محمدرضا کلهر
اخیرا تصویری از محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی در رسانه‌ها منتشر شده که جنجال زیادی به پا کرده است. «محمد بن‌سلمان» در نشست شورای اداری صندوق سرمایه‌گذاری عمومی این کشور با ظاهری عجیب حضور یافت. محمد بن‌سلمان در این نشست با شال و کت گران‌قیمتی که بر تن داشت شرکت کرد. فعالان رسانه‌ای اعلام کرده‌اند که قیمت این کت 5400 یورو است. این رقم در ظاهر در میان دیگر هزینه‌های عربستان رقم قابل توجهی نیست. اما حتی این رقم اندک نیز باعث خشم فعالان عربستانی شده و بن‌سلمان را محکوم کرده‌اند. یک کاربر سعودی در توییتر اعلام کرد: «اینها آل‌سعود هستند که اموال عمومی مردم را غارت می‌کنند و مردم روز به روز فقیر‌تر می‌شوند.» اما چرا این اقدام بن‌سلمان با خشم جامعه عربستان مواجه شده است.
محمد بن‌سلمان در چند سال اخیر با اقدامات خود باعث فشار اقتصادی زیادی بر مردم عربستان شده است. این فشارها مردم این کشور را در آستانه یک اعتراض گسترده قرار داده و کُت ولیعهد سعودی تنها یک بهانه برای آشکار شدن این اعتراض‌ها است. ذکر چند نمونه از هزینه‌هایی که بن‌سلمان بر مردم عربستان تحمیل کرده به خوبی نشان‌دهنده چرایی خشم مردم این کشور از اقدامات تجمل‌گرایانه بن‌سلمان است.
77 درصد از صادرات عربستان به نفت متکی است. شیوع ویروس کرونا و آغاز جنگ نفتی ریاض و مسکو باعث شد تا قیمت نفت بسیار کاهش پیدا کند و در مقاطعی حتی به زیر 20 دلار نیز برسد. کاهش درآمدهای ارزی باعث خواهد شد تا سند چشم‌انداز 2030 عربستان عملاً شکست‌خورده تلقی شود. این جنگ نفتی درآمدهای ارزی عربستان را به شدت کاهش داد. کاهش درآمدهای ارزی باعث شده تا عربستان برای جبران کسری بودجه خود به روش‌های ریاضتی روی بیاورد. محمد جدعان، وزیر دارایی عربستان درباره وضعیت اقتصادی حاکم بر این کشور گفته است: «ما با بحرانی رو‌به‌رو هستیم که در جهان در تاریخ معاصر بی‌سابقه بوده است؛ بحرانی که مشخصه آن ناروشن بودن همه چیز است.» دولت عربستان برای مقابله با پیامدهای منفی ناشی از بحران کرونا و بحران اقتصادی اقدام به اجرای چند برنامه اقتصادی و مالی کرده است. یکی از این اقدام‌ها برداشت از ذخایر ارزی خارجی است. همچنین کاهش درآمدهای ارزی باعث شده تا سیاست‌های تشویقی دولت عربستان برای تداوم اطاعت‌پذیری شهروندان کاهش یابد.
دولت عربستان همچنین در پی شیوع ویروس کرونا و تأثیر این بیماری بر اقتصاد ریاض و همچنین کاهش قیمت جهانی نفت و افت شدید درآمدهای ارزی ناشی از آن، مجبور شد سال گذشته بنزین را گران کند. از سوی دیگر هزینه‌های جنگ یمن از طرفی و عملیات‌های انصارالله یمن معروف به «موازنه بازدارندگی» با حمله به آرامکو و مراکز حساس عربستان از سوی دیگر علاوه ‌بر اینکه نوعی «هراس راهبردی» بر این کشور حاکم کرده است، توانست عرضه نفت عربستان را با چالش رو‌به‌رو کند و علاوه ‌بر هزینه‌های جنگ در درآمدهای ارزی این کشور نیز اختلال ایجاد کند. در واقع عربستان در بیش از 6 سالی که از شروع جنگ یمن می‌گذرد متحمل خسارت‌های مادی زیادی شده است که به‌دلیل عدم شفافیت در جامعه و ساختار حکومت این کشور امکان برآورد دقیق هزینه‌های مالی جنگ یمن وجود ندارد. البته محمد علی الحوثی رئیس شورای عالی انقلاب یمن اعلام کرده که عربستان سالانه 60 میلیارد دلار در نبرد با یمنی‌ها هزینه می‌کند. مجله آمریکایی فوربس نیز 8 ماه پس از شروع جنگ یمن اعلام کرد که هزینه 6 ماه جنگ حدود 725 میلیون دلار است. تخمین دیگر در مطالعه‌ای منتشر شده توسط دانشگاه‌ هاروارد صورت گرفته است که در آن اعلام شده که هزینه جنگ یمن 200 میلیون دلار در روز است.
در واقع اقداماتی که ذکر شد تنها چند نمونه از سیاست‌های بن‌سلمان است که باعث کاهش درآمدهای ارزی و در نتیجه فشار اقتصادی بیشتر مردم عربستان شده است. کاملاً طبیعی است در این شرایط پوشش تجملی بن‌سلمان با خشم مردم عربستان مواجه شود و نوعی دهن‌کجی به فقر و ریاضت اقتصادی مردم تعبیر شود.