سنت خانه تکانی و توجه به دل تکانی در ایام پایانی سال-بخش نخست
خانه تکانی به شوق آمدن روزهای روشن
گالیا توانگر
در این شرایط کرونایی، همکاری اعضای خانواده برای خانه تکانی دو چندان زیباست، چرا که هم جلوهای از همدلی خانوادههاست، هم پاکی و نظافت را به خانه میآورد و هم امید به روزهای بهتر را در دل تک تکمان زنده میکند.
روی پله ایستادهام و گوشه پرده را که رها شده، میکشم روی صورتم. به کوچهای که منتظر است، مینگرم. بهار! کاش با کبوتر و شعرهایت رد میشدی؛ حتی اگر مرا به یاد نیاوری. حتی اگر نام کوچکت را نخوانم، با انگشتان سردم که بوی شوینده میدهد، یک گوشه پنجره بنویسم؛ سلام بهارخوبم.
اما مرا نیز و همه آنانی را که به شوق دسته گل شدن و استقبال از تو زحمت خانه تکانی را به جان و دل خریدهاند، به یاد خواهی آورد.
خوب میدانم با این دلهای غبار گرفته مان جذابیتی برای آمدنت نداریم، اما بیا و این قلب فسرده و سرد مرا به روزهای خوب شعرهایت ببر، ای بهار گمشده در شهر خستهام!
دست میکشم روی برگهای سبز پارچه پرده و فکر میکنم کاش دستهایم اسلیمی بودند، قد میکشیدند، پیچاپیچ و تا در خانهات پل میبستند. خاک نرمی به چشمانم میرود، میسوزند و میبارند. پشت حصارهای پنجره، زندانی طلسم روزهای بیبهارم. بیا از قلمرو خوابهای من بیدارم کن و پوسته تاریکی را کنار بزن.
انتظار برای آمدن روزهای روشن فردا
آه... در این عید، جای عزیزانمان خالی است که کرونا آنها را با خود برده است. با این حال آدمی به حفظ روحیه و امید به روزهای بهتر زنده است. ضمن اینکه ما در آموزههای دینی خود به این امیدواری خیلی سفارش شده ایم.
باید بهار امتداد عبای تو باشد مولا! که به شهر دلمان مهمان شده و میخواهد «یا مقلب القلوب» را در جانمان حلول دهد. مقصود بیا، این جان خسته نور بنوشد و به صبحی که حافظ مطلع غزلش قرارداده برسد:
یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور/ کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
مولایم! بیم آن دارم همه عکسهایی که ثانیههای عمرمان را ثبت میکنند، جادهای برفی و مهآلود در پسزمینه خود داشته باشند. راه کجاست؟ تو که راههای جهان را از بیراههها باز میشناسی راه را، نور را و توانایی رهسپاری در صراط المستقیم را برایمان عیدی بده؛ بهار را بیاور به ثانیههایمان.
ای یوسف دلهای عاشق! خورشید درتو منزل گرفته و شهر چشم به راه سپیده مانده است. کی میآیی تا صبح دولتمان تعبیر و جهان تطهیر گردد؟ زمین این روزها انقلابی در خود دارد. انقلاب از بهاری بر میخیزد که در امتداد رد پای توست.
دل تکانی را فراموش نکنید
بهار، فصل نو شدن و تازگی است. فصل نفس کشیدن دوباره طبیعت است. چه زیباست که آغاز سالمان، همزمان با رویش زمین است. از همه جا بوی زندگی به مشام میرسد. سبز شدن آغاز میشود... و یک زندگی تازه از سر گرفته میشود.
چه تکاپوی دلچسبی آخر سال دیده میشود. همه جا بازار خانه تکانی گرم است؛ از تمیز کردن خانه گرفته تا تغییر دکوراسیون و فضای خانه. دورانداختن وسایل کهنه و جایگزین کردن وسایل جدید و ...
ولی یادمان باشد که در میان این هیاهو و جنبشها، یک چیز را فراموش نکنیم و آن خانهتکانی دل است.
