در قرآن

پرسش:

چرا نام امام علی(ع) به عنوان خلیفه و جانشین پیامبر گرامی(ص) و همچنین نام ائمه(ع) در قرآن کریم نیامده است؟

پاسخ:

بدون تردید این شبهه از سوی مخالفین امامت حضرت علی(ع) مطرح شده تا به وسیله آن حقانیت آن حضرت را در مقام امامت زیر سؤال ببرند! علما و اندیشمندان در این رابطه احتمالات مختلفی را مطرح کرده‌اند، که به نحو اجمال به آنها می‌پردازیم:

1- خطر نابودی و تحریف قرآن

یکی از احتمالات قابل توجه که مرحوم امام راحل در کتاب «کشف‌الاسرار» به آن اشاره فرموده‌اند، این است که دشمنی قریش با اهل بیت(ع) و استمرار خط ولایت و خلافت در این خاندان به حدی بوده است که وضوح بیش از آنچه در قرآن هست موجب آن می‌شد که قریش یکپارچه کمر همت به نابودی و یا تحریف قرآن ببندد و لذا حکمت خداوندی به این تعلق گرفت که به جهت حفظ و صیانت از قرآن، بیان موجود را در اثبات ولایت بدون نام صریح امام علی(ع) اختیار کند.

2- قرآن در مقام بیان کلیات است

قرآن کریم از آنجا که معجزه جاوید برای همه عصرها و نسل‌ها و حجت و نقشه راه کلان سعادت بشر است،‌ وارد جزئیات و ریز مباحث نشده و به امهات و کلیات حقایق تکامل انسان بسنده کرده است. همان طوری که درباره نماز تعداد رکعات و چگونگی آن را قرآن با صراحت بیان نکرده، لذا نام علی(ع) و ائمه طاهرین(ع) را هم از این منظر مطرح نکرده است: ابوبصیر به امام صادق(ع) عرض کرد: مردم می‌گویند: چرا نام علی(ع) و اهل بیت ایشان در کتاب خدا نیست؟ حضرت فرمود: به آنها بگو! نماز بر رسول خدا(ص) نازل شد، ولی خداوند تعداد رکعت‌های آن را که سه یا چهار تا است در کتابش نام نبرد، تا آنکه رسول خدا(ص) آن را برای مردم تفسیر کرد (بحارالانوار، ج 35، ص 210). بنابراین خدای متعال در قرآن کلیات بحث ولایت و امامت را مطرح کرده است، و تمام روایت‌هایی که بر ذکر نام ائمه(ع) در قرآن دلالت می‌کند، به منظور تفسیر و تبیین یا به تعبیر دیگر بیان شأن نزول و تأویل است بدون آنکه خداوند، ابلاغ صریح این مسئله را امر کرده باشد.

3- بیان آیاتی در شأن امام علی(ع) که ابلغ از تصریح است

قرآن کریم در بیش از صد آیه به فضایل امام علی(ع) اشاره کرده است، بدون آنکه نامی از آن حضرت بیاورد. مانند: آیه ولایت(مائده-55)، آیه مباهله(آل‌عمران-61)، آیه اولی‌الامر(نساء-59)، آیه تبلیغ رسالت(مائده-67)، آیه صادقین(توبه-119) و‌ آیه تطهیر(احزاب-43) و... علاوه بر آن اگر ذکر نام دلیل بر حقانیت است، نام بسیاری از پیامبران در قرآن ذکر نشده و تنها نام 26 تن از آن بزرگواران مطرح شده است!

در قرآن کریم آیاتی در وصف امام علی(ع) آمده که ابلغ از تصریح است مانند آیه 55 سوره مائده که می‌فرماید: «ولی و سرپرست شما تنها خداوند و پیامبرش و افراد مومن هستند، افراد مومنی که نماز برپای داشته و در حالت رکوع زکات می‌دهند» در ارتباط با این آیه شریفه دانشمندان شیعه و سنی اجماع دارند که امام علی(ع) مصداق عینی این آیه است، چراکه فقط آن حضرت بود که در هنگام رکوع نماز انگشتر خود را به یک فقیر اعطا کرد.

4- پاسخ نقضی

در مقابل پاسخ‌های حلی یک پاسخ نقضی هم می‌توان مطرح کرد و آن اینکه چرا در قرآن این نکته نیامده که علی(ع) و اولاد گرامی آن حضرت هیچ حقی از امامت ندارند تا این همه اختلافات پیش نیاید؟ زیرا اگر قرآن یک اشاره‌ای می‌کرد و یا صریحا می‌فرمود که این خاندان از ولایت و امامت بر امت پیامبر(ص) برکنار هستند، قهرا زمینه‌ای برای اختلاف به وجود نمی‌آمد؟! و اساساً چرا در قرآن نامی از خلفای سه‌گانه به میان نیامده تا اختلافی به وجود نیاید؟ بنابراین اگر نامی از حضرت علی(ع) در قرآن نیامده، هیچ نامی هم از خلفای راشدین برده نشده است!