تایید و تکذیب‌های متعدد درباره نقش‌آفرینی افراطیون مدعی اصلاحات در تعیین نامزدهای احتمالی وزارت در دولت جدید، نگرانی‌هایی را در میان کارشناسان و افکار عمومی موجب شده است. آنچه این نگرانی را تشدید می‌کند، سهم‌خواهی و غنیمت‌طلبی برخی احزاب و پدرخوانده‌های سیاسی جبهه اصلاحات است که حتی صدای اعتراض برخی اصلاح‌طلبان را هم درآورده است. در عین حال حضور برخی بازداشتی‌های فتنه 1388 (آشوب علیه رای مردم و جمهوریت) در کمیته‌‌های تعیین وزرا، در کنار برخی متهمان سوءمدیریت اقتصادی در دولت سابق، بر ابهامات ماجرا افزوده است.

کنار هم قرار گرفتن افراد متناقض برای تعیین ترکیب کابینه پیشنهادی در حالی است که کابینه قبل از هر چیز به انسجام نیاز دارد. همین چند هفته قبل، اظهارات آقای طیب‌نیا سر کلاس درس در دانشگاه تهران منتشر شد که درباره ناتوانی نسبت پزشکیان و ظریف و ناتوانی ظریف در حوزه ظاهراً تخصصی‌اش گفته بود: «ایشان فردا رئیس‌جمهور بشود، ظریف را می‌خواهد به عنوان وزیر خارجه معرفی کند؛ حتما مجلس رای نخواهد داد. بگذریم از اینکه من، ظریف رو ضعیف‌ترین وزیر خارجه بعد از انقلاب می‌دانم. قوی‌ترین کارشناس، هر چیزی جای خودش را دارد. قوی‌ترین کارشناس، ضعیف‌ترین وزیر خارجه! دوره آقای ظریف، روابط خارجی ما افتضاح بود خصوصا روابط منطقه‌ای!  ایشان اصلا آدم اجرائی نیست. قائم‌مقامش هم یک آدم خیلی ضعیفی را گذاشته بود».

از مشکلات مربوط به سوابق سوء مدیریت افرادی مانند ظریف و آذری جهرمی و ربیعی و صالحی امیری در کارگروه موسوم به شورای انتقالی دولت چهاردهم که بگذریم، حضور ترکیبی ناهمگون و متناقض و متعارض از فعالان سیاسی در کمیته‌ای انتخاب وزرا محل سؤال جدی است. از متهمان پرونده کرسنت بگیرید، تا برخی تندروهای بازداشت‌شده در آشوب 1388 علیه رای 5/24 میلیون نفری مردم و برخی حامیان تحریم انتخابات در اسفند گذشته و برخی مدیران دارای کارنامه اقتصادی ضعیف در دولت روحانی.

نکته بعدی به سهم‌خواهی گسترده و از موضع بالای گردانندگان جبهه اصلاحات در پشت صحنه و تنزه‌طلبی و مسئولیت‌ناپذیری در فضای عمومی است. آذر منصوری که پس از کنار زدن بهزاد نبوی به ریاست جبهه اصلاحات رسید، اخیرا درباره ملاقات با آقای پزشکیان نوشت: روز گذشته دیدار و گفت‌وگوی کوتاهی با دکتر پزشکیان داشتم. نکات مورد تأکید: ۱. دولت شما باید نماد تغییر و امیدافزایی باشد نه تداوم وضع موجود.

۲. دولت شما باید نماد مبارزه با رانت و فساد سازمان یافته باشد.۳. جبهه اصلاحات بیش و پیش از شما باید پاسخگوی عملکرد دولت چهاردهم باشد.

او در عین حال ادعا کرده بود: «پیرو تماس‌های مکرر دوستان و همراهان طی روزهای اخیر و طرح برخی از شبهه‌ها به اطلاع می‌رساند: ‎جبهه اصلاحات ایران بنای دخالت در تصمیم‌گیری‌های ‎دکتر پزشکیان را نداشته و نخواهد داشت. موضع ما در برابر دولت ایشان ‎حمایت، ‎نظارت و ‎پرسشگری و مبنای قضاوت ما، تحقق ‎خواست مردم ایران است».

این موضع که بر خلاف واقعیات موجود بود موجب شد علی‌اصغر شفیعیان، مدیر پایگاه خبری انصاف‌نیوز و از نزدیکان پزشکیان به منصوری پاسخ دهد: جبهه اصلاحات ایران در تمام کارگروه‌های تصمیم‌گیری درباره اعضای کابینه عضو دارد و لذا دخالت داده شده است.

