بازتاب و تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر افغانستان
عشـق بدون مـرز
دکتر سید وحید ظهوری حسینی
مقدمه:
انقلاب اسلامی ایران یکی از سه انقلاب بزرگ جهان و با توجه به اهداف و ارزشی که داشته بلکه مهم‌تر از انقلاب فرانسه و انقلاب شوروی مطرح است. این انقلاب با ماهیتی اسلامی و بازتاب‌های جهانی از همان ابتدا به مثابه یک الگوی انقلابی و فراسرزمینی به محیطی گیرا و تأثیرگذار برای کشورهای مسلمان و غیرمسلمان جهان مبدل و تاثیر گسترده‌ای در ورای مرزهای خود داشت و با توجه به پیروان و هواخواهانی که پیدا کرد، به عنوان یک نیروی قابل محاسبه توسط دولت‌های خارجی و منطقه عنوان شد.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22بهمن1357 به عنوان آغاز خیزش بیداری اسلامی و نخستین و بزرگترین انقلاب مذهبی نیمه دوم قرن بیستم میلادی، شروع دوره جدیدی از ظهور اسلام با رویکرد سیاسی را برای جهانیان نوید داد و این پیروزی که برجسته‌ترین حرکت اسلامی در این دوره محسوب می‌شد، سایر حرکت‌های اسلامی در جهان اسلام را به تکاپو واداشت.
در این نوشتار به صورت فشرده و گذرا به میزان تاثیر، سوابق، وجوه تاثیرات و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر کشور همسایه، هم کیش، هم زبان، هم تاریخ و به قول حضرت امام خمینی(ره) مظلوم افغانستان پرداخته شده است.
باید یادآوری کرد که تنها کشورهای هم زبان فارسی و با یک تقویم رسمی هجری شمسی، دو کشور ایران و افغانستان است.
میزان تاثیرگذاری انقلاب اسلامی
میزان تاثیرگذاری انقلاب اسلامی بر همه کشورها و حتی جوامع اسلامی، یکسان و یکنواخت نبوده، بلکه نظر به اوضاع خاص هر منطقه و نیز قرابت‌های فکری، فرهنگی و جغرافیایی، این تاثیرات متفاوت است، یعنی هر اندازه که ملت ایران در نیل به اهداف انقلابی خود با ملت‌های دیگر وجه‌اشتراک داشته است، به همان نسبت استقبال از این انقلاب گسترده‌تر بوده است. حالا باید دید که:
کدام یک از کشورهای اسلامی بیشترین تأثیر را از انقلاب اسلامی ایران پذیرفته است؟
تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر افغانستان در محیط و شرایطی صورت گرفت كه شوروی به عنوان ابرقدرت شرق، نقش تعیین‌كننده‌ای در اوضاع افغانستان داشت، در حالی كه بازتاب انقلاب اسلامی در سایر بلاد مسلمین، عمدتا حساسیت غرب را تحریك می‌كرد، لذا این موضوع واكنش‌ها و كنش‌های ایران در افغانستان، یكی از مهم‌ترین شعارهای انقلاب اسلامی (نه شرقی و نه غربی) را تكمیل و عینیت می‌بخشید.
همچنین در بررسی و ارزیابی بازتاب انقلاب اسلامی در افغانستان باید به ریشه‌ها و‌اشتراكات عمیق دو كشور در زمینه‌های دینی، مذهبی، زبانی، نژادی، تاریخی و جغرافیایی توجه کرد. این‌اشتراكات طوری دو كشور را به هم پیوند زده بود كه تحولات شان به صورت سریع، وسیع و عمیق در یكدیگر انعكاس می‌یافت.
در واقع می‌توان در دو بعد تاثیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران را بر مردم افغانستان بررسی کرد:
یکی اینکه خود انقلاب اسلامی ایران یکی از نمونه‌های بارز حاکمیت مردم بر مردم بود. و دیگری وحدت کلمه و رهبری واحد امام و همچنان اعتقادات راسخ ملت مسلمان ایران که برای مردم افغانستان می‌توانست الگو باشد تا بتوانند استفاده کنند.
