سعید مستغاثی
محرم سال 1356 بود و برای اولین بار پس از حدود 14 سال، نوحه‌های انقلابی در شب‌های دهه محرم خوانده می‌شد. مدّاح جوانی به نام حسین شمسایی در مسجد قبا در تهران نوحه‌سرایی می‌کرد و جمعیت انبوه به آن گوش داده و با سینه‌زنی آن را همراهی می‌کرد.‌اشعاری زبان حال روز که حس و حال عجیب و غریبی در روزهای عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) برمی‌انگیخت:
«فرمانده ارتش آزادگانم.... سقای خیل زنان و کودکانم.... می‌دهم جان، بهر قرآن.... حق بر باطل پیروز است»
ایّام پس از برگزاری مراسم گسترده و پرشور چهلم آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی در سراسر کشور بود و جامعه مسلمان ایران، آماده خیزشی جدید می‌شدند. مسجد قبا در غیاب سایر مساجد مهم مانند الجواد و جاوید و هدایت و ... که طی سال‌های گذشته توسط مزدوران رژیم شاه به‌دلیل فعالیت‌های انقلابی تعطیل شده بودند، اینک کانون اصلی فعالیت‌های یاران حضرت امام خمینی شده بود. مسجدی که امام جماعتش، روحانی مبارز و آزاده‌ای به نام آیت‌الله دکتر محمد مفتح بود.
گزارشی از ساواک ، فعالیت‌های مسجد قبا را اینچنین تشریح کرده بود:
«... مسجد قبا فاقد هیئت امنا بوده و مسئولیت اداره آن به‌عهده یکی از روحانیون به نام شیخ محمد مفتح می‌باشد... اطلاعات رسیده حاکی است که مسجد مزبور به صورت پایگاه اجتماعی افراد مذهبی و دانشجویان متعصب مذهبی درآمده و... در جلسات و برنامه‌های مذهبی مسجد مذکور، مطالب تحریک‌آمیز و خلاف مصالح مملکتی در بالای منبر اظهار می‌دارند.... اظهارات آنان موجب تاثیرپذیری متعصبین و سوق دادن آنها به سمت فعالیت به نفع گروه‌های برانداز مذهبی می‌گردد. اقدامات لازم برای جلوگیری از سخنرانی و دستگیری آنان به عمل آمد...»1
آیت‌الله دکتر مفتح پس از آزادی از زندان و از سال 1354، امامت جماعت مسجد قبا که به تازگی در نزدیکی حسینیه ارشاد بنا شده را برعهده گرفته بود. او درمسجد قبا با تاسیس صندوق قرض‌الحسنه و کتابخانه و برقراری کلاس‌های تاریخ و تفسیر و معارف و حتی برگزاری نمایشگاه بزرگ کتاب برای جلب و جذب جوانان و خصوصا دانشجویان، مرکز تازه‌ای برای فعالیت‌های نهضت امام خمینی به‌وجود آورده بود.
توجه شهید دکتر مفتح به دانشجویان، بسیار بود، چرا که وی از معدود روحانیون مبارزی به شمار می‌رفت که علاوه‌بر طی مدارج بالای حوزوی تا درجه اجتهاد و تدریس سطوح عالی فقه و اصول و فلسفه، تا سطح دکترای تحصیلات دانشگاهی نیز پیش رفته و در دانشکده الهیات دانشگاه تهران به تدریس متون فلسفه و حکمت و علم کلام و فقه پرداخته بود.2 در طی همین تدریس در دانشگاه بود که به تربیت دانشجویان انقلابی و آشنا ساختن آنها با مبانی و ارزش‌های اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله) اقدام کرد.
