اسلام نگاه ویژه‌ای به تربیت صحیح انسان‌ها در دوران کودکی‌شان دارد و خانواده را تنها نهادی دانسته که به‌طور طبیعی نیازهای عاطفی افراد را در سنین خردسالی تأمین می‌نماید. انسان‌ها قبل از ورود به جامعه، در محیط خانواده رشد کرده و تربیت می‌شوند. و‌ چنانچه این نهاد، گسیخته شود یا آسیبی ببیند، دیگر هیچ ضمانتی برای پرورش درست و برآورده شدن نیازهای روحی افراد نخواهد بود. نگاهی به آمارهای جرم و جنایت و اعتیاد، نشان می‌دهد که افراد بزهکار غالبا به خاطر ضعف‌های فرهنگی موجود در خانواده یا به عللی که منجر به پاشیده شدن این نهاد شده، از نظر روحی و روانی اغنا نشده‌اند. لذا عقده‌های حقارت در درونشان شکل گرفته و به صورت ارتکاب ناهنجاری‌های اجتماعی نمود کرده است.
از موارد تأکید خاص اسلام، سفارش بر اَیتام است. کودک یتیم که آشیانه گرم و پر محبت خود را از دست داده، سخت در معرض آسیب است و اسلام به منظور پیشگیری از هرگونه گزند و زیان، دستورات مؤکدی به پیروان خود می‌دهد. در قرآن ۲۳ بار این لفظ به صورت مفرد و جمع (یتیم/ یتامی) ذکر شده و در موضوعاتی مانند اطعام و سرپرستی یتیم، حفظ اموال وی تا رسیدن به سن قانونی و نیز بُعد عاطفی و نیاز روحی وی به آن پرداخته شده است.
پیامبر اکرم(ص) در سنین کودکی، طعم تلخ فقدان پدر و مادر را چشید و این اندوه بزرگ، دل نازنینش را سخت آزرده ساخت. اما خداوند مهربان هرگز اجازه نداد احساس کمبود عاطفی در وجود گرامی آن حضرت شکل بگیرد و با کرامتی بی‌مانند تحت سرپرستی جد و عموی بزرگوار خود رشد کرد و نازدانه‌ای در بنی هاشم گردید. خداوند پس از یادآوری این نعمت در سوره ضُحی به پیامبر خود و در واقع به مؤمنان، دستور می‌دهد از قهر و راندن یتیمان خودداری کنند. زیرا خشونت با یتیمان از نشانه‌های منکران قیامت است:«أرءیتَ الذّی یُکذّبُ بالدین فَذلِکَ الذی یَدُعُّ الیتیم»
قرآن پس از بیان آزمون‌های انسان‌ها و ذکر تصورات نادرست ایشان در علت سختی‌هایی که به آنان می‌رسد می‌فرماید: «کلّا بَل لا تُکرِمُونَ الیَتیمَ؛ چنین نیست که پنداشته‌اید بلکه یتیمان را گرامی نمی‌دارید.» رسیدگی به امور ایتام، جزء وظایف مؤمنان است و بی‌توجهی به این موضوع علاوه‌بر نابسامان شدن وضعیت جامعه، تأثیری نامطلوب در زندگی شخصی افراد می‌گذارد و غالبا مشکلات و گره‌های معیشتی و پریشانی‌هایی که در زندگی روزمره پیش می‌آید از ناحیه این بی‌توجهی و عدم احساس مسؤولیت است.
آیه ۲۲۰ سوره بقره زیستن در کنار یتیمان را توصیه فرموده است. قطعا حضور ایتام در منزل افراد متمکن و در محیط خانواده به عنوان فرزند خوانده و در کنار پدر و مادری مهربان، مطلوب‌تر و ثمربخش‌تر از کانون‌های سرپرستی ایتام است. پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده‌اند: «در خانه‌ای که یتیمی مورد سرپرستی قرار گرفته باشد، رحمت و برکت خداوند بر آن خانه نازل می‌گردد.»
محبت به ایتام از ارزش‌های والا و اعمال صالحی است که آمرزش گناهان و خوشنودی پروردگار را به دنبال دارد. امیرالمؤمنین(ع) فرموده اند: هر انسان باایمانی که دست مهر و نوازش بر سر یتیمی بکشد، خداوند به عدد هر تار مویی که از زیر انگشتانش عبور کند به وی حسنه‌ای عطا می‌فرماید. در دستورات دینی ما برای حصول لطافت روح و برطرف شدن قساوت قلب، ابراز محبت به یتیم و کشیدن دست نوازش بر سر او سفارش شده است.
در دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان از خداوند می‌خواهیم مهر و محبت بر یتیمان را روزی ما فرماید: اللهم ارزقنی فیه رحمهًْ الأیتام. آری! دوست داشتن ایتام و اظهار محبت به آنان، رزق معنوی خداوند و خدمت به آنان از نشانه‌های سعادتمندان و انسان‌های وارسته است.
دوستداران امیرالمؤمنین(ع) با اقتدا به آن یگانه جوانمرد عالم اسلام، نسبت به امور یتیمان اهتمام می‌ورزند و در این ماه که ماه مهر و مهرورزی است با مراجعه به کانون‌های سرپرستی یتیمان، بخشی از هزینه نگهداری آنان را بر عهده می‌گیرند. در سوره بلد، خداوند بزرگ از گردنه‌های خوفناکی نام برده که پیمودن آنها جز از طریق رحم بر مستمندان و خصوصا یتیمان میسر نخواهد بود.
سید ابوالحسن موسوی طباطبایی