نگاهی به چگونگی شکل گیری و برگزاری اردوهای جهادیِ فرهنگی در مناطق محروم - بخش دوم
تربیت مدیران کارآمد و انقلابی در فعالیت‌های جهادی
حضور شما بچه‌های نخبه در اردوهای جهادی، شما را با اوضاع کشورتان، با قشرها، با وظایف سنگینی که برعهده همه ما هست و با کم‌کاری‌های ما در طول این سال‌های بعد از انقلاب آشنا می‌کند و حرکت می‌دهد؛ خون در رگ‌های انسان با حضور در یک‌چنین جاهایی جریان پیدا می‌کند. (بیانات مقام معظم رهبری در جمع جوانان بسیج سازندگی 28/7/1395)
اگر چه سالیانی است كه جنگ پایان یافته، اما جهاد همچنان باقی است و جوانانی چه بسا بیشتر از قهرمانان عرصه دفاع مقدس، اكنون حاملان بیرقی شده‌اند كه نشان زیبای جهاد بر آن نقش بسته است. انبوهی از مشابهت‌ها میان این دو جهاد موجود است، دانشجویان جهادی هم، از شهر و دیارشان كوچ می‌كنند و رنج سفر به جان می‌خرند تا تحفه لبخند را برای كودكان بادیه نشین و پیرمردان و پیرزنان كپرنشینی ببرند كه روزگار بر تاركشان مهر محرومیت نگاشته است. جهادگران امروز هم مانند رزمندگان آن روز، در ازای وقت و توانی كه صرف خدمت به خلق می‌كنند، مزد نمی‌طلبند كه بالعكس، دارایی اندك خود را نیز صرف محرومین می‌كنند.
روحیه جهادی روحیه‌ای بر‌آمده از متن دین است. از این‌رو سعی در بسط و گسترش فرهنگ جهادی در میان نوجوانان و جوانان یكی از مهم‌ترین ابعاد اردوهای جهادی است. آشناسازی دانش‌آموزان و دانشجویان با این فرهنگ آنان را برای حل مشکلات و معضلات اجتماعی آماده‌تر می‌کند.
دانشگاهیان به عنوان مدیران انقلابی
و جهادی تربیت شوند
جهاد در دین مبین اسلام از چنان جایگاه والایی برخوردار می‌باشد که حضرت دوست در مصحف شریف قرآن کریم فرمود: « آنان که ایمان آوردند و از وطن هجرت گزیدند و در راه خدا به مال و جانشان جهاد کردند، آنها را نزد خدا مقام بلندتری است و آنان به ویژه رستگاران و سعادتمندان دو عالمند.» (سوره توبه، آیه 20)
یک مسئول برگزاری اردوهای جهادی برای دانشجویان درباره اهمیت این اردوها می‌گوید: «حضور در اردوهای جهادی، خدمت به مردم محروم است و دانشجویان با این نیت که در راستای سازندگی، عمران و آبادانی کشور، فرهنگی و آموزشی به مناطق محروم شرکت می‌کنند، تهذیب نفس کرده و با فقر و محرومیت مردم مبارزه می‌کنند.»
وی همچنین در ادامه می‌افزاید: «هدف از اعزام دانشجویان به اردوهای جهادی آشنایی با افراد محروم در روستاهای کم برخوردار است و این نیز دغدغه رهبر معظم انقلاب است که دانشگاهیان به عنوان مدیران انقلابی و جهادی تربیت شوند واز این فرصت طلایی به بهترین شکل ممکن استفاده کنند.»
این مسئول ضمن اشاره به اینکه حضور دانشجویان دارای نکات مثبت بسیاری در اردوهای جهادی است، بیان می‌کند: «حضور دانشجویان در این اردوها باعث آموختن زندگی و خودسازی است و آنهایی که در آینده مسئولیتی در جامعه خواهند داشت به خوبی با مشکلات روستاها آشنا هستند و آنها را درک می‌کنند.»
وی در حالی که معتقد است با تشویق دانشجویان به حضور و مشارکت در برنامه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها و تبیین اهداف اردو و فعالیت‌های جهادی می‌توان دانشجویان بیشتری را جذب این اردوها کرد، می‌گوید: «با حمایت بیشتر مسئولین متولی امر و فرهنگی‌تر شدن اردوها شاهد هر چه بهتر برگزار شدن این اردوهای جهادی خواهیم بود.»
لزوم گسترش فرهنگ جهادی
حرکت‌های جهادی صرفا یک کار عمرانی یا فرهنگی یا اردوی خودسازی نیست، بلکه مجموعه جامعی است که آثار و برکات آن در سه حوزه مردم و اهالی مناطق محروم، شرکت‌کنندگان در این حرکت‌ها و مسئولان و مدیران منطقه‌ای قابل بررسی است. البته کلمات قادر نیستند این آثار و برکات را با همه ابعاد و گستردگی خود بیان کنند. باید اردوی جهادی رفت و این آثار و برکات را دید و حس کرد.
مریم احمدیان یک جهادگر و فعال دانشجویی برایمان می‌گوید:« در صورت گسترش فرهنگ جهادی این پدیده می‌تواند به عنوان بخشی از یک الگوی پیشرفت به جهانیان ارائه گردد. در قدم اول لازم است برگزار کنندگان چنین اردوهایی تلاش بیش از پیش را برای انعکاس فضای اردو و ثمرات آن به توده‌های مردم انجام دهند. استفاده از تریبون‌های نماز جمعه ، ائمه جماعات مساجد، برپایی کمپ‌هایی در سطح شهرها به منظور آشنایی مردم و برقراری ارتباط مستقیم با مردم و استفاده از رسانه‌های جمعی بخشی از راهکارهای این هدف است.»
وی ادامه می‌دهد:« یكی از معضلات جهادی‌ها مستقل عمل كردن و عدم همكاری با روستاییان است. در جامعه روستایی هر نیازی خود به خود توسط مردم انجام می‌شود و این برخلاف فرهنگ شهری است كه شهرنشین برای هر مشكلی به كارشناس آن مراجعه می‌كند. در چنین جامعه‌ای هرگونه ساخت یا تغییر در روستا مداخله محسوب می‌شود. بسیاری از فعالیت‌های جهادی به علت كمك نگرفتن از مردم تاثیر موقتی دارند در حالی که اگر فعالیتی با مشاركت مردم انجام شود، ادامه دار خواهد شد و دیگر به حضور فرد یا گروه دیگری نیاز نباشد.»
با روحیه جهادی
اردوهای جهادی بنا به رهنمودهای مقام معظم رهبری در جهت استفاده از شور و نشاط انقلابی جوانان مستعد در پیشبرد اهداف مقدس جمهوری اسلامی است و مهم‌ترین رسالت و اهداف بسیج دانشجویی از برگزاری اردوی جهادی، تحقق بخشیدن به منویات مقام معظم رهبری، خودسازی و رفع محرومیت زدایی است. اَحَد بیگ‌زاده یک عضو فعال بسیج سازندگی درباره ویژگی‌های منحصر به فرد جهادگران می‌گوید: «از ویژگی‌های روحیه جهادی، پرهیز از شعارهای پوچ و تبلیغاتی و عمل به وعده‌ها و اقوالی است که انسان مجاهد در شرایط گوناگون بیان کرده است. شاخصه فرهنگ و تفکر جهادی، وحدت در حرف و عمل و به تعبیری گفتار و رفتار است که اوج آن عمل بیشتر و گفتار کمتر می‌باشد، یعنی جهادگر حقیقی هر قدر وعده‌ای و شعاری را سر دهد، یقینا در مقام عمل بیش از حد تصور و بسیار فراتر از آنچه در گفتار به آن‌اشاره نموده، رفتار می‌نماید. از اصلی‌ترین و ضروری‌ترین مصادیق وحدت در گفتار و رفتار انسان جهادی، میزان پایبندی او به اطاعت از ولایت می‌باشد که تقیّد جهادگر به اطاعت از منویات ولی زمان در عمل و کردار، زبانزد عام و خاص می‌باشد. اگر ولی امر، همگان به ویژه مسئولین را به حفظ وحدت و همدلی دعوت می‌کند، این انسان جهادی است که منافع شخصی و حزبی و جناحی را نادیده گرفته و کلام ولی را هم چون کلام وحی با گوش جان استماع و با رفتار معقولانه جامه عمل می‌پوشاند، نه آنکه در گفتار مدعی ولایت‌مداری باشد، ولی در رفتار، آنچه را که خود از دین قرائت و اجتهاد نادرست می‌کند، عملی سازد.» وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «روحیه جهادی با حرکت طبیعی در تعارض است و نسبت این دو، نسبتی معکوس می‌باشد. یعنی هر‌قدر که انسان بخواهد امور دنیا و آخرتش را از مجاری عادی و با حرکتی طبیعی انجام دهد، به نتیجه نخواهد رسید. لازمه روحیه جهادی حرکتی بی‌وقفه در هر شرایط مکانی و زمانی و امکاناتی است و این امر یعنی دارا بودن روحیه خستگی‌ناپذیری آن چنان‌که رزمندگان دفاع مقدس، سر لوحه شایسته و الگوی عملی آن بودند که در سخت‌ترین شرایط ممکن، گاه تا چند شبانه‌روز بدون استراحت به جهاد فی سبیل‌الله می‌پرداختند. در بحث ویژگی خستگی‌ناپذیری، بایستی اذعان داشت که هرچه تلاش فرد بیشتر شده و خود را به شرایط سخت عادت دهد و از راحتی و آسایش به ویژه استراحت‌های معمول در عرف جامعه صرف نظر نماید، خستگی‌ناپذیری او افزایش می‌یابد.»
همراه با دانشجویان جهادگر
اگر امروز رهبری، از سرگرم شدن برخی مسئولین به منش‌های اشرافی و رفاه‌طلبی گلایه می‌کنند؛ به آن علت است که روحیه جهادی در مسئولین سطوح مختلف حتی گاه مدیران عالی نظام، نهادینه نگردیده و به آفات و آسیب‌های پست و جایگاه دنیوی نظیر اشرافی‌گری و عدم توجه به طبقات مستضعف و عامه مردم و اختلاف با دیگران برای حفظ منافع شخصی و... دچار و مبتلا گردیده‌اند، یعنی به جای آنکه روحیه جهادی و ایثار بزرگ‌ترین دارایی آنها باشد، روحیه دنیا طلبی تمام سرمایه شان است؛ سرمایه‌ای که در باطن خود ته مایه‌ای بیش نیست و تنها ممکن است چند روزی، میز و جایگاه مدیریتی را برای آن مسئول محفوظ نگاه دارد که البته خود از عذاب‌های پنهان خداوند برای مدیران دنیازده می‌باشد.
نرگس داستانی، یک دانشجوی جهادگر در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اولین اردوی جهادی که شرکت کردم در کرمانشاه و در ایام عید بود که به عنوان بخش مشاوره در این اردو فعالیت داشتم و زمانی بود که چند ماه از زلزله می‌گذشت روستاهایی که ما به آنها اعزام می‌شدیم به گونه‌ای بود که مشکلاتشان به قبل زلزله برمی‌گشت.»
وی همچنین در ادامه درباره مشکلات مردم روستایی که فعالیت جهادی در آن داشته، می‌افزاید:«گروه‌های متعددی در این اردوها فعالیت داشتند و ما هم از طرف دانشگاه تهران رفته بودیم، اما با این وجود باز هم نمی‌توانستیم تمام روستاها را به طور کامل تحت پوشش قرار دهیم.»
داستانی با اشاره به یک مشکل عمده در میان مردم روستا که از قبل زلزله وجود داشته توضیح می‌دهد: «مشکل عمده آن جا این بود که اغلب خانواده‌ها با بحران زلزله مواجه شده بودند، اما قبل آن هم گرفتاری‌های مالی زیادی داشتند، برای همین استطاعت کافی برای گرفتن وام و پس دادن آن تا بتوانند خانه‌هایشان را بسازند نداشتند.»
این جهادگر درباره اشتیاق دانشجویان به شرکت در اردوهای جهادی می‌گوید: «در حال حاضر مشاهده می‌شود که اشتیاق دانشجویان خیلی عالی‌ست، حتی خود ما پیش از زمان ثبت‌‌نام مدام پیگیر این بودیم که چه زمان اعزام انجام می‌شود؟ علاوه بر آن به دنبال آن بودیم که در روستاها اشتغال‌زایی ایجاد کنیم تا دخترها در آن مشارکت کنند، چون ایجاد شور و شوق در دل آنها بسیار برایشان موثر بود.»
نرگس داستانی با بیان این که گام‌های کوچک جهادگران می‌تواند سازنده گام‌های بزرگ آینده باشد می‌گوید: «مسئولین هم کمی کم لطفی می‌کنند، چرا که اگر یک مدیریت درست شده باشد، می‌توان سر و سامانی به آن روستاها داد.»
وقتی از این دانشجوی جهادگر درمورد تجربه خوبی که از این اردوها به ذهن دارد می‌پرسم، می‌گوید: «تجربه خوب و خوش دراین اردوها فراوان است و نمی‌توان آن را در خاطره گنجاند؛ تک تک روزهایی که ما در کنار اهالی روستا بودیم با این که در انتهای همه آنها درد و غمی وجود داشت و وقتی بچه‌ها از داخل روستا به محل اسکان خودمان می‌آمدند، بعضا حتی‌گریه می‌کردند، اما من به این امید بودم که ما برای روحیه دادن به آنها رفته‌ایم و نباید هیچ وقت خودمان را ببازیم.»
داستانی همچنین می‌افزاید: «تجربه خیلی خوبی که می‌توان در این‌ها داشت این است که رنج و سختی را به جان می‌خریم، اما خیلی چیزها را یاد می‌گیریم و خیلی از آداب و اخلاقیات خوب را بدون آن که کسی بگوید در دل این اردوها و از برکات این کارهای جهادی یاد می‌گیریم.»
اگر در قلوب تمامی مردمان به ویژه مدیران و مسئولان روحیه جهادی حاکم شود، تحقق چشم انداز بیش از آنچه در این سند آمده است، عینیت یافته و شاهد نمونه کوچکی از جامعه اصیل مهدوی خواهیم بود. حکومت عدل مهدوی اوج تحقق جامعه جهادی است که در آن مدینه فاضله، همگان با برخورداری از تفکر و فرهنگ جهادی و رعایت ویژگی‌ها و شاخصه‌های آن؛ سربازان حاکم مطلق کره خاکی یعنی وجود نازنین حضرت ولی‌عصر(عج) خواهند بود.