مهرماه و رویداد شروع سال تحصیلی جدید-بخش نخست
دردسرهای شیرین مهر
فائقه بزاز
فرقی نمی‌کند دانش‌آموز باشی یا نباشی، اول مهر برای همه اول مهرماه است و آغاز سال تحصیلی حال و هوای همه را دگرگون می‌کند. گاهی با استنشاق بوی ماه مهر به گذشته‌ها پرتاب می‌شوی و یاد دردسرهای شیرین آغاز این ماه روحت را می‌نوازد، گاهی هم گرفتار راه‌بندان سنگین روزهای آغاز پاییز می‌شوی. اگرچه افزایش تراکم در شهرهای بزرگ و ترافیک شهری چالشی است که در بیشتر ایام گریبان شهرنشینان را گرفته است؛ اما مناسبت‌های خاص مثل بازگشایی مدارس نیز سبب تشدید آن می‌شود.
مدرسه، بعد از خانه دومین نهادی است که فرد در آن قدم می‌گذارد و ملزم به رعایت قوانین آن است. نهادی که از جایگاه بسیار مهمی برخوردار بوده حلقه‌ای ارتباطی برای اتصال فرد به جامعه بزرگ‌تر است و وظیفه مهم آموختن و پروراندن فرد را برعهده دارد. نیروی انسانی مهم‌ترین و ارزشمندترین سرمایه کشور است و نهاد آموزش‌وپرورش نقشی بسیار مؤثر در آماده‌سازی و پویایی این سرمایه‌دارد.
مهر؛ کتاب، روپوش، شهریه
آغاز مهر هر سال فضائی از نشاط و پویایی را در کشور ایجاد می‌کند و لازم است این سرزندگی با برنامه‌ریزی دقیق به رشد و شکوفایی تبدیل شود.
آموزش‌وپرورش به عنوان بزرگ‌ترین نهاد فرهنگی و آموزشی کشور نقشی بی‌بدیل در آینده ایران و سرنوشت کشور دارد و مهم‌ترین عامل پیشرفت و تقویت نیروی انسانی است. به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت ویژه نهاد آموزش‌وپرورش در توسعه سرمایه انسانی و نیز نقش خانواده در تعامل با این نهاد لازم است با ارتباط این دو نهاد هم‌افزایی بیشتری در این راستا پدید آید؛ اما این مهم در حالی است که هر سال خانواده‌ها برای شروع سال جدید دغدغه‌هایی از جنس مهر دارند. دغدغه‌هایی که سبب بروز تشویش در والدین و دانش‌آموزان می‌شود.
اختلال سامانه ثبت کتب درسی
سامانه ثبت‌نام کتاب‌های درسی دانش‌آموزان تمهید قابل‌توجهی برای نظم‌بخشی به ارائه کتاب‌های درسی است که از ۵ اردیبهشت آغاز شده است تا به تفکیک پایه‌های تحصیلی، ثبت‌نام برای دریافت کتابها تا اوایل شهریور ادامه یابد. به‌این‌ترتیب کتاب‌های درسی دانش‌آموزان پس از ثبت‌نام در سامانه از طریق مدرسه محل تحصیل آنان که در سفارش دانش‌آموز قید شده است، توزیع شده است. طبق این طرح دانش‌آموز صرفاً موظف به پرداخت هزینه کتاب درسی برابر با قیمت پشت جلد که در سامانه نیز ثبت شده است و دریافت هرگونه وجه اضافی ممنوع بوده و پیگرد قانونی دارد. اگرچه دریافت کتاب از طریق ثبت در سامانه به نفع دانش‌آموزان است؛ اما حاشیه‌های زیادی نیز با خود به همراه داشته، برخی والدین از اختلالات این سامانه گله داشته‌اند.
