شروع زندگی مشترک با شناخت متقابل و قناعت (بخش پایانی)
گالیا توانگر
برای داشتن ازدواج آسان، بدون هزینه‌های غیرمتعارف و بدون چشم و هم‌چشمی نیازمند این هستیم که به باورها و اهداف خود ایمان داشته باشیم. هر فردی به هر میزان که در مسیر رشد فکری و ذهنی بیشتر قدم بردارد، قطعاً خود را از تله‌هایی مانند حرف مردم، خواسته مردم و تأیید اطرافیان دور نگه می‌دارد. دور ماندن از تله‌هایی این‌چنینی باعث می‌شود دونفری که مایل به ازدواج با یکدیگر هستند بتوانند احساس قلبی و خواسته خود را در نظر بگیرند و در مراسمی آرام و شاد بتوانند در کنار دوستان و خانواده‌های خود زندگی جدید خود را آغاز کنند.
مهم‌ترین نکته برای داشتن ازدواجی موفق و رسیدن به احساس خوشبختی این است که تمام تلاشمان را بکنیم تا به شناخت مناسب از طرف مقابلمان برسیم. پس بهتر است یکی از بایدهای ازدواج مراجعه به مشاور پیش از ازدواج باشد. مشاور پیش از ازدواج می‌تواند به شما کمک کند تا به شناخت بهتری از طرف مقابل برسید و همچنین از سلامت روان او مطمئن شوید. همچنین مشاوره پیش از ازدواج در به‌دست آوردن توانایی‌های مختلف مورد نیاز در زندگی مشترک به شما کمک میکند.
نخبگان ازدواج و فرزندآوری را فرهنگ‌‌سازی کنند
حجت‌الاسلام میثم تارم امام‌جمعه جیرفت می‌گوید: «رهبر معظم انقلاب اسلامی بیش از ۵۰ مرتبه در کمتر از ۱۵ سال مسئله جمعیت را با حساسیت گوشزد و مطرح کرده و جمعیت یکی از مؤلفه‌های قدرت هر کشوری جمعیت است.»
حجت‌الاسلام تارم عنوان میکند: «امروز دانشمندان بر این باورند که ما در پنجره جمعیتی قرار داریم، یعنی وضعیت فعلی مطلوب نیست و اگر اقدامات لازم نسبت به ازدواج و فرزندآوری صورت نگیرد در سال ۱۴۲۵ یعنی حدود ۲۳ سال دیگر با بحران جمعیتی مواجه خواهیم شد.»
خطیب جمعه جیرفت می‌افزاید: «اگر هر خانواده‌ای صاحب ۴ فرزند شود کشور وارد بحران جمعیتی نخواهد شد، اما متأسفانه بسیاری از اقشار مختلف و حتی نخبگان در ظاهر شعار فرزندآوری را سر می‌دهند، اما زندگی‌شان حکایت دیگری دارد.»
وی خاطرنشان میکند: «قشر ممتاز و فرهیختگان ما که درآمد بهتری نسبت به دیگر اقشار جامعه دارند همچون اساتید دانشگاه‌ها و وکلا باید با عمل و رفتار خود بتوانند این مهم را فرهنگ‌‌سازی کنند و نگاه مردم نسبت به فرزند کمتر زندگی بهتر را تغییر دهند.»
حجت‌الاسلام تارم ازدواج و فرزندآوری را مستلزم حمایت دانسته و می‌گوید: «باید با درنظر گرفتن مشوق‌هایی، زمینه ازدواج آسان و فرزندآوری فراهم شود.»
وی با بیان این مطلب که سن ازدواج نباید افزایش یابد، اظهار می‌دارد: «یکی از راه‌های تسهیل ازدواج تشکیل انجمن‌های مردم‌نهاد همسریابی با مجوز است.»
امام‌جمعه جیرفت با تأکید بر اینکه ازدواج و فرزندآوری باید فرهنگ‌‌سازی شود، بیان میکند: «امیدواریم با درنظر گرفتن آموزه‌های دینی و توصیه‌های مقام معظم رهبری، دچار بحران جمعیتی نشویم.»
