فاصله بین حرف تا عمل دولت در بازار ارز
گروه اقتصادی-
با وجود تاکید دولت بر افزایش ندادن نرخ ارز برای تامین درآمدهای دولت، همزمان با ارائه لایحه بودجه به مجلس، قیمت دلار دیروز به بالاترین رقم خود در تاریخ ارزی کشور رسید!
در حالی که مسئولان دولتی بر آرامش و عدم سیاسی‌کاری در فضای بازار ارز تاکید داشتند، چنانکه در هفته پیش رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد «سیاست ارزی بانک مرکزی ایجاد ثبات در بازار ارز است. آرامش در این بازار از یک طرف کارایی نظام قیمت‌گذاری را برای صادرکنندگان و واردکنندگان بهبود بخشیده و از طرف دیگر اعتبار بین‌المللی اقتصاد ایران را با هدف جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی ارتقا می‌بخشد.»
حسن روحانی هم با تاکید بر اینکه برنامه دولت این نیست که از طریق افزایش نرخ ارز درآمد کسب کند، در زمان ارائه گزارش 100 روزه خود گفته بود: «آن شایعاتی که در میان مردم است که دولت باز کم آورده و دارد دلار را گران می‌کند، اصلا دنبال این نیستیم... اینکه ما تعمداً نرخ ارز را بالا ببریم تا درآمد دولت را تأمین کنیم، واقعا وجود ندارد.»
این در حالی است که روز گذشته همزمان با ارائه لایحه بودجه سال آینده (1397) به مجلس شورای اسلامی، نرخ دلار به بالاترین رقم خود در طول تاریخ ارزی کشور رسید تا شاهدی بر همخوان نبودن شعارهای دولتمردان با آنچه در عمل اتفاق می‌افتد باشد. دیروز هر دلار آمریکا تا 4220 تومان هم معامله شد که تاکنون بازار ارز چنین نرخی را درباره دلار ندیده بود.
افزایش نرخ ارز در بازه زمانی پاییز و خصوصا آذرماه به نوعی زمینه‌چینی برای افزایش نرخ ارز در بودجه سال آینده (که منجر به افزایش درآمدهای دولت خواهد شد) به شمار می‌آید. چراکه با افزایش نرخ ارز، دولت درآمدهای ارزی خود را با رقم بالاتری به ریال تبدیل می‌کند؛ روشی که علی‌رغم افزایش درآمدها، تورم‌زا بوده و به معنای کاهش ارزش پول ملی می‌باشد.
همان‌طورکه اشاره شد، با وجود تاکیداتی که شخص رئیس‌جمهور بر عدم دخالت دولت در بازار ارز داشته، این بازار دستخوش نوسانات قابل توجهی شده و رکورد جدیدی هم روز گذشته ثبت کرده است! از همین رو می‌توان گفت دولت، هرچند در حرف قائل به افزایش نرخ ارز نیست، اما در عمل چیزی به‌جز این موضوع را نمی‌توانیم مشاهده کنیم. چراکه نرخ ارز در کنترل دولت بوده و بانک مرکزی، مهم‌ترین عرضه‌کننده ارز به بازار می‌باشد، لذا کاهش یا افزایش نرخ ارز می‌تواند بر کاهش یا افزایش این نرخ تاثیر بگذارد. ضمن اینکه براساس گزارش خبرگزاری تسنیم، صراف‌های خیابان فردوسی علت اصلی گرانی اخیر دلار در بازار آزاد را کمبود ارز می‌دانند و می‌گویند: «ارز در بازار کم است و کسانی که دلار دارند با تصور گرانی بیشتر، از فروش امتناع می‌کنند.»
به عبارت دیگر، وقتی صراف‌ها معتقدند ارز در بازار کم است؛ یعنی بانک مرکزی به میزان لازم به بازار، ارز تزریق نکرده است. لذا تقریبا می‌توان گفت که رفتار دولت، نهایتا به افزایش نرخ ارز انجامیده و مسئولیت این افزایش با دولت است.