آیت‌الله شهید دکتر بهشتی درباره مسجد قبا و حضور دکتر مفتح در آن، چنین گفته بود:
«... مسجد قبا، مسجدی بود تازه‌ساز.... قرار بود یک امام فعال و پرجوش در آنجا به اقامه نماز مشغول شود و برادرمان مرحوم شهید محمد مفتح برای این کار انتخاب شدند. انصافا ایشان در آنجا فعالیت گسترده، زنده و پرجوش و خروش را به وجود آوردند و در رمضان دو سال قبل بود که جلسات پرشکوهی برگزار می‌شد. سخنرانی‌های مختلف که پیرامون مسائل مبارزاتی صحبت می‌کردند، در آن شب‌ها «قبا» و خیابان‌های اطراف آن، جلوه تجمع گسترده مبارزان اسلام بود..»3
جلسات و تجمعات مردمی مسجد قبا برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران گاه با جمعیتی بیش از 30 هزار نفر برگزار  شد و خیابان‌های اطراف مسجد، مملو از جمعیت مردم مشتاق می‌گردید.4
در واقع هنوز زمان زیادی از تعطیلی مسجد جاوید (سنگر قبلی آیت‌الله مفتح) و دستگیری خود دکتر مفتح در آذرماه 1353 نگذشته بود که او به مسجد قبا کوچ کرد. در یکی از بزرگ‌ترین و اولین مراسمی که پس از تعطیلی مسجد جاوید در این مسجد و در حضور روحانیون مبارزی همچون استاد مطهری و دکتر بهشتی و دکتر باهنر و دکتر مفتح ... برپا شد، این شعر از یکی از شعرای انقلابی خوانده شد:
«سزد گر که کاخ سبز پور بوسفیان زِ بُن لرزد
که برخیزد زجای خویش هر دم بوذری دیگر
 به دشمن تا بیابم دست و از پایش دراندازم
کشیدم تن از این سنگر به سوی سنگری دیگر»
با خوانده شدن بیت آخر در آن مجلس، استاد مطهری از گوینده خواست که آن بیت را مجددا تکرار کند. چون انگار زبان حال آیت‌الله دکتر مفتح بود که از سنگر قبلی و مسجد تعطیل شده جاوید، رخت مبارزه و نهضت را به سنگر تازه و مسجد قبا برکشیده بود.5
آیت‌الله دکتر مفتح از اردیبهشت 1352 در مسجد جاوید واقع در جاده قدیم شمیران (شریعتی امروز، ایستگاه عوارضی) که آن هم نوساز و نو بنیاد بود، مسئولیت امامت جماعت و امور فرهنگی را برعهده گرفت و با برپایی کتابخانه و برقراری کلاس‌های مختلف عقیدتی و سیاسی برای دانشجویان و برپایی جلسات مستمر سخنرانی با حضور روحانیون انقلابی همچون استاد مطهری و دکتر باهنر و... (همان روحانیونی که بعدا به اتفاق آنها جامعه روحانیت مبارز را تشکیل داد) مسجد جاوید را به پایگاه علمی و مبارزاتی علیه رژیم شاه و برای نهضت امام خمینی تبدیل نمود.
آخرین سخنران آن مسجد، مقام معظم رهبری بودند که در آن روزها، روحانی مبارز، استاد گرانقدر و احیاگر تفکر نوین اسلامی، خوانده می‌شدند. ایشان قرار بود در ایّام سالگرد شهادت حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السلام) طی روزهای 18 و 19 آبان 1353 سخنرانی کنند، علی‌رغم اینکه شهربانی اجازه برگزاری چنین جلسه‌ای را نداده بود اما آیت‌الله خامنه‌ای روز نوزدهم، در مسجد جاوید به سخنرانی پرداختند.6
سخنرانی پرشور آقای خامنه‌ای باعث شد که مزدوران ساواک سوم آذرماه، به مسجد جاوید یورش برده و ضمن تعطیل کردن آن، آیت‌الله مفتح را بازداشت کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم در 17 دی ماه دستگیر و به بازداشتگاه کمیته مشترک ضد خرابکاری منتقل شدند.  
آیت‌الله شهید دکتر بهشتی درباره فعالیت‌های شهید مفتح در مسجد جاوید این‌گونه گفته بود:
«... مرحوم دکتر مفتح در مسجد تازه‌ساز دیگری به نام مسجد جاوید اقامه جماعت می‌کردند و آنجا جلسات مفید و موثری را برپا می‌کردند. چند وقتی ایشان درمسجد جاوید فعالیت می‌کردند، دستگاه ساواک رژیم جلوی ایشان را گرفت و دستگیر کرد ایشان را و...»7
اگرچه این نخستین دستگیری و زندان شهید مفتح نبود. آیت‌الله دکتر مفتح در اولین بزنگاه خونین نهضت امام یعنی حمله مزدوران شاه به مدرسه فیضیه به تاریخ دوم فروردین 1342، از جمله طلابی بود که مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفت و به سختی مجروح شد. از آن پس نیز او در تمام مراحل نهضت، تحت رهبری مراد و استاد و مرشدش، حضرت امام خمینی رحمه‌الله علیه، در خطیرترین میادین مبارزه حضور پیدا کرد و چنان که گزارش‌های ساواک نشان می‌دهد، در تمامی آن مراحل زیر ذره‌بین و تحت مراقبت دقیق ساواک قرار داشت، بارها به مراکز شهربانی و ساواک احضار گردید، تهدید شد و تحت فشار قرار گرفت، ممنوع‌المنبر گردید، از شهرهای مختلفی که برای سخنرانی یا امامت جماعت رفته بود، اخراج و بعضا دستگیر و تبعید شد.
