سید علیرضا آل‌داود*
  تلگرام که بیش از ۹۰ درصد مخاطبانش را ایرانیان تشکیل می‌دهند و یک سرویس جهانی محسوب نمی‌شود، در حالیکه نه مجوز فعالیت در کشور دارد و نه برای حریم خصوصی مردم ما ارزشی قائل است، خود را مهیای تاثیرگذاری بر انتخابات ریاست‌جمهوری کشورمان کرده است.
امنیت و شناخت صحیح فضای سایبری به خاطر اتکای بیش از حد تمامی بازیگران سیاسی به آن، بی‌تردید مقوله‌ای استراتژیک قلمداد می‌شود و به همین دلیل است که در ارزیابی از تهدیدات امنیت ملی و بین‌المللی، مفهوم امنیتی فضای سایبری، وارد اسناد پایه‌ای امنیتی شده است.
اکنون دیده می‌شود که گروه‌های تروریستی و دولت‌های متخاصم نظیر آمریکا به‌عنوان مالک اینترنت با استفاده از رایانه و اینترنت، تروریسم، خشونت، براندازی، جنبش‌های اجتماعی و نافرمانیهای مدنی را گسترش می‌دهند و با استفاده از اینترنت و ابزارها و برنامک‌های هوشمند تحت آن حملات نرم بسیاری را برضد اهدافشان طراحی می‌کنند.
از جمله این اقدامات می‌توان به نفوذ در کشورها به وسیله شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها اشاره کرد که هر یک از این ابزارهای هوشمند با نام نماهای مختلف و پیام‌رسان‌ها بر بستر سه سیستم عامل انحصاری آمریکایی یعنی IOS، اندروید و ویندوز فون(ویندوز ده) به فعالیت می‌پردازند و علاوه بر دسترسی‌های خود سیستم عامل به اطلاعات مخاطبان، هرکدام از این برنامک‌ها بیش از 30 دسترسی برای فعالیت بر روی تلفن همراه، تبلت یا رایانه افراد باز می‌کنند.
دشمنان با طراحی این نظام هدفمند به دنبال سرقت و جمع‌آوری اطلاعات استراتژیک کشورها هستند که به آن ذائقه‌سنجی گفته می‌شود و پس از دریافت و تجزیه و تحلیل این داده‌ها به وسیله اتاق‌های فکرشان درون ملت‌ها با دقت بسیار بالا ذائقه‌سازی می‌کنند.
در فتنه 88 دشمنان با توجه به اینکه مردم ما دسترسی محدودی به اینترنت پرسرعت داشتند و هنوز استقبال چندانی از میکروبلاگ توئیتر و شبکه مجازی فیس بوک نکرده بودند اما با همان تعداد کم استقبال هم توانستند آن فتنه گسترده را با شبکه‌سازی و اطلاع‌رسانی و خبرسازی‌های کاذب و غیر واقعی به خوبی مدیریت کنند و ضربات سختی را به کشور وارد کردند.
باید توجه داشت در مقایسه اولیه تعداد مخاطبان سال 88 شبکه‌های مجازی و میزان دسترسی مردم به اینترنت، تلفن همراه و دیگر ابزارهای مرتبط بسیار بسیار محدود‌تر از سال 95-96 بوده است.
طبق آمارهای امروز 53 درصد مردم کشورمان دست‌کم عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند، به طوری که از هر 100 مرد ایرانی، 55 نفر و از هر 100 زن ایرانی، 51 نفر در یک شبکه اجتماعی عضویت دارند.
اگر جمعیت بالای 18 سال کشورمان را تقریبا 54 میلیون نفر در نظر بگیریم بیش‌از 28 میلیون و 500 هزار ایرانی، در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضویت دارند همچنین بیش از 60 درصد ترافیک اینترنت کشور توسط تلگرام اشغال شده و 66 درصد جرایم کشور مرتبط با کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی و 20 درصد متعلق به اینستاگرام است.