مراسم پرهزینه ضامن خوشبختی نیست
قطعاً یکی از مهم‌ترین عوامل برای رسیدن به ازدواج آسان، کنار گذاشتن سخت‌گیری‌های متداول در ایجاد شرایطی برای ازدواج آسان است که در بسیاری از موارد باعث می‌شود کسانی که قلباً میل و رغبت به ازدواج دارند نتوانند خود را در این شرایط قرار دهند و ناچار به زندگی در کنار والدین اکتفا کنند. شاید همه ما بارها و بارها با اصطلاح «آسان‌گیری در ازدواج» مواجه شده باشیم؛ اما به معنای واقعی این اصطلاح پی نبرده باشیم. ازدواج آسان به معنای نادیده‌گرفتن شرایط لازم برای ازدواج دو نفر نیست، بلکه به این معنی است که هر دو نفر مایل باشند با هر آنچه که در توانشان است در کنار یکدیگر شرایطی را فراهم کنند که بتوانند پس از آن و در کنار یکدیگر به رشد و احساس خوشبختی دست پیدا کنند.
از مریم حسن‌زاده یک مشاور ازدواج سؤال می‌کنم: «آیا مراسم ازدواج می‌تواند زوج‌ها را خوشبخت کند؟» وی پاسخ می‌دهد: «نکته مهم در یک مراسم ازدواج این است که هر فردی که می‌خواهد به زندگی متأهلی روی بیاورد می‌تواند در یک مراسم معمولی و خانوادگی این اتفاق را پیش ببرد، اما از آن‌جایی که ایجاد یک مراسم بزرگ خانوادگی با رسوم اضافه آن، سال‌ها است که به‌صورت یک رسم به وجود آمده، این امکان را در تفکر جوانان و خانواده‌هایشان به وجود می‌آورد که بدون انجام این مراسم ازدواجشان به‌خوبی صورت نگرفته است.»
در سؤال دیگری از این مشاور می‌پرسم: «آیا مراسم‌های پرهزینه می‌تواند استدلالی برای خوشبختی باشد؟» وی پاسخ می‌دهد: «اگر واضح به دنبال جواب هستید باید بگوییم خیر. مراسم‌های ازدواج پرهزینه با رسومی جدید نه‌تنها دلیلی برای خوشبختی نیستند؛ بلکه می‌توانند تا مدت‌ها دلیلی برای بحث، مشاجره، گفت‌وگوها و دلخوری‌های طولانی نیز باشند. لازم است بدانیم ایجاد یک رابطه سالم، مفید روبه‌رشد در یک مراسم شلوغ و پرهزینه شکل نمی‌گیرد. اگر هر دو نفر که مایل به ازدواج با یکدیگر هستند بتوانند چنین هزینه‌هایی را صرف شناخت، رشد و دانستن روابط بین‌فردی خود کنند، می‌توانند به استحکام بیشتری در ازدواج خود برسند.
باید بدانیم هزینه‌های زیاد قبل از شروع زندگی مشترک باعث می‌شود تمرکز اصلی هر دو نفر از مسائل اصلی منحرف شود. تجمل‌گرایی مراسم عروسی پرهزینه تنها برای مدتی کوتاه باعث احساس لذت و خوشی می‌شود آنچه که ما در طول زندگی مشترک به آن نیاز داریم داشتن لذت‌ها و شادی‌های بلندمدت است تا بتوانیم سال‌های طولانی از زندگی‌مان را کنار یکدیگر با آرامش سپری کنیم. قبل از شروع زندگی مشترک باید تمام تلاش و انرژی خود را به کار گیریم تا به بهترین و کامل‌ترین شناخت از شخصیت و دنیای درونی طرف مقابل برسیم؛ اما بحث و هدر دادن انرژی و سرمایه مانع از رسیدن به این شناخت می‌شود.»
پیامد ترک ازدواج به خاطر ترس از فقر
«مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز میکند؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است». خداوند متعال چقدر زیبا در آیه 32 سوره نور «امید» را در دل کسانی که از ترس فقر و نداری برای ازدواج پیشقدم نمی‌شوند، زنده کرده و آنان را به سوی این امر مقدس ترغیب کرده است.
ریحانه سماواتی کارشناس ارشد فقه اسلامی ضمن بیان مطلب بالا در ادامه می‌گوید: «این یک وعده الهى است؛ ما باید به این وعده، مثل بقیه وعده‌‌هاى الهى که به آن وعده‌‌ها اطمینان می‌کنیم، اطمینان کنیم «إِنَّ الله لا یُخْلِفُ الْمیعادَ». ما باید این باور را در خودمان تقویت کنیم که ازدواج و تشکیل خانواده، نه‌تنها موجب تنگی و سختی وضع معیشتی نمی‌شود، بلکه خداوند با این کار گشایش‌های بسیاری را بر بندگانش جاری میکند.»