یوسف القائی، پدر یکی از دانش‌آموزان در این رابطه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «این سامانه ایرادات اساسی دارد و ثبت‌نام کتب درسی، مثل ثبت‌نام کنکور اضطراب‌آور شده است. ضمن ثبت‌نام چندین بار با پیام خطا مواجه شدیم و مجبور شدیم برای چندمین بار از اول ثبت‌نام کنیم. آخر هم موفق به ثبت‌نام نشدیم و کتاب‌های دخترم را از مدرسه خریداری کردیم و مبلغ پرداختی ما بیشتر از مبالغ پشت جلد بود.»
خانم خالقی، مادر دخترخانم سال دهم نیز می‌گوید: «چون دخترم تغییر رشته داد و از تجربی به رشته معماری رفت مدرسه او را عوض کردم. از ثبت‌نام در سامانه برای فرزند دیگرم راضی بودم؛ اما به‌خاطر تغییر رشته دخترم مجبور شدم کتاب‌هایش را بدون ثبت‌نام از مدرسه بگیرم. جالب این که با جمع زدن قیمت کتابها به مبلغی حدود 300 هزار تومان رسیدیم اما مدرسه دخترم این کتابها را با ما 500 هزار تومان حساب کرد.»
هزینه ثبت‌نام و روپوش دانش‌آموزان خرج‌تراشی تکراری
اگرچه مسئولان آموزش‌وپرورش و اولیا و مربیان بارها اعلام کرده‌اند رنگ‌بندی پایه‌ها برای تهیه روپوش در مدارس اجباری نبوده و به‌منظور کمک به شرایط اقتصادی خانواده‌ها و توجه به قشر کم‌بضاعت استفاده از روپوش‌های سال‌های قبل امکان‌پذیر است؛ اما بسیاری از مدارس در این رابطه به‌صورت خودسرانه این رنگ‌بندی برای روپوش‌ها را اجباری کرده، دانش‌آموزان موظف هستند هر سال با صرف هزینه به رنگ جدید درآیند.
اگرچه هدف اصلی از یکدست شدن لباس دانش‌آموزان، حذف فاصله طبقاتی میان بچه‌ها است و طبق نظر کارشناسان لباس یکسان سبب ازبین‌رفتن اختلاف طبقاتی بین دانش‌آموزان می‌شود؛ اما به نظر می‌رسد با عقد قرارداد میان مدارس و تولیدی‌ها و الزام والدین برای سفارش روپوش به یک تولیدی خاص سود این اتفاق بیشتر به جیب تولیدی‌ها می‌رود.
این در حالی است که بسیاری از والدین از این اجبار گلایه دارند.
علاقبند، مادر یکی از دختران دانش‌آموز در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مشکل اینجاست که یک مادر نمی‌تواند خودش برای دخترش روپوش بدوزد یا پارچه را خودش تهیه کند. برخی از این لباس‌ها پارچه‌های نامرغوبی دارند؛ اما باز هم مدرسه آدرس فلان خیاط را می‌دهد که حتماً روپوش را از آنجا تهیه کنیم.»
محدثه ملاحسینی، مادر دیگری است و می‌گوید: «دختر من ریزنقش است و روپوش سال گذشته او کاملاً نو و تروتمیز مانده و می‌تواند آن را دوباره امسال استفاده کند؛ اما به‌خاطر تغییر رنگ پایه بالاتر مجبورم دوباره هزینه کنم.» گفتنی است طبق ماده ۸۵ آیین‌نامه اجرائی مدارس، این اختیار به انجمن اولیاومربیان مدرسه داده شده که کار اجرائی و نظارت تهیه لباس را برعهده داشته باشند و بدین ترتیب، شورا می‌تواند با تولیدی خاصی صحبت داشته باشد و قرارداد ببندد و سپس به دانش‌آموزان جزئیات و قیمت این قرارداد را اعلام کند و این اختیار را به آنها بدهد که لباس خود را از این تولیدی تهیه کنند، در واقع این قرارداد باید به‌منظور سرشکن شدن هزینه‌ها و سود بیشتر خانواده‌ها باشد؛ اما قضیه برعکس شده است و این اجبار سبب سوددهی برای تولیدی‌ها و زیان خانواده‌ها شده است.
