رمضان؛ ماه قدم نهادن
در وادي تقوا
رمضان، ماهِ ضيافت اسـت، ضيافتي كه ميزبانش خالق هستي است و مهربان‌ترين مهربانان. ماهي كه همه در آن دعوت شده‌اند، نه مانند حج است كه تنها بر مستطيعان واجب باشد، نه خمس و زكات است كه بر ميزان خاصي از اضافه سود و مانده‌ درآمد و محصولات اختصاص يابد و نه حتّي چون نماز است كه در تمامي ايّام و حالات،‌ تكليف آن بر مسلمانان وظيفه باشد.
قرن‌هاست كه علما و متفكّران و عابدان ناصح، خَلق را به تكاليف و وظايفشان در اين ماه توصيه مي‌كنند و آنان را به درك هرچه بهتر و بيشتر اين فرصت بي‌نظير فرا مي‌خوانند. آثار قابل توجهی از علماي ديني، مربّيان اخلاق و حتّي ادبا و شعرا در فضيلت این ماه شریف در دسترس طالبان معرفت قرار دارد که یکی از آن آثار مفید، کتابی است با عنوان «آداب روزه‌داری، احوال روزه‌داران» که به اهتمام علیرضا مختارپور قهرودی تدوین و از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب مشتمل بر گزیده‌ای از مجموعه‌ توصیه‌ها، نصایح، تحلیل‌ها و مواعظی است که در ماه‌های رمضان در طول ۲۲ سال ـ از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۰ ـ در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ارائه شده است. مخاطبان این مواعظ عموم مردم بوده‌اند، هرچند گاه این سخنان در دیدار جمعی از قاریان قرآن کریم، کارگزاران نظام اسلامی، نمازگزاران نماز جمعه، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان، شاعران و... بیان شده‌ است.
بخش‌هایی از این کتاب در سال گذشته در این ستون از نظر خوانندگان عزیز گذشت. امسال نیز در طول ماه مبارک رمضان بخش‌های دیگری از بیانات معظم‌له را توتیای چشم خود خواهیم کرد.
***
فوايد و آثار تقوا
تقوا در زندگى انسان، فوايد زيادى دارد. از جمله‌ اين فوايد، يكى اين است كه انسانِ با تقوا مى‌تواند خود را در لغزشگاهها و دست‌اندازهاى زندگى حفظ كند؛ ولى انسان بى‌تقوا، نمى‌تواند. اگر انسان بتواند روح تقوا را، كه عبارت است از مراقبت دائم نسبت به خود و توجّه هميشگى در اعمال و حتّى افكار خود و فعل و تَركى كه به انسان منتسب مى‌شود، در خود به وجود آورد، نتيجه‌اش اين مى‌شود كه در امتحانات الهى، سالم مى‌ماند. چون كه معناى تقوا عبارت است از توجّه و پاييدن خود؛ مراقبت كردن از خود و تن به غفلت ندادن.
برادران و خواهران من! امتحان، براى همه هست. وقتى در مقياس يك ملّت ملاحظه كنيم، مى‌بينيم همه‌ ملّتها، در فراز و نشيب زندگى، دچار امتحان مى‌شوند. در مقياس افراد هم كه نگاه كنيم، همه‌ افراد دچار امتحان مى‌شوند. امتحانها مختلف است؛ امّا هست. آنجا كه لذّتى بر سرِ راهِ انسان پيدا مى‌شود و نفْس انسان، به آن لذّت كه خلاف شرع است، راغب مى‌گردد، آنجا، جاى امتحان است. آنجا كه پولى سر راه انسان قرار مى‌گيرد و انسان مى‌تواند آن را به دست آورد، امّا خلاف قانون خدا و مقرّرات الهى است، جاى امتحان است. آنجا كه سخنى بر زبان انسان جارى مى‌شود و آن سخن براى شخص انسان فايده دارد، امّا سخن باطلى است، جاى امتحان است. آنجا كه گفتن حرفى لازم است و خدا از انسان مى‌خواهد كه آن حرف را بزند، امّا گفتن آن حرف خطر و زحمت در پى دارد، جاى امتحان الهى است. در مقياس امّتها و ملّتها كه حساب كنيم، وقتى ملّتى به ثروت و قدرتى مى‌رسد، به پيروزى‌اى دست مى‌يابد و به رشد علمى‌اى نائل مى‌گردد، آنجا جاى امتحان آن ملّت است. اگر ملّتها بتوانند در اوج قدرت، خودشان را سالم نگه دارند، از امتحان،سرافراز بيرون آمده‌اند. امّا اگر جمعيتها و ملّتها، آن‌وقت كه زحمت از سرشان كم شد، خدا را فراموش كردند، ناموفّق و سرافكنده از امتحان بيرون آمده‌اند. لذا، قرآن در سوره‌ كوتاه «نصر»، خطاب به پيغمبر (صلوات‌الله‌عليه )مى‌فرمايد: بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحيم. اذا جاء نصرالله و الفتح و رأيت النّاس يدخلون فى دين الله افواجا(1) اين، اوج قدرت يك نبى است كه خدا به او فتح و نصرت بدهد و مردم، گروه گروه در دين او وارد شوند. اينجا، جايى است كه انسان بايد مواظب خود باشد. لذا مى‌افزايد: فسبّح بحمد ربك و استغفره انّه كان توّابا2) در همان لحظه‌ پيروزى به ياد خدا باش. خدا را تسبيح كن و حمد بگو كه رويكرد اين همه توفيقْ نه كار تو، كه كار خداست. به خودت نگاه نكن؛ به قدرت الهى نگاه كن.
يك ملّت، يك رهبرى حكيمانه و الهى مثل نبىّ‌اكرم (صلّى‌الله‌عليه‌وآله‌) در چنين جاهايى مواظب است كه امّت، راه خود را گم نكند. تقوا اينجاست كه به داد يك ملّت مى‌رسد. اگر ملّتى با تقوا بود، راه پيشرفت، راه ايمان و راه بندگى خدا را ادامه خواهد داد. اگر ملّتها تقوا نداشته باشند، همان بلايى بر سرشان خواهد آمد كه ملّتهاى مقتدر دنيا در جاى جاى تاريخ به آن دچار شده‌اند. آنها دچار غرور، دچار استكبار، دچار ظلم، دچار بدرفتارى و دچار انحراف شدند. مردم را منحرف كردند؛ دنيا را خراب و فاسد كردند و آخر هم خودشان سرنگون شدند. يك نمونه‌اش را در همين سالهاى نزديك، درباره‌ يكى از دو امپراتورى عظيم موجود در دنيا، مشاهده كرديد. اين، نتيجه‌ بى‌تقوايى است. همه‌ بى‌تقواهاى عالم چه افراد و چه ملّتها سقوطى را بايد انتظار بكشند؛ و اين سرنوشتى اجتناب‌ناپذير است. به دنبال بى‌تقوايى، حتماً سقوط است. البتّه قبل از سقوط كامل، انحراف و فساد و خراب شدن است.
بیانات در خطبه‏هاي نماز جمعه‌ تهران ـ 29/11/1372.
ـــــــــــــــــ
۱. سوره‌ نصر، آيات 1 و 2.
2. سوره‌ نصر، آيه 3.