آذر منصوری همچنین ادعا کرده است: «جبهه اصلاحات برنامه‌ای برای معرفی اعضاء كابينه دولت آينده ندارد. البته دفتر پزشکیان از احزاب نظرخواهی کرده و احزاب عضو جبهه می‌توانند جداگانه پیشنهادات خود را ارائه دهند. ما نقش اصلی خود را همراهی و حمایت از دولت چهاردهم و نیز نظارت بر عملکرد آن می‌دانیم». و این در حالی است که ظریف دیروز خبر داد که «نمایندگان جبهه اصلاحات» در شورای راهبری و کمیته‌های انتخاب وزرا (متشکل از 450 نفر) حضور دارند. پیش از این هم اعلام شده بود که مشخصا دو نفر ازجبهه اصلاحات در هر کارگروه تخصصی انتخاب وزرا حضور دارند. و این علاوه ‌بر اشخاصی که با ویژگی‌ها و توجیهات دیگر عضو کمیته هستند اما در واقع جبهه اصلاحات را نمایندگی می‌کنند.

اعمال نفوذ عمیق در کمیته‌های تصمیم‌گیر برای تعیین وزیران پیشنهادی و در عین حال انکار نقش‌آفرینی، یادآور مواضع افراطیون در اعلام روحانی و دولت وی به عنوان رحم اجاره‌ای و دولت اجاره‌ای اصلاح‌طلبان و تضمین وعده‌های آن، و سپس انکار نقش و سهم خود در سوءمدیریت گسترده دولت مدعی اعتدال و تدبیر و امید است.

واقعیت سهم‌طلبی و کاسبی قدرت که پیش از این از سوی کسانی مانند آذری جهرمی و نشریاتی مانند اعتماد و شرق و آرمان و دنیای اقتصاد مورد هشدار قرار گرفته، به قدری جدی است که رسول منتجب‌نیا قائم‌مقام حزب اعتماد ملی و دبیرکل حزب جمهوریت درباره سهم‌خواهی افراد از دولت پزشکیان هشدار داد.

همچنین سایت جماران درباره «سهم‌طلبی و آشفتگی‌های قابل انتظار» نوشت: دکتر مسعود پزشکیان در فرآیندی سریع و غیرمترقبه به‌عنوان کاندیدای مورد حمایت ناراضیان از وضع موجود به صحنه آمد. این آشفتگی اکنون آثار خود را در فرآیند تلاش‌ها برای معرفی کاندیداهای کابینه ایشان نشان می‌دهد. پزشکیان در گذشته سیاسی خود عضویت حزبی و حلقه حامیان سازمان یافته نداشت و کار خود را با حلقه‌ای از یاران حامی که طی چندین دوره انتخابات مجلس در تبریز از او حمایت کرده و طبیعتا بارقه‌هایی از نگرش قومی و مطالبات منطقه‌ای بر آنها غالب بود و کنشگر ملی و متناسب با عرصه ریاست جمهوری نبودند آغاز کرد و طبیعی است که ایشان نمی‌توانست در این عرصه، از یاران قدیمی خود فاصله بگیرد هرچند ماها نگرش و رویکرد‌های آنان را کاملا مناسب این عرصه ملی ندانیم. در میدان رقابت‌های سیاسی و جناحی موجود، جبهه اصلاحات به حمایت از ایشان برخاست و علی‌رغم تنوع درونی خود‌، مطالبات و انتظاراتی را نمایندگی می‌کند که فاصله معنی‌داری از دیگر طیف‌های حامیان دارد‌. طیف سوم، جریان مشهور به اعتدال‌گرایان که هسته اصلی حامیان دولت آقای حسن روحانی بودند و البته طی فرآیند‌های انتخاباتی منتهی به قدرت‌یابی ایشان‌، با جریان اصلاحات درهم تنیدگی فراوانی یافته بودند ولی شکاف بین این دو جریان در مرحله دوم دولت آقای روحانی نمایان شد از دیگر جریان‌هایی هستند که برای حمایت از دکتر پزشکیان آستین بالا زدند و برایش توشه و البته بیشتر اتهام آفریدند‌. طیف‌های دیگر حامیان آقای علی لاریجانی و اصولگرایان معتدل و میانه‌رو که جناب ناطق نوری نماد آنان محسوب می‌شود، هستند. درصدی هم تحول‌خواهان که در مرحله اول انتخابات نتوانسته بودند ذهن خود را برای حضور در انتخابات مجاب کنند، در مرحله دوم به این نحله پیوستند و اینک انتظارات و توقعاتی متمایز از دیگر طیف حامیان دارند».