اما آیت‌الله دکتر مفتح در مسجد قبا پرشورتر و خستگی‌ناپذیرتر از همیشه فعالیت کرد و قبل از روزهای اوج‌گیری نهضت امام‌خمینی، چنان برنامه‌ریزی و حرکت نمود که گویی روزهای اوج نهضت را به چشم می‌دید.
از همین روی پس از سال‌ها، در عید فطر سال 1356 (24 شهریور) با دعوت قبلی از طرف مسجد قبا، در تپه‌های قیطریه، نماز عید فطر را با حضور جمعیت بسیاری برگزار کرد. آنجا بود که برای نخستین بار پس از سال‌ها در یک اجتماع عمومی، نام امام خمینی برده و صلوات رسای مردم به آسمان بلند شد.
در گزارش ساواک از نماز عید فطر سال 1356، جمعیت حاضر در تپه‌های قیطریه 15 هزار نفر مرد و 3000 زن ذکر شده و همچنین آمده که «در خاتمه نماز شیخ محمد مفتح گفت فتواییه حضرت آیت‌الله خمینی (در این موقع جمعیت با صدای بلند صلوات فرستاد) پخش گردیده است.»8
سال بعد و در 13 شهریور 1357، در همین تپه‌های قیطریه، نماز عید فطر با حضور دهها هزار نفر به امامت شخص آیت‌الله مفتح برگزار شد و سپس از همین جا، نخستین راهپیمایی میلیونی مردم تهران به سمت پیچ شمیران آغاز شد. تظاهرات عظیمی که آغاز راهپیمایی‌های میلیونی مردم در دوران اوج‌گیری نهضت امام به‌شمار رفت.
دومین راهپیمایی نیز 3 روز بعد و در 16 شهریور از همین مسجد قبا با جلوداری آیت‌الله دکتر مفتح و با حضور دیگر روحانیون مبارز همچون آیت‌الله دکتر بهشتی و استاد مطهری و دکتر باهنر و... و با شرکت میلیون‌ها نفر از مردم تهران به سوی میدان شهیاد (آزادی) انجام گرفت که در طی آن، ماموران گارد شاه به بخشی از راهپیمایی که دکتر مفتح در آن حضور داشت، حمله کردند و ایشان را به شدت مضروب نمودند.
پس از آن تا پیروزی انقلاب اسلامی، علی‌رغم شرکت شهید دکتر مفتح در ستاد استقبال از امام و سرپرستی بخشی از کمیته‌های انقلاب و ریاست دانشگاه و... اما باز هم او از اقامه نماز در مسجد قبا به‌عنوان یک سنگر همیشگی غفلت نورزید تا اینکه 27 آذرماه 1358 مورد سوءقصد گروهک تروریستی فرقان قرار گرفت و در صحن همان دانشگاهی که سالیان سال در آن تدریس کرده و در برابر دید‌گان حیرت‌زده همان دانشجویانی که عمری را برای آموزش و تربیت آنان صرف نموده بود، به شهادت رسید.
_________________________
1- یاران امام به روایت اسناد ساواک (26) – شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح – مرکز بررسی اسناد تاریخی – چاپ اول – پاییز 1382 - صفحات 353 تا 355
2- زندگی و مبارزات آیت‌الله شهید دکتر مفتح- رحیم نیکبخت – مرکز اسناد انقلاب اسلامی – چاپ اول – بهار 1384 – صفحات 51 تا 55
3- مصاحبه با آیت‌الله بهشتی – پیرامون شخصیت آیت‌الله مفتح- 25 آذرماه 1359
4- یاران امام به روایت اسناد ساواک (26) – شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح – مرکز بررسی اسناد تاریخی – چاپ اول – پاییز 1382 – صفحه 31
5- حسین شمسایی – مجموعه مستند «محراب انقلاب»- قسمت دهم – 22 بهمن 1384 – شبکه قرآن و معارف سیما
6- شرح اسم – هدایت الله بهبودی – موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی – ویراست جدید- تابستان 1391- صفحه 515
7- مصاحبه با آیت‌الله بهشتی – پیرامون شخصیت آیت‌الله مفتح- 25 آذرماه 1359
8- یاران امام به روایت اسناد ساواک (26) – شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح – مرکز بررسی اسناد تاریخی – چاپ اول – پاییز 1382- صفحه 379