سوابق، اشتراکات دینی، فرهنگی و زبانی در تاثیر انقلاب اسلامی
اشتراکات دینی و حوزه تمدنی، فرهنگی و زبانی دو کشور به قدری به هم نزدیک‌اند که تاثیر انقلاب اسلامی ایران حتی قبل از پیروزی در قالب مقاومت مردم در برابر کودتای کمونیستی طرفدار شوروی در افغانستان نمود یافت، و به فاصله 9 ماه پس از وقوع کودتای مارکسیستی در کابل، که انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی رسید به سرعت تاثیر مضاعف در ابعاد مبارزاتی و سیاسی افغانستان بر جای گذاشت. همچنان زبان مشترک فارسی و اینکه مردم افغانستان، انقلاب ایران را بدون اهمیت به مرزهای جغرافیایی، انقلاب خودشان می‌دانستند، به انتقال سریعتر پیام انقلاب اسلامی به افغانستان کمک کرد.
همزمانی پیروزی انقلاب اسلامی و اتفاقات داخلی ایران با ورود نیروهای ارتش سرخ شوروی و‌اشغال افغانستان در 6دی ماه1358، باعث توجه و عنایت خاص رهبران انقلابی ایران به این سرزمین شد. لذا در کنار آثار عمیق معنوی انقلاب اسلامی ایران بر روند جهاد مردم مسلمان افغانستان، تاکتیک‌های مبارزاتی و مردمی که در جریان مبارزات گسترده مردم مسلمان ایران علیه رژیم شاه به کار گرفته شده بود، توسط گروه‌های شیعه و سنی مجاهدین مسلمان افغانستان نیز الهام گرفته و در شیوه مبارزاتی مردم افغانستان نیز مورد استفاده قرار داده شد. ازجمله قیام‌های عمومی در شهرهای هرات و کابل در سال 1358 را به عنوان نمونه‌های اولیه و مهمی از این شیوه‌های جهادی می‌توان مطرح کرد که فضای مبارزه مردم در افغانستان را دچار تحولی بنیادین کرد.یک ماه پس از پیروزی انقلابی اسلامی ایران، در ۲۴اسفند1357، بزرگترین قیام تاریخی علیه حکومت مارکسیستی با تأثیر از انقلاب اسلامی ایران در شهر هرات صورت گرفت و همچنین یک سال بعد و پس از گذشتن دو ماه از تجاوز ارتش سرخ و اشغال نظامی شوروی به افغانستان قیام شجاعانه و دلاورانه مردم کابل در سوم اسفند1358 نمونه‌‌ای از تاثیرات انقلاب اسلامی بود که با همان سبک و سیاق و رشادت‌ها و خودگذری‌های مردم ایران و با دست خالی در پایتخت کشور با فریاد‌های تکبیر از خانه‌‌ها و پشت‌بام‌های شان، نخستین هشدار خونین را به نیروهای متجاوز و دست نشاندگان آنها دادند و با الهام‌گیری از تفکرات امام خمینی رحمت‌الله علیه، توانستند شوروی را از خاک کشور بیرون کرده و قدرت اقدام انقلابی و تفکر اسلامی را به مردم جهان نشان دهند.
تاثیر پذیری مردم افغانستان از انقلاب اسلامی تنها منحصر به مجاهدین و مردم پر تلاش داخل افغانستان نشده بلکه حضور مهاجرین مقیم ایران در همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، علمی، اجتماعی و مناسبت‌های مختلف، در طول حدود چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بویژه در سالروز 22بهمن، به قدری پر رنگ است که در سال‌های اخیر توجه رسانه‌های بزرگ ایران و جهان را نیز به خود جلب کرده است.