وی می‌افزاید: «از طرف دیگر باید بدانیم این‌گونه تفکرات که ازدواج تنگی و سختی معیشت می‌آورد یا از ترس فقر و نداری نباید برای ازدواج پیشقدم شد و... القائاتی از سوی ابلیس است. در حدیث داریم: هیچ جوانی نیست که در دوره جوانی خود ازدواج کند، مگر آنکه شیطان فریاد برآورد که: «وای بر او! وای بر او! دو سوم دینش را از (گزند) من حفظ کرد.» بنابراین، انسان باید برای حفظ یک‌سوم دیگر، تقوای خدا در پیش گیرد.
امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر کس از ترس فقر ازدواج نکند، نسبت به لطف خداوند بدگمان شده است؛ چرا که خداوند می‌فرماید: اگر آنان فقیر باشند خداوند از فضل و کرم خود بی‌نیازشان میکند». (من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 251)».
درس‌هایی از ماجرای خواستگاری امیرالمؤمنین(ع)
ابوالحسن علی بن عیسی بن ابى الفتح اِربلى، از علماى قرن هفتم هجرى در کتاب مشهور خود به نام «کشف الغمه فی معرفه الأئمه» به شرح جریان ازدواج امیرالمؤمنین(ع) با حضرت زهرا (س) می‌پردازد. نکاتی که در این روایت مطرح است، می‌تواند الگوی بسیار مناسبی برای خانواده‌هایی باشد که فرزندان آنها در آستانه ازدواج قرار دارند. آداب خواستگاری، آداب برخورد با خواستگار و آسان‌گیری در صِداق (مهریه) از مواردی است که در روایت ذیل دیده می‌شود.
ام‌سلمه می‌گوید: امیرالمؤمنین(ع) بر رسول خدا وارد شد و گفت: یا رسول‌الله، در دنیا و آخرت براى من ذخیره و پناهگاه هستى. یا رسول‌الله، من دوست دارم با این همه رعایتى که نسبت به من فرمودهاى، خانه و همسرى داشته باشم که با او آرامش گیرم؛ آمدهام تا تقاضا کنم که دخترت فاطمه را براى من به ازدواج در‌آوری، آیا این تقاضا را مىپذیرى؟
ام‌سلمه مىگوید: دیدم صورت مبارک پیامبر خدا از شدت خوشحالى مىدرخشید. سپس به على(ع) فرمود: آیا تو چیزى دارى که من فاطمه را به تو بدهم؟ على(ع) گفت: پدر و مادرم به فدایت، اوضاع زندگى من از تو مخفى نیست. من فقط یک شمشیر و یک زره و یک شتر دارم که با آن آب مىکشم. من غیر از اینها چیزى ندارم. رسول خدا فرمود: علىجان، تو از شمشیرت بی‌نیاز نیستى، زیرا مىخواهى با آن در راه خداوند جهاد کنى و با دشمنان او بجنگى. شتر خود را براى اینکه آب از براى درختان خرما و خانهات بکشى و بار سفر را به پشت آن بگذارى لازم دارى. من فاطمه را با همان زره‌ای که دارى به همسرى تو در مىآورم.
اى على، میل دارى که به تو مژدهاى دهم؟ گفت: بله پدر و مادرم به فداى تو، تو همیشه در گفتار خود بابرکت و هدایتکننده بودهاى، درود خداوند بر تو باد. پیامبر فرمود: اى ابوالحسن، قبل از اینکه من فاطمه را در زمین به همسرى تو درآورم، خداوند وى را در آسمان براى تو تزویج کرده است. قبل از اینکه تو نزدم بیایى درباره همین موضوع ملکى نزد من آمد که داراى چندین صورت و چندین پروبال بود و من در میان ملائکه نظیر او را ندیده بودم. او به من درود و سلام فرستاد و گفت: رحمت و برکات خداوند بر تو باد، سپس گفت: مژده باد تو را به یگانگى و پاکیزگى نسل. گفتم: این چه بشارتى است؟ گفت: نام من سیطائیل است، من موکل یکى از قائمههاى عرش هستم، از خداوند خواهش کردم به من اجازه دهد که به تو مژده دهم، این جبرئیل است که به دنبال من مىآید و مىخواهد تو را از کرامت پروردگار آگاه کند. سخن وى تمام نشده بود که جبرئیل نازل شده، گفت: سلام بر تو و رحمت و برکات خداوند نثارت باد. (کشف‌الغمه فی معرفه‌الأئمه (ط- القدیمه)، ج1، ص355)