نکته دیگری که در این میان وجود دارد، تثبیت شدن نرخ ارز در کانال چهار هزار تومان می‌باشد، به دلیل اینکه در حال حاضر نرخ دلار فاصله قابل ملاحظه‌ای از چهار هزار تومان گرفته و حداقل با توجه به اینکه باز هم احتمال افزایش آن وجود دارد، بعید به نظر می‌رسد بیش از 200 تومان کاهش پیدا کند. هرچند مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصاد و دارایی در 30 مهر امسال اعلام کرد این سخنان که این روزها مطرح می‌شود مبنی بر اینکه برنامه دولت این است که دلار را در بالای چهار هزار تومان ثابت نگه دارد صحت ندارد.
از سوی دیگر قیمت سکه نیز مجددا به روزهای اوج خود نزدیک می‌شود، این روزها انگار شنیدن اخباری مثل افزایش 10 هزار تومانی یا 15 هزار تومانی و یا حتی 20 هزار تومانی سکه به موضوع عادی‌ای تبدیل شده، روز گذشته هم بر همین روال، قیمت سکه تا 22 هزار تومان افزایش را تجربه کرد که البته نهایتا حدود 10 هزار تومان کاهش یافت.
این افزایش قیمت‌ها که چند روز است مجدداً گریبانگیر بازار سکه شده (هرچند به دلایلی مانند افزایش نرخ ارز بوده) اما در واقع حاکی از شکست کامل طرح حراج سکه محسوب می‌گردد، طرحی که قرار بود برای کنترل و تنظیم بازار سکه که با حدود 200 هزار تومان حباب قیمتی مواجه شده بود، اجرایی شود؛ اما در حال حاضر که تقریبا دو هفته از آن سپری شده قیمت سکه بالاتر از زمان شروع این حراج قرار گرفته!!
جالب اینجاست که تنها در طول هفته نخست اجرای این طرح، طبق گفته مدیرعامل بانک کارگشایی، 15 هزار سکه به فروش رسیده که عملا به معنای فروش سرمایه‌های کشور است.
هم‌اکنون می‌توان می‌گفت نه تنها در بازار ارز، دولت دچار تعارض در حرف و عمل شده؛ بلکه در بازار سکه هم با شکست طرح «حراج سکه» مواجه شده است، واضح‌ترین دلیلی هم که برای این موضوع می‌توان عنوان کرد؛ شکسته نشدن حباب 200 هزار تومانی سکه و افزایش مجدد قیمت آن به دلیل افزایش نرخ ارز می‌باشد.
به عنوان نمونه دو روز پیش رئیس اتحادیه طلا و جواهر با اشاره به اقدام بانک مرکزی درخصوص حراج سکه برای کنترل قیمت آن، گفته بود: «بالا رفتن نرخ دلار باعث شد که این اقدام بانک مرکزی تاثیر خود را از دست بدهد و مجددا قیمت سکه افزایشی شود.»
فارغ از اشکالاتی که به روش دولت در تنظیم بازارهای ارز و سکه وارد است، ضرورت بیان این نکته هم به خوبی حس می‌شود که بازارهای تولیدی کشور از جهت سوددهی، جذاب نیستند لذا هرگاه نرخ سود بانکی افزایش می‌یابد، منابع قابل توجهی از نقدینگی جامعه به سمت بانک‌ها رفته و با کاهش نرخ سود، این منابع به سمت بازارهایی مثل ارز، سکه و مسکن وارد می‌شود.
این روزها و حتی این ماه‌ها به سرعت سپری می‌شوند و قیمت‌ها هم در این بازارها با تغییراتی مواجه می‌شود، اما اگر می‌خواهیم به شکل اصولی و ریشه‌ای این مشکل را حل کنیم، بدون شک باید بستر مناسبی برای شرایط تولید و تولیدکنندگان کشور فراهم کنیم تا این بازارها هم از نظر مالی جذاب شده و عده‌ای (مثل شرایط کنونی) با بهم ریختن بازارهای مهمی مانند ارز؛ برای حفظ منافع خود، منافع ملی را به خطر نیندازند.