هزینه ثبت‌نام؛ تراژدی ناتمام
با آغاز سال تحصیلی مسئولان آموزش‌وپرورش تأکید می‌کنند مدارس دولتی نباید مبلغی بابت ثبت‌نام از والدین دریافت کنند؛ اما هر سال شاهدیم مدارس بنا بر میل و سلیقه و به بهانه کمبود بودجه، مبالغ موردنظر خود را از والدین دریافت می‌کنند. در واقع نبود ضمانت‌های اجرائی، فقدان نظارت و بازرسی‌های لازم یا جریمه و تعطیلی این مدارس از سوی مسئولان آموزش‌وپرورش سبب کمرنگ شدن این قانون و نیز خودسرانه عمل‌کردن بیشتر مدارس شده است.
زارع‌زاده از مبالغ دریافت شده برای ثبت‌نام مدارس گلایه دارد و می‌گوید: «هر سال آموزش‌وپرورش اعلام می‌کند گرفتن مبالغ برای ثبت‌نام غیرقانونی است؛ اما نظارتی بر این کار وجود ندارد. خود من برای ثبت‌نام پسرم در مدرسه معمولی 3 میلیون و برای ثبت‌نام دخترم در مدرسه نمونه مردمی 10 میلیون پرداخت کردم. در طول سال هم باید مبالغی برای اردوهای اجباری بپردازم. هزینه روپوش و لوازم تحریر و سرویس دانش‌آموز هم که جای خودش را دارد.»
خدیجه موسوی، مادر 3 دانش‌آموز نیز می‌گوید: «تنها هزینه ثبت‌نام نیست و مدارس برای دادن پرونده یا کارنامه دانش‌آموز هم مبالغی را مطالبه می‌کنند که بیشتر به زورگیری شبیه است و تاکید دارند موقع گرفتن کارنامه یا پرونده حتما کارت بانکی خود را همراه داشته باشید.» این در حالی است که در تمام این سال‌ها برخورد مؤثری با تخلفات مدارس دولتی نشده است.
مدرسه خوب کجاست؟
با توجه به تأثیر مهم استانداردها در آموزش دانش‌آموزان و ایجاد روحیه نشاط، پویایی و دانش‌افزایی فرزندانمان لازم است برای انتخاب یک فضای آموزشی مناسب کلیه ابعاد مختلف یک مدرسه را بادقت ارزیابی کنیم.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد بخش بزرگی از دیدگاه‌های کسب شده در دوران کودکی، شخصیت، عادات و بنیان‌های اعتقادی، اخلاقی، ارزشی، علمی و حتی عملی انسان در بزرگسالی، در دوران دانش‌آموزی شکل می‌گیرد. برای همین لازم است فارغ از رقابت‌های رایج این روزگار که گاهی میان والدین برای ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس خاص غیرانتفاعی پررنگ می‌شود نکات مهم و باارزش لازم را در نظر بگیریم.
مربی و معلم دلسوز و باکیفیت و با دانش و تخصص کافی در آموزش خود، روش‌های تدریس مناسب همچنین برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی برای معلمان در راستای افزایش هرچه بیشتر مهارت آنان و بهبود امکانات و تجهیزات مدارس برای همگامی بیشتر با فناوری عصر حاضر و درنظرگرفتن نزدیکی مدرسه به منزل از معیارهای مهم در انتخاب مدرسه اصولی برای فرزندان است.
علاوه‌بر این محیط شاد و توأم با احترام، انضباط متناسب با سن کودکان، توجه به امنیت کودکان، توجه به مسائل معنوی، پرورشی و مذهبی، دولتی یا غیرانتفاعی بودن مدرسه و هزینه آن، ساختمان مناسب و داشتن کلاس‌هایی با نور، تهویه و میز و صندلی مناسب، نظافت به‌خصوص در آبخوری و سرویس بهداشتی، زیبایی حیاط، امکانات تفریحی، امکانات آزمایشگاهی و سمعی و بصری، مشارکت کودکان در برنامه‌های جنبی مدرسه، وجود مشاور باتجربه و متبحر در مدرسه و داشتن مجله، روزنامه دیواری از دیگر معیارهاست.