در این میان محمدعلی ابطحی معاون پارلمانی در دولت خاتمی خطاب به ظریف نوشته: «باید از هم‌اکنون مراقبت کنید که کمیته‌ها نیروهای جدید به شکلی که از پزشکیان عزیز توقع می‌رود معرفی کنند. خدای نکرده وقتی نتایج کار کمیته‌ها اعلام شد نگویند کوه موش زایید».

 

 

نشریه تخصصی سیاست خارجی در آمریکا می‌گوید بعید است توافق هسته‌ای میان ایران و غرب در کوتاه مدت احیا شود. دیپلمات‌های باتجربه، از عقب‌نشینی دولت بایدن ابراز ناامیدی کرده‌اند.

فارین پالیسی نوشت: نام مسعود پزشکیان که در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شد، در خارج از ایران کمتر شناخته می‌شود. گمانه‌زنی‌ها در مورد اینکه ایران چگونه به چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد پرداخت، در‌هاله‌ای از ابهام است. برخی در غرب، سیاست دولت پزشکیان را همان راهبرد همیشگی ایران در مقابل غرب توصیف می‌کنند که در دولت‌های متفاوت، با تاکتیک‌های متفاوت، اما رویکردی کمابیش یکسان دنبال شده است. عدم اطمینان به غرب در دکترین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دیده می‌شود. چند متغیر می‌توانند به پیش‌بینی مسیر آینده دولت پزشکیان کمک کنند. اولی مربوط به ماهیت سیاست ایران است. مبانی کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در چارچوب قانون اساسی تعریف می‌شود و تنها اجرای سیاست‌های کلان بر عهده رئیس‌جمهور است. دوم اینکه، پزشکیان در سیاست انتخاباتی خود بر دنباله‌روی از اصول نظام سیاسی حاکم بر ایران تاکید کرد. پزشکیان، در مقام رئیس قوه مجریه در ایران، تنها مجری سیاست‌های خارجی است.

به نظر می‌رسد ماه نوامبر در ایالات متحده حلقه گمشده‌ای در اجرای سیاست خارجی دولت پزشکیان باشد. در ایالات متحده رقابت همچنان، نه تنها میان دو فرد یا حزب که میان دو رویکرد ادامه دارد. پزشکیان و تیم سیاست خارجی او متعهد شدند که گشایش راه‌ها برای تعامل با غرب را همزمان با رشد روابط خود با قدرت‌های غیرغربی، به ویژه روسیه و چین لحاظ کنند. با این حال، دیپلمات‌های باتجربه‌ای که سابقه تعامل با غرب را نیز در کارنامه خود دارند و احتمالا در دولت پزشکیان به قدرت بازمی‌گردند، از عقب‌نشینی دولت دموکرات بایدن در فرصت همپوشانی کوتاه سال 2021 با دولت روحانی ابراز ناامیدی کرده‌اند. آنها معتقدند بایدن این فرصت را از آنها برای بازگرداندن توافق هسته‌ای سلب کرد.

دور دوم ریاست جمهوری ترامپ می‌تواند چالش بزرگ‌تری را ایجاد کند. با توجه به ادعای مشاوران ترامپ مبنی بر اینکه بایدن از طریق اجرای سیاست آسان‌گیری تحریم‌ها، دست واشنگتن را برای اعمال فشار بیشتر بر تهران تضعیف کرده و همچنین اعتقاد دیرینه ترامپ به مذاکره از موضع قدرت ادراک شده از سوی رقیب، او احتمالا به سیاست فشار «حداکثری» خود باز خواهد گشت تا بتواند از موضع قدرت ایران را برای بازگشت به میز مذاکره ترغیب کند. در دوره بایدن، او و تیم سیاست خارجی و امنیتی‌اش بارها از شکست سیاست فشار حداکثری انتقاد کردند، اما راهبرد مشخصی نیز برای حل و فصل مسئله برنامه هسته‌ای ایران ارائه نکردند.

بلاتکلیفی سیاسی در واشنگتن و هرج و مرج در منطقه فضای زیادی را برای آمریکا و ایران برای دستیابی به یک توافق جدید در کوتاه مدت باقی نمی‌گذارد. اما دو طرف باید حداقل تلاش کنند تا برخی تفاهمات غیررسمی را که در سال 2023 به دست آوردند، به روی میز مذاکره بازگردانند. هدف از این تفاهمات غیررسمی میان تهران و واشنگتن جلوگیری از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، جلوگیری از حملات به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه از سوی نیروهای متحد ایران و محدود کردن روابط نظامی ایران و روسیه در ازای دسترسی به دارایی‌های مسدود شده ایران در خارج از کشور بود. این امر به بایدن کمک می‌کند تا تنش‌ها با ایران را در حد پایین نگه دارد و به پزشکیان فرصتی برای بهبود وضعیت اقتصادی ارائه دهد. این رویکرد راه‌حلی موقتی است، چراکه تصور توافق هسته‌ای امروز بسیار سخت‌تر از سال 2015 است: مواضع دو طرف سخت‌تر شده است و اعتماد کمی که در آن زمان وجود داشت به شکل عمده‌ای از بین رفته است، به ویژه به این دلیل که دولت ترامپ از توافق برجام کنار رفت و عملا بر تنش‌ها با ایران افزود. ایران در پاسخ به توسعه و پیشرفت برنامه هسته‌ای خود مبادرت ورزید.

