به مناسبت یازدهمین سال فعالیت شبکه اسپانیاییزبان ایران برای آمریکای لاتین
هیسپانتیوی و مقاومت رسانهای
از یازدهم بهمن ماه سال 90 تا به امروز که شبکه اسپانیایی زبان هیسپان تیوی در معاونت برونمرزی صداوسیما راهاندازی شده، شاهد تحولات رو به رشدی چه از حیث کمیو چه کیفی و محتوایی در تولیدات این شبکه بودیم که حاصلش وسعت دامنه نفوذ این شبکه در میان جوامع اسپانیایی زبان بهویژه در آمریکای لاتین بود.
این نکته را باید ناشی از رویکرد جدید رسانه ملی در عرصه قدرت نرم دانست که به هماوردی رسانهای در رقابت با رسانههای دنیا پرداخته و در جهت بسط منطق خود در مناطق آمریکای لاتین، حرکت کرده است. دستاوردهای فرهنگی- رسانهای این شبکه را باید با لحاظ کردن بعد مسافتی و جغرافیایی جامعه هدف ارزیابی کرد. بدیهی است این بعد جغرافیایی و بالطبع تفاوتهای فرهنگی برساخته آن میتوانست مانعی جدی در تحقق اهداف این شبکه باشد؛ اما با نزديك شدن به ملتها و تقویت مناسبات فرهنگ سياسي از طریق رسانه، هیسپان تی وی تلاش کرده است اين فاصله را كوتاه و ارتباط خود با مخاطبانش را روز به روز بیشتر کند. همه این تلاشها برای آن بوده که مخاطبان اسپانیایی زبان به تدریج متوجه فعالیتهای این شبکه شده و آن را در مرکز توجه خود قرار دهند.
مصداق این سخن را میتوان در سفری که دکتر ظریف به كشور ونزوئلا داشت، پیدا کرد به طوری که نيكلاس مادورو رئيس جمهوري اين كشور در گفتوگو با وزیر امور خارجه کشورمان بر تاثيرگذاري شبكه هيسپان در منطقه آمريكاي لاتين به ويژه در كشورش تاكيد كرد و این نشان میدهد که هیسپان تی وی در جذب مخاطب و توجه آنها به پیامهای خود، گامهای بلندی برداشته است. رشد 100 درصدی وبسایت این شبکه در نه سال اخیر را هم میتواند گواه دیگری بر این مدعا دانست.
برند شدن برخی از برنامههای این شبکه بهعنوان مثال برنامه «تحلیل روزانه» را میتوان نشانه موفقیت این شبکه در ظرفیتسازی رسانهای و مخاطب پذیری آن دانست. برنامهای که يكي از پربينندهترينهای هیسپان تیوی در يوتیوب و پخش تلويزيوني است. اینکه یک برنامه مشخص تلویزیونی به یک برند رسانهای بدل میشود؛ یعنی شاخصهای ارزیابی یک شبکه از کلیات به جزئیات و مولفههای عینی، رشد کرده و تأثیرگذاری آن قابل تشخیص و اندازهگیری است. تداوم این موفقیتها میتواند از یک سو به اعتمادسازی رسانهای در بین مخاطبان برونمرزی منجر شود و از سوی دیگر این شبکه را به یک مرجع و منبع معتبر رسانهای بدل کند.
طبق آمارهای موجود، بسياري از مطبوعات كشورهاي آمريكاي لاتين از جمله آرژانتين، اسپانيا، ونزوئلا و حتي شبكه «تله ويسا»ی مكزيك (Televisa ) که یک قدرت رسانهای در آن منطقه محسوب میشود، بارها از گزارشهایی كه هيسپان تيوي تهيه كرده، استفاده كردهاند و این نشان میدهد که این شبکه صاحب اعتبار حرفهای از حیث رسانهای شده است. در واقع هیسپان تیوی توانسته به تثبیت و اثربخشی رسانهای خود در آمریکای لاتین دست یابد و این نقطه، بدون شک نقطه عطفی در فعالیتهای برونمرزی رسانه ملی است.
رمز این موفقیت را باید در فهم و تبیین زبان رسانهای هیسپان تی وی جستوجو کرد. زبانی که در یک خوانش فرهنگی، تلاش کرده از دیوارکشیهای سیاسی و رسانهای دشمن عبور کند و میان گفتمان انقلاب اسلامی و مردم آمریکای لاتین، زبانی مشترک ایجاد کند. غایت این زبان مشترک را باید در اغنای مخاطبان هیسپان تیوی ردیابی کرد. جلب اعتماد مخاطبان خارجی زبان برای یک رسانه، دستاورد کمی نیست. باید قدر این اعتماد و ظرفیت را دانست و در جهت ارتقای آن کوشید.
در فرصت جریان آزاد اطلاعات (اگرچه با پیمان شکنیهای امپریالیسم رسانهای مواجه میشود) باید توان رسانهای خود را بالا برد و داراي توان متقابل و متوازن براي ايجاد اين جريان آزاد اطلاع رساني شد. شبکهای مثل هیسپان تی وی با موقعیت رسانهای که اکنون در منطقه آمریکای لاتین و میان مخاطبان اسپانیایی زبان پیدا کرده بهعنوان یک امکان، ابزار و بازوی رسانهای میتواند نقش موثر و محوری در برقراری این توازن و تعادل داشته و به رسانه قدرتمند جبهه مقاومت در برابر استبداد رسانهای بدل شود.
از سوی دیگر بسیاری از این برنامهها قابل ترجمه برای مخاطبان غیراسپانیایی زبان هم هستند و چه بسا شبکههای دیگر برونمرزی نیز میتوانند با برگرداندن این برنامهها به زبان رسانهای خود، آنها را برای مخاطبان خود نیز به نمایش بگذارند.
از حیث رسانه شناسی آنچه در برایند فعالیتهای این شبکه مهم است دو مولفه اساسی است. یکی گفتمانسازی که برساخته از پارادیمهای فکری و فرهنگی جمهوری اسلامی است که در بستر آن هم آشنازایی و هم آشناییزدایی وجود دارد تا از طریق جاذبه و دافعه رسانهای بتواند تصویر حقیقی و روشنتری از جامعه ایرانی در سطح جهانی بهویژه آمریکای لاتین که جامعه هدف این شبکه است، ارائه دهد و از سوی دیگر در عین نوعی مقاومت رسانهای، به جای پرداخت و پردازش سیاسی صرف با رویکرد و زبان فرهنگی به برنامهسازی بپردازد.
سیدرضا صائمی