بر مبنای شاخص‌های اصلی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، 22 میلیون ایرانی از اینترنت موبایل و 9 میلیون نفر از اینترنت ADSL استفاده می‌کنند و ضریب نفوذ موبایل در کشور نزدیک به 97/5 درصد است.
بررسی‌های صورت گرفته از وضعیت شاخص‌های ICT کشور تا پایان خردادماه 95 نشان می‌دهد که 30 میلیون و 386 هزار و 861 شماره تلفن ثابت در کشور دایر شده است، در همین حال تعداد سیم‌کارت واگذار شده تلفن همراه 150 میلیون و 587 هزار و 202 خط بوده که از این تعداد 77 میلیون و 681 هزار و 19 سیم‌کارت فعال است.
طبق گزارش‌های منتشر شده توسط وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ضریب نفوذ مشترکان فعال تلفن همراه از 39 درصد در سال 86 به بیش از 97 درصد در سال 95 رسیده و مقایسه ضریب نفوذ سیم کارت نیز نشان می‌دهد که در سال 86 این ضریب نفوذ 46/8 درصد بوده و هم اکنون به بیش از 188 درصد در سال 95 رسیده است.
از نظر پهنای باند بین‌المللی در سال 86 میزان پهنای باند 6/05 گیگابیت بر ثانیه بود که هم اکنون به 564 گیگابیت بر ثانیه رسیده است.
در مقایسه ظرفیت IP داخل کشور نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ظرفیت از 31/8 گیگابیت بر ثانیه به 4 هزار گیگابیت بر ثانیه تا خرداد ماه 95 رسیده است همچنین تعداد روستاهای دارای ارتباط از سال 91 مقایسه شده که این ارتباطات از 52 هزار و 965 روستا به 54 هزار و 279 روستا تا پایان خرداد سال 95 رسیده است.
این آمارها که دارای رشد بسیار بالا و نگران‌کننده‌ای هستند در حالی افزایش یافته که طبق دستورات صریح امام خامنه‌ای، پیش‌از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات نباید سرعت اینترنت وضعیتی افزایشی پیدا می‌کرد.
این نگرانی وقتی بیشتر می‌شود که این میزان افزایش بی‌ضابطه بدون کمترین تلاش برای ارتقای سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی در سطح جامعه اتفاق افتاده است و آمارهای بالای منکرات و مفاسد و جرایم برآمده از این فضا خود به‌خوبی نمایانگر وضعیت کنونی است.
با توجه به دسترسی و داده‌کاوی اطلاعات ارزشمند تبادل شده در ایران توسط میکرو بلاگ توئیتر طی 8 سال، فیس بوک طی 9 سال، واتس‌آپ طی چهار سال، اینستاگرام طی چهار سال، وایبر طی چهار سال، لاین طی سه سال و پیام رسان تلگرام در دو سال گذشته باید گفت دشمن به لحاظ تاکتیکی، شناسایی، ذائقه‌سنجی، فرصت‌ها و چالش‌های امنیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و تسلط بر منابع اطلاعاتی کشور و وجود نفوذیان و جاسوسان در بدنه کشور نظیر «ن»، نزار ذاکا، نمازی‌ها و مدیران کانال‌های وابسته به جریان فتنه و نفوذ همکار سازمان اطلاعات ترکیه(میت) ... در وضعیت برنامه‌ریزی جنبش‌های اجتماعی و براندازی از درون قرار دارد و به همین دلیل وضعیت انتخابات سال 96 یک وضعیت استثنایی و خاص به نظر می‌رسد.
به عنوان یک مصداق روشن، دشمن در سال 94 در انتخابات مجلس از طریق ذائقه‌سنجی اطلاعات برای نخستین بار به تبلیغ یک لیست انتخاباتی پرداخت و تمام اعتبارش را برای تبلیغ این لیست به کار بست، درست دو ماه پیش از دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با داده‌کاوی پیام رسان تلگرام و دیگر شبکه‌های مجازی و ایجاد چند عملیات روانی تخریب جبهه انقلاب، دشمنان دریافتند که مخاطبان فعال گرایش به یک لیست خاص دارند البته