‌ترین پناهگاه و محکم‌ترین شیئی نفوذناپذیر است. (همان، ج 77، ص 376) امام باقر(ع) صبر بر مصیبت‌ها را موجب زیاد شدن عزت دانسته و می‌فرماید: «من صبر علی مصیبه، زاده الله عزوجل غرا علی عزه» کسی که بر مصیبت صبر کند خدای عزوجل عزتی را بر عزت او می‌افزاید.(همان، ج 82، ص 128)

4- انصاف با مردم

امام علی(ع) می‌فرماید: «الا انه من ینصف الناس من نفسه لم یزده الله الا عزا» آگاه باشید! هر کس با مردم به انصاف رفتار کند، خداوند جز بر عزتش نمی‌افزاید. (اصول کافی، ج 2، ص 144)

5- قناعت

امام علی(ع) می‌فرماید: «ثمره القناعه العز» خرسندی به آنچه خداوند مقرر کرده، یکی از راه‌های کسب عزت است. (شرح غرر‌الحکم، ج 3، ص 333)

6- شجاعت

امام علی(ع) می‌فرماید: «الشجاعه عز حاضر» ثمر آنی شجاعت و دلاوری در راه حق، عزت و سربلندی است. (همان، ج 1، ص 152)