به نظر می‌رسد در دوره پزشکیان، تردیدهای دو طرف همچنان ادامه داشته باشد. تردیدهای غرب در مورد توانایی پزشکیان برای دستیابی به توافق از هم‌اکنون در میان مقامات غربی دیده می‌شود. از سوی دیگر، تهران نیز با بی‌اعتمادی نسبت به نیات واشنگتن می‌نگرد، چراکه یک بار در دوره ترامپ طعم آن را چشیده است و در دوره بایدن نیز عملا بی‌اعتمادی خود را به چشم دید. با این حال، دولت بایدن در موقعیتی نیست که قبل از نوامبر بتواند با دولت پزشکیان برای بررسی یک راه‌حل دیپلماتیک پایدارتر برای بحران هسته‌ای و سایر اختلاف‌های میان طرفین تعامل کند. این وظیفه بار دیگر بر دوش اروپایی‌هایی خواهد افتاد که از سال 2003 مذاکرات هسته‌ای با تهران را رهبری کرده‌اند. به طور کلی، به نظر می‌رسد تقابل با غرب، دست‌کم در افقی کوتاه مدت، در دوره پزشکیان همچنان برقرار باشد. اگرچه تیم سیاست خارجی پزشکیان، آن طور که از گمانه‌زنی‌ها، شواهد و وعده‌های انتخاباتی‌اش بر می‌آید، او و تیمش رویکرد تعامل با غرب را پیگیری خواهند کرد، اما چشم‌انداز تلاش‌ها به دلایلی مبهم است: اول اینکه انتخابات ماه نوامبر در آمریکا می‌تواند بر روند این تعامل تاثیرگذار باشد. دوم اینکه، جنگ در منطقه همچنان ادامه دارد و تنش در مرز لبنان میان اسرائیل و حزب‌الله لبنان، متحد نزدیک ایران تشدید شده است. سوم اینکه، شرایط جهان امروز با شرایط سال 2015 به کلی متفاوت است و برخی ناظران بر آنند که امکان احیای برجام به هیچ روی ممکن نیست. پس به نظر می‌رسد پزشکیان در مسیر احیای توافق هسته‌ای و برداشتن تحریم‌ها راه دشواری پیش روی دارد.

 

 

 

یک فعال اصلاح‌طلب گفت: سهم‌خواهی از پزشکیان و ریزش حلقه اولیه اطرافیانش یک چالش جدی است.

غلامعلی رجایی در گفت‌و‌گو با خبرآنلاین و در پاسخ این سؤال که «این روزها بحث سهم‌خواهی از دولت چهاردهم مطرح می‌شود، با توجه به گستردگی که طیف حامیان آقای پزشکیان دارند، این مسئله می‌تواند به یک چالش تبدیل شود؟»، اظهار کرد: من فکر می‌کنم یکی از بحث‌های جدی آقای پزشکیان، مسئله اطرافیان ایشان است و از همان اول تشکیل ستاد ایشان دیده شد ولی گفتند تجربه نداشتند و از شهرستان آمدند برای همین جدی گرفته نشد. اما زمانی که آقای پزشکیان در انتخابات برنده شدند، من شنیدم که باعث رنجش افرادی که در پیروزی‌شان نقش داشتند شد و فاصله گرفتند. البته تلاش‌هایی برای بازگرداندن آنان شد اما آقای پزشکیان باید در این چالش مداخله کرده و اجازه ریزش ندهند. رویکرد ایشان باید جذب آرایی باشد که به ایشان رأی ندادند چه برسد که حلقه‌های اولیه بخواهند فاصله بگیرد. من مسئله سهم‌خواهی را چالش جدی می‌دانم و ایشان باید در این قضیه دخالت کند. بحث سهم‌خواهی می‌تواند برای ایشان یک پاشنه آشیل باشد که نتیجه خوبی هم نخواهد داشت. افرادی که چند دور وزیر شدند به دلیل تجربه و سابقه اگر بخواهند در کابینه باشند، موج برگشت منفی علیه ایشان ایجاد خواهد شد.