این حضور گرچه با مرزبندی‌های جهان کنونی ناسازگار است و شاید برای بسیاری از مردم جهان قابل هضم نباشد اما نظریه اسلام بدون مرز و تاثیر و نفوذ شگرفی که انقلاب اسلامی و رهبری‌های خردمندانه آن بویژه امام امت داشته در این همدلی کاملا متبلور است. همچنان سابقه حضور مردم و مهاجرین افغانستانی در جریان‌های اصلی انقلاب قدمتی به اندازه خود انقلاب اسلامی دارد. از جمله حضور گسترده و دلاورانه مهاجرین در جبهه‌های جنگ دفاع مقدس علیه رژیم بعث عراق و اکنون حضور چشمگیر نسل دوم و سوم مهاجرین در جبهه‌های مقاومت اسلامی و مدافعان حرم در سوریه که همه به خوبی پیوند محکم و ناگسستنی مردم افغانستان با انقلاب اسلامی را نشان داده و اطاعت پذیری محض از ولایت فقیه را به روشنی نمایان می‌کند.همچنین بسیاری از رهبران دینی و سیاسی شیعه و سنی افغانستان، در سال‌های جهاد و مبارزه، تحت تأثیر اندیشه‌های والای امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ایران قرار داشتند. همان طوری که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمودند: «این انقلاب بی‌نام خمینی در هیچ جای دنیا شناخته شده نیست.» باید گفت: آری! امام خمینی شخصیت تأثیرگذاری بود که از نگاه فطری مرزها را درنوردیده و به قلب‌ها حکومت می‌کرد، چنانکه خود نیز از حکومت صدر اسلام بر قلب‌ها به عنوان یک الگو یاد کرده و انگیزه بعثت را حکومت خدا بر دل‌های بشر معرفی می‌کند.
الگوگیری از انقلاب ایران مختص شیعیان نبود بلکه اهل سنت هم به دنبال الگو می‌گشتند و به همین خاطر روی انقلاب ایران حساب خاصی باز کرده بودند. مبارزان اهل سنت افغانستان که بیشتر متاثر از اندیشه‌های مرحوم سید جمال، حسن البنا و سید قطب بودند به آراء امام خمینی علاقه خاصی پیدا کرده و به همین دلیل، هم رویکرد وحدت گرایانه داشتند و هم انقلابی بودند، لذا اختلاف شیعه و سنی وجود نداشت. اکنون هم اختلافی وجود ندارد یا خیلی کم است و اگر شیطنت‌های وهابیت و سلفی‌های تکفیری و خارجی نباشد، دیده نخواهد شد.
تأثیرگذاری متقابل امام،
انقلاب اسلامی و خمینیست ها
1- عشق و علاقه مردم افغانستان به امام خمینی(ره):
رهبری امام منحصر به فرد بود و علایق مردم افغانستان به امام به حدی بود که ایشان را به عنوان رهبر قبول داشتند و علیرغم فعالیت‌های گروه‌ها و رهبران جهادی که با پشتوانه مردم علیه تجاوز ارتش سرخ شوروی ایستادند و مقاومت می‌کردند، باز خلأ رهبری حس می‌شد چون اکثر قریب به اتفاق رهبران مهم و مذهبی افغانستان توسط حکومت دست نشانده اشغالگران دستگیر و در نهایت شهید شدند و مردم افغانستان از امام سرمشق می‌گرفتند تا جایی که بسیاری از این مبارزان به عنوان خمینیست متهم، دستگیر و مفقودالاثر شدند.دستگیری و شهادت بیش از 12هزار زندانی به صورت گمنام در زندان «پل چرخی» کابل، گوشه‌ای از جنایات اشغالگران بود که در این فاجعه بسیاری از مردان و زنان، شخصیت‌های علمی، سیاسی و دینی به شهادت رسیدند و وقتی اسامی پنج هزار نفری که بعد از پیروزی انقلاب ایران در زندان‌های افغانستان به شهادت رسیده بودند منتشر شد، جلوی اسم حدود 40 درصد از این شهدا نوشته شد بود: جرم: خمینیست!
خمینیست‌ها فقط شیعه نبودند بلکه بین آنها اهل سنت هم بود. آنها یا رسما طرفدار ایران بودند و یا اینکه در بین وسایل آنها کتابی از حضرت امام یا سایر انقلابیون ایرانی پیدا شده بود.
2- قدمت تاریخی علایق مردم افغانستان به امام خمینی(ره):
از جمله علایق ایجاد شده و جریان‌هایی که قدمت تاریخی دارد، مثلا به یکی از مسائلی که در کارنامه امام عزیز در نجف‌اشرف، می‌درخشد،اشاره می‌کنیم و آن سنت شکنی ایشان در نحوه پرداخت تبعیض‌آمیز شهریه به طلاب بود. رویه قبل از امام طوری بود که به طلاب ایرانی بیشتر از طلاب غیر ایرانی شهریه تعلق می‌گرفت و امام با این رویه مخالف بود. لذا به پرداخت یکسان شهریه اقدام کرد.یکی از همراهان امام در نجف می‌گوید: «در نجف مرسوم بود که طلاب غیر ایرانی را طلاب درجه دوم به حساب می‌آوردند! و مثلا به طلاب افغانی نصف شهریه طلاب ایرانی می‌پرداختند. امام این سیاست را برنتابید و از همان اول که تصمیم گرفتند شهریه بدهند، ایرانی و افغانی و هندی و عرب، همه یکسان شهریه می‌گرفتند.»
این اقدام، آن هم در مرکز بزرگ حوزه علمیه نجف‌اشرف که امام با منش ویژه خود ملاحظه بزرگان را هم داشته است، محبوبیت ایشان را بیشتر می‌کند، بخصوص طلاب افغانستانی که از این سنت رنج می‌بردند، مانند شمع اطراف امام را گرفتند.
3- جنگ تحمیلی و حضور افغانستانی‌ها در صحنه دفاع:
حضور فراوان مهاجران افغان در ایران را می‌توان از دلایل دیگر تاثیرپذیری كشور افغانستان از فرهنگ و هنر ایران دانست. تاثیر و علایق مردم افغانستان به انقلاب اسلامی ایران به حدی بود که حفظ آن و پیروی از دستور امام امت و ولی فقیه را وظیفه خود می‌دانستند. در جنگ ناعادلانه که دنیا علیه انقلاب اسلامی پشت صدام قرار گرفته بود این پیروان امام به صحنه دفاع مقدس حضور یافته و در کنار امام و انقلاب جنگیدند و غیر از هزاران مجروح و شرکت کنندۀ بی‌ریا و گمنام، اکنون حداقل شاهد ثبت ۲۵۰۰شهید افغانستانی در جنگ تحمیلی هستیم.
4- ایرانی‌ترین افغانستانی‌ها:
در چند سال اخیر تشکیل و حضور رزمندگان لشکر فاطمیون افغانستان در دفاع از حریم آل‌الله در سوریه، از تاثیرات انقلاب اسلامی و رهبری معظم انقلاب است که به صورت خودجوش در پیروی و تبعیت از دستور ولی فقیه، اولین هسته‌های دفاع از حرم حضرت زینب سلام‌الله علیها و اماکن مقدس و تاریخی سوریه را در مقابله با داعش و دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) تشکیل داده و به دفاع پرداختند تا جایی که اکنون این لشکر چند 10 هزار نفری فاطمیون با ۱۲هزار شهید و جانباز، ایرانی‌ترین افغانستانی‌ها نام گرفته‌اند. گرچه آمار دقیقی از شهدای فاطمیون در جنگ سوریه، در دست نیست اما لشکر فاطمیون شهدای اندیشمند و حتی فرماندهان خود مانند شهید ابوحامد را تقدیم این آرمان و مقابله با دشمنان قسم خورده جهانی کرده است.
5- تاثیر انقلاب اسلامی بر جنبش‌های اسلامی در افغانستان:
تحلیلگران مسایل سیاسی اذعان داشتند؛ پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بر همه جنبش‌های اسلامی در افغانستان فوق‌العاده محرک و تقویت‌کننده بود. مردم که بر ضد دولت و اشغال نظامی افغانستان توسط شوروی مبارزه می‌کردند، با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بیشتر مطمئن شده بودند که در مبارزه خود پیروز خواهند شد و جمهوری اسلامی ایران نیز به صورت رسمی از جهاد مردم افغانستان و گروه‌های جهادی حمایت کرد.
انقلاب اسلامی در ایران، از لحاظ تئوریک نیز برای مجاهدین مسلمان الهام‌بخش بود تا جایی که رهبران جهادی تشکیل نظام مشابهی را برای رزمندگان و طرفدارانشان وعده می‌دادند. با وجود جدایی مرزهای سیاسی و حکومتی، افتخارات فرهنگی و تاریخی مشترک، موجب شده است تا مردم افغانستان با نگرشی مثبت به حوادث و رویدادهای انقلابی در ایران بنگرند و از شیوه‌های مبارزاتی و جهت‌گیری‌های فرهنگی و سیاسی ایران تأثیر بگیرند.
حمایت امام خمینی از مبارزات مردم افغانستان علیه نظام کمونیستی و در پی آن، ایستادگی ملت در برابر ارتش سرخ شوروی، خود از جمله عواملی بود که موجبات تأثیرگذاری ارزش‌های حاکم بر نهضت مردم ایران را بر افغانستان فراهم ساخت.
همچنین روحانیون افغان و به ویژه علمای شیعه، که تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران عمدتاً از مداخله در امور سیاسی اجتناب می‌کردند، پس از انقلاب اسلامی در ایران و متأثر از آن، در مبارزه با نظام کمونیستی و اشغالگری شوروی عهده‌دار نقشی فعال گردیدند.
6- تاثیر و واکنش مردم افغانستان به رحلت امام(ره):
وقتی خبر ارتحال حضرت امام(ره) اعلام شد، سیل خروشانی از سراسر شهر کابل به سوی سفارت ایران راه افتاد. شاید در تاریخ افغانستان چنین تجمع بزرگی اتفاق نیفتاده باشد که بسیاری با پای برهنه و چشم‌اشک آلود به راهپیمایی پرداختند. با اینکه دولت افغانستان طرفدار شوروی و مخالف انقلاب اسلامی بود، اما مردم با شنیدن خبر رحلت امام(ره) به خیابان‌ها ریختند و در سراسر افغانستان به ویژه شهرهای بزرگ تا 40 روز مراسم‌های بزرگ ختم و عزاداری با استقبال شکوهمند ارادتمندان از اقشار مختلف مردم برگزار شد.
7- آزادی کابل از دست کمونیست ها:
زمانی که کابل از یوغ کفار آزاد شد مردم شاهد نصب تابلویی بودند که از سخن امام راحل به هنگام آزادی خرمشهر استفاده شده بود. امام خمینی(ره) آن زمان فرموده بودند که «خرمشهر را خدا آزاد کرد» در کابل هم تابلویی نصب شد که روی آن نوشته شده بود؛ «کابل را خدا آزاد کرد.»
اظهارات شخصیت‌های مهم و تاریخی
1- شهید سید اسماعیل بلخی: از شخصیت‌های تأثیرگذار افغانستان که سالیان طولانی عمر خویش را در زندان ستم شاهی دهمزنگ کابل سپری کرد، شهید سید اسماعیل بلخی است. وی، که در سال1346، در نجف‌اشرف خدمت امام رسیده بود، به خود امام چنین گفته است: «در عصر حاضر وجود‌تان در میان امت، همچون وجود پیامبر اسلام است. اگر ما در راه اسلام شهید شویم و شما زنده بمانید، دین زنده می‌ماند. حضرت امیرالمؤمنین(ع) باید در بستر پیامبر می‌خوابید، تا او زنده بماند.»
2- شهید عبدالعلی مزاری: در مروری بر خاطرات برخی ازشخصیت‌های انقلابی ایران در تاثیرگذاری و پیوند امام و ملت افغانستان، به مبارزات شهید عبدالعلی مزاری برمی‌خوریم که از جمله آقای علاءالدین بروجردی در بارۀ وی می‌گوید: «یکی از مزایای شهید مزاری در میان دیگر رهبران شیعی جهادی افغانستان، حضور وی در صحنه‌های انقلاب اسلامی ایران و ارتباط وی با حضرت امام و فداکاری او در این راه بود تا آنجا که منجر به دستگیری و زندان‌های طولانی او شد.»
وی می‌گوید: «مزاری به رغم اینکه یک افغانی بود و به راحتی می‌توانست از زیر بار شکنجه‌های وحشتناک ساواک شانه خالی کند و خود را رها نماید در زندان‌های ساواک مردانه مقاومت کرد و شدیدترین شکنجه‌ها را تحمل کرد به گونه‌ای که آثار این شکنجه برای همیشه در سیمای مردانه‌اش عنوان یک سند افتخار زندگی مبارزاتی‌اش باقی ماند.»
دیده می‌شود، زمانی شهید مزاری به یاری و همکاری با امام شتافت و زادگاهش را ترک کرد که کسی پیروزی‌های بعدی امام را باور نداشت. آن زمان، امام در تبعیدگاه نجف‌اشرف به سر می‌برد و محمدرضا شاه در ایران حاکم مطلق بود، شهید مزاری تا زندان و شکنجه‌های آن چنانی دستگاه ساواک، امام را همراهی کرد.
3- شهید پروفسور برهان‌الدین ربانی: وی که رئیس‌جمهور دولت مجاهدین در افغانستان و یکی از رهبران مهم جهادی کشور و رئيس شوراي عالی صلح افغانستان بود، سال۱۳۵۸ در حضور جمعی از طلاب و دانشجویان پاکستانی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران چنین یاد کرد:
«پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با ارمغانی که برای ملت تقدیم کرد و آن چیزی را که بوجود آورد، پرده‌های یأس و نا امیدی را پاره کرد، غلبه نیروهای اسلامی این انقلاب بر دارودسته استعمار و درهم‌کوبیدن نظام استبدادی شاهی، به مسلمانان ثابت کرد که دیگر ظلم و استبداد نمی‌تواند خشم ملت را خاموش کند.
توپ و‌تانک نمی‌تواند جلو ایمان و عقیده را بگیرد. شاه با تمام اربابان خود نتوانست مانع سیلاب انقلاب شود و به لطف خداوند انقلاب پیروز شد و پرچم توحیدی را در فضای ایران مسلمان به اهتزاز درآورد.»
وی همچنین، زمانی که براي شركت در كنفرانس بين المللي بيداري اسلامي در تهران حضور داشت دو روز قبل از شهادتش در آخرين مصاحبه خود در ارتباط با رهبری انقلاب اسلامی تاكيد كرد: موضع گيري‌ها و سخنان مقام معظم رهبري در قبال استكبار جهاني و صهيونيست‌ها راه خود را در بين نسل جوان باز كرده است و نسل جوان در جهان اسلام پيرو آيت الله خامنه‌اي است.
پیروی از اندیشه‌های امام خمینی در میان اکثریت علما و رهبران دینی افغانستان اعم از شیعه و سنی در سال‌های مبارزه و جهاد مطرح است که ریشه در اعتقادات دینی آنان دارد. به عنوان نمونه می‌توان از سخنان امام جمعه قندهار در سال‌های جهاد و مبارزه یاد کرد که در یکی از سخنرانی‌های خود گفته بود: « مذهب من حنفی است، رهبر من خمینی است.» (به نقل از روزنامه کیهان شماره 20032 - 4/7/1390)
4- شهید احمدشاه مسعود: یکی از الگوها و فرماندهان بزرگ اهل سنت در جهاد افغانستان، شهید احمدشاه مسعود است که سال‌های متمادی در سنگر بود و بعد از شهادت وقتی که اتاق شخصی او را بررسی می‌کنند، می‌بینند که آثار حضرت امام(ره) و شهید مطهری(ره) و دکتر شریعتی در اتاق او وجود داشت.
یکی دیگر از رهبران جهادی افغانستان نیز بر این باور است بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و شکست فاحش ابر قدرت آمریکا در منطقه، ملت مسلمان افغانستان روح تازه‌ای یافتند و پس از انقلاب ایران، انقلاب افغانستان سراسری و فراگیر شد.
انقلاب اسلامی، مهاجرت و بازگشت
مهاجرت، بازگشت و حضور متناوب میلیون‌ها نفر از اتباع افغانستان در کشوری که با آنها مشترکات فرهنگی سازنده زیادی داشتند، بدون شک تاثیرات فرهنگی عمیقی به جا گذاشت. حضور فراوان مهاجران افغان در ایران از دلایل تاثیرپذیری كشور افغانستان از فرهنگ و هنر ایران است. تاثیر فرهنگی مهاجرت به ایران زمانی مشخص شد که در دو مرحله عده زیادی از مهاجران افغان پس از پیروزی مجاهدین و پس از سقوط طالبان، به افغانستان باز گشتند، افغانستان ناگهان با موجی از جوانانی مواجه شد که علوم متداول روز را به خوبی می‌دانند، با کامپیوتر آشنا هستند و نگاه و دید مدرن تری نسبت به زندگی دارند و به طور مثال بی‌سوادی در نسل دوم تمامی خانواده‌هایی که به ایران مهاجر شده بودند، ریشه‌کن شد.
افزون براین مباحث، در حوزه‌های دینی، سیاسی، اجتماعی و ادبیات نیز جامعه ایران از گرایش به اسلام سیاسی امام امت، شهید بهشتی، استاد مرتضی مطهری و دکتر شریعتی، تا بحث ولایت فقیه و رهبری معظم انقلاب اسلامی به نحوی بر مهاجران افغانستانی تاثیر داشته است.
آثاری که از مهاجران افغان در ایران منتشر شده است بدون شک هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی بی‌سابقه بوده و افغان‌ها در هیچ کشور دیگری نتوانسته‌اند فعالیت‌های فرهنگی تا این حد گسترده داشته باشند.
در سال‌های اخیرکه فضا برای مهاجران اندکی باز و بهتر شد، شماری از شخصیت‌ها، اساتید، علماء، نویسندگان و شاعران افغانستانی جوایز معتبر ادبی، علمی و آموزشی و رتبه‌های کنکور در رشته‌های مختلف را از آن خود کردند.
مهاجرت بسیاری از افغانی‌ها به ایران، که از اقشار مختلف مردم بودند و آشنایی آنان با افکار و آرا با الهام از امام خمینی(ره)، ضمن تسهیل تأثیرگذاری این اندیشه‌ها بر اقشار مختلف ملت افغانستان، باور به این نکته را در میان نخبگان سیاسی افغانستان تقویت کرد که حرکت‌های سیاسی آنان برای توفیق، نیازمند همراهی مردم از تمامی طبقات و گروه‌های اجتماعی
است.
با تفکر ناشی از جهان بینی امام خمینی که آزادی و اسلام را منحصر به مرزهای جغرافیایی ایران نمی‌دانست و با شعار«اسلام مرز ندارد» معتقد بود باید انقلاب اسلامی را به تمام دنیا صادر کرد، یکی از مهم‌ترین تأثیراتش در افغانستان با ایجاد و برقراری نظام جمهوری اسلامی تبلور یافت.
در نتیجه؛ فرضیه ما بر این است که از آغاز انقلاب و از بدو پیروزی، افغانستان نخستین کشور در بین کشورهای اسلامی بود که بیشترین تأثیر را از انقلاب اسلامی ایران پذیرفته است و بر اساس موارد فوق این تاثیر رابطه متقابل داشته و علایق محکمی را ایجاد کرده است و از آنجایی که انقلاب اسلامی در ایران اسلام نظری را به اسلام عملی در صحنه اجتماع به فعلیت رساند و نشان داد که وابستگی به قدرت‌های مادی جهان، هرگز عزت و افتخار برای مردم آن کشور به ارمغان نمی‌آورد، اگر انقلاب اسلامی در افغانستان نیز مانند انقلاب اسلامی ایران، رهبری واحد و مقتدر، و حمایت مردم را داشت، از مصیبت‌هایی که امروز در کشور مشاهده می‌شود، رها
شده بود.
* مدرس دانشگاه تهران، رئیس مرکز هماهنگی تشکل‌های فرهنگی افغانستان و عضو موسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر
منابع:
1- تاثیر انقلاب اسلامی بر كشورهای اسلامی، محمدباقر حشمت‌زاده، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2- بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، منوچهر محمدی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
3- صحیفه نور
4- روزنامه‌ها و سایت‌های اینترنتی
6- مجله پگاه حوزه
7- سرزمین دره‌ها، شهاب‌الدین فرخ‌یار، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
8- تاجیک‌های افغان و انقلاب اسلامی ایران، عبداللطیف نظری
10- تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر افغانستان، حسین منصوری
12- انقلاب اسلامی و بازتاب آن، عبدالوهاب فراتی، زلال کوثر