مهین موسویان یک فرهنگی برایمان میگوید: «دلهایمان را پاک کنیم از زنگارهای کینه و نامهربانی و از همه آنچه این آیینه صیقلی را تیره کرده است. بگذاریم دلمان مانند طبیعت یک نفس تازه بکشد؛ سبز شود و جوانه بزند. باور کنیم که اهمیت دل تکانی، از خانه تکانی بیشتر است. آرامش، نیاز همیشگی دل ماست و ریشه بسیاری از ناآرامیها، خودمانیم.»
وی ادامه میدهد: «دلخوریها را دور بریزیم و به جای آن مهر و محبت را جایگزین کنیم. دل دریایی شما، جای کینه و نامهربانی نیست. ناامیدی، کینه و حسد، سوءظن و بدبینی و همه بدیها را در این دریا غرق کنید. بگذارید دیگران نیز در کنار شما آرام بگیرند.
گناهان، قلبمان را بیمار میکند. بیایید قبل از زمزمه دعای تحویل سال، حرکتی برای پاکسازی و دگرگونی دلمان آغاز کنیم و عید نوروزی متفاوت را جشن بگیریم. از قدیم گفتهاند: از تو حرکت از خدا برکت.»
در کارهای خانه مشارکت کنیم
مشارکت یعنی اثر انگشت تو جایی بماند. یعنی نشانهای از تو در یک کار جمعی وجود داشته باشد. مهارتهایی كه داریم و آنچه بلدیم هرچهقدر هم كه كوچك باشد در یك كار جمعی، مفید است. دیروز صبح یادت هست كه برای پیداكردن یك تكه لباس چهقدر لابهلای وسایل خانه گشتی؟ این اتفاق خیلی تكرار میشود. وقتش است؛ حالا میتوانیم به شكل نامرئی اثر انگشتمان را روی وسایل خانه، دیوارها و... بگذاریم.
خانوادهای را میشناسم كه هر شب یك برنامه مشخص دارند با رمز «همیاری». همیاری در واقع به معنای این است كه حواسمان به یكدیگر باشد و به هم كمك كنیم.
ماجرا از یك شب زمستانی آغاز شد كه هر یك ازاعضای خانواده خسته، گوشهای لمیده بودند و سرشان توی موبایلشان بود. مادر خانواده هم كه از همه خستهتر بود تند و تند شام را آماده میكرد و بدون اینكه حواسش باشد با خودش زیرلب درددل میكرد كه كاش من هم الآن میتوانستم مثل بقیه استراحت كنم و... پدر شنید و برنامه همیاری را تنظیم كرد. آن شب همه با هم در آمادهسازی سفره، جمعآوری و شستن ظرفها و جمعآوری فضای خانه كمك كردند. از آن به بعد، هر شب 15 دقیقه برای كار جمعی در خانه وقت گذاشته میشود. جمعآوری وسایل، شستوشو و یا جمع كردن ظرفها و حتی گاهی یك جاروبرقی و گردگیری مختصر هم انجام میدهند. هرشب قبل از خواب، همهی اعضای خانواده درگیر کار مشترکی میشوند که علاوهبر افزایش صمیمیت، روح همکاری را در آنها تقویت میکند.
در خانه جا برای پاگذاشتن نیست و همه اسباب و اثاثیه به هم ریختهاند. الآن برای غافلگیركردن مادرتان چه میكنید؟ البته كه ما مسئول وسایل شخصی خودمان هستیم و البته كه در قبال آنچه در محل زندگیمان میگذرد نمیتوانیم بیتفاوت باشیم. كمترین كار ما جمعآوری و مرتبكردن وسایل خودمان است و همراهی در جابهجایی وسایل خانه! وقتی قبل از این كه كاری را از ما بخواهند، خودمان دست به كار شویم یعنی نامرئی شدهایم!
بخواهیم یا نخواهیم بیشتر تصویرهایی كه از اتاق نوجوانها منتشر میشود، معمولاً اتاقهای شلوغ و بینظمی است كه هیچچیزی سر جای خودش نیست. البته حداقل اینروزهای آخر سال كه بیشتر فضاهای خانه شبیه اتاق نوجوانهاست، باعث میشود قدر نظم را و لذتی را كه از آن میبریم بدانیم.
«ثنا» 15ساله تا یكسال قبل اتاق مرتبی داشت. اما یكدفعه ورق برگشت و حالا برای پیداكردن یك لنگه جوراب در اتاقش باید نیمساعت وقت بگذارد!
او میگوید: «وقتی دارم دنبال وسایلم میگردم به خودم قول میدهم این بار كه اتاقم تمیز شد، دیگر مراقب باشم؛ اما دوباره وقتی از مدرسه برمیگشتم خسته بودم و وسایل را در اتاقم پرت میكردم و اینطوری كمكم نامرتبی اتاق اضافه شد.»
«ثنا» این روزها برای اولینبار در خانهتكانی به مادرش كمك كرد. به گفته خودش تمیزكردن اتاق او از مرتبكردن همه خانه سختتر بوده و بیشتر زمان برده است. حالا «ثنا» میخواهد مثل 13سالگیاش دوباره منظم باشد.
«پارسا» 16 ساله هم میگوید: «خب، اتاقم معمولاً مرتب نیست، اما اینروزها كه همه خانه از تمیزی میدرخشد، من هم سعی میكنم اتاقم دوباره نامرتب و كثیف نشود.» پارسا در جابهجایی وسایل به مادرش كمك كرده است.
وی درادامه میگوید: «البته اغلب پدر و مادرها معتقدند كه مهمترین كار فرزندانشان فعلاً درسخواندن است، ولی ما نوجوانها از این مسئله سوءاستفاده نمیكنیم و میدانیم كه هرنوجوانی در خانه براساس توانایی و برنامه كاری و درسیاش، میتواند زمان مشخصی برای مشاركت در این كار گروهی در نظر بگیرد.»
اینروزها برخی افراد همهچیز خود را به اشتراك میگذارند! غذایی كه میخورند، لباسی كه میپوشند، مهمانیای كه میروند، كار و حتی مطالب علمی، آموزشی، وضعیت خانهشان در روزهای خانهتكانی و... را برای گروههای دوستانه یا فامیلی به اشتراك میگذارند! حالا اگر از فضای مجازی بیرون بیاییم در خانه كوچكمان میتوانیم داشتهها و تواناییهایمان را به اشتراك بگذاریم و همراه هم شویم. این كار تمرین خوبی برای مشاركت و همكاری است. ضمن این كه اغلب روانشناسان معتقدند همكاری و مشاركت باعث پیشرفت انسان میشود و قدرت او را افزایش میدهد.
هنگام استفاده از مواد شوینده
به این نکات توجه کنید
هر ساله و در آستانه نوروز، مسمومیتهای سطحی و شدیدی در اثر استفاده نامناسب از مواد شوینده در جامعه اتفاق میافتد و زنان به عنوان مدیر امور داخلی منزل که بیشترین مسئولیت را در نظافت خانه برعهدهدارند، آمار بیشترین موارد مسمومیت خانگی را نیز به خود اختصاص میدهند. آسیبهای بهداشتی هنگام استفاده از مواد شوینده، ممکن است در کوتاه مدت اثر چندانی نداشته باشد، اما در بلندمدت مشکلات ریوی و پوستی، عوارض چشمی و آلرژیهای مختلف تا سرطان را به همراه دارد.
کارشناسان بهداشت محیط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد ترکیب مواد شوینده به مردم هشدار دادهاند؛ زیرا ترکیب مواد شوینده یا پاککنندهها با مواد سفیدکننده در فضای کوچکی مانند حمام یا دستشویی خطرناک است. با ترکیب شویندهها با سفیدکنندهها از فعل و انفعالات شیمیایی ترکیب این مواد، گاز کلر آزاد شده که با رطوبت مخاط دهان اسید کلریدریک ایجاد کرده که بسیار قوی و سوزاننده است و استنشاق آن در فضاهای کوچک علایم شدید تنفسی ایجاد میکند.
بدترین شکل استفاده از مواد شوینده و پاککننده آن است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند یا از آنها در محیطهای بستهای که بخار آب وجود دارد، استفاده شود.
کارشناسان بهداشت محیط وزارت بهداشت برای کاهش عوارض تنفسی و مسمومیتها به افراد توصیه میکنند که از مواد شوینده و پاککنندهای استفاده شود که آسیب کمتری میرسانند، به طور مثال استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند، بسیار ایمنتر از استفاده از مواد سفیدکنندهای است که بخار دارد. استفاده از پاککننده استاندارد و خودداری از مصرف مواد شوینده و پاککنندهها در فضاهای بسته، از دیگر توصیههای کارشناسان وزارت بهداشت است. بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس بسیار برای چشم، پوست و ریه خطرناک است، بنابراین باید از ترکیب این دو ماده جدا پرهیز شود.
همچنین هنگام شست و شوی حمام و دستشویی باید از ماسکهای محافظ استفاده شده و پنجرهها باز و تهویه روشن باشد تا جریان هوا برقرار شود. بسیاری از مواد ضد عفونیکننده به راحتی از ماسکهای کاغذی عبور میکنند و میتوانند موجب آسیب ریه شوند بنابراین تهویه مناسب محل، روشن کردن هواکش و بازکردن پنجرهها، استفاده نکردن از محلولهای غلیظ و بستن دستمال ضخیم مرطوب روی دهان و بینی میتواند تا حد زیادی از بروز آلرژیها و پیشگیری از این مشکلات کمک کند.
کارشناسان وزارت بهداشت از مردم میخواهند که به توصیههای ایمنی روی برچسب محصولات مانند پوشیدن دستکش و ماسک هنگام استفاده از محصولات سوزاننده، توجه کنند. استفاده از مواد شوینده شیمیایی ممکن است موجب تشدید بیماریهای قلبی، عروقی و ریوی شود؛ مواد شوینده شیمیایی روی زنان باردار، افراد مسن و کودکان بیشتر آسیب رسان است. افراد هنگام استفاده از شویندهها باید مطمئن شوند که استفاده، نگهداری و دفع این موادشیمیایی، مطابق با دستورالعمل سازنده است.
صادق حمیدی یک امدادگر برایمان در مورد شیوه کمک به افرادی که دچار آسیب ریوی حین استفاده از مواد شوینده شدهاند، میگوید: «اولین و بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و قرار گرفتن در معرض جریان هوا است، زیرا استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل کرده و موجب آرامش میشود. همچنین استفاده از بخور به ویژه بخور سرد بسیار کارآمد بوده و خودداری از صحبت کردن نیز مفید است. ارجاع هرچه سریعتر آسیب دیدگان و مسمومان به پزشک یا تماس با اورژانس در این موارد ضروری است.»
وی درباره آسیب ناشی از مواد شوینده بر چشم نیز توضیح میدهد: «انواع مواد شیمیایی میتوانند به چشم آسیب برسانند، مواد شوینده و رنگ بر از جمله خطرناکترین مواد برای چشم به شمار میروند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی در موارد شدیدتر میتوانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. مواد شوینده همچنین میتوانند موجب ایجاد زخمهای شدید در پلک شده و چسبندگیهای کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن قدر جدی باشد که بینایی به طور کامل از بین برود بنابراین استفاده از عینک حفاظتی جهت کاهش آسیب چشمها توصیه میشود. اگر هنگام استفاده از مواد شوینده، ضدعفونی، سفیدکننده و پاککنندهها، مواد شیمیایی موجود در آنها به چشم پاشیده شد، فورا چشم را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زیر شیر آب قرارداده سپس به پزشک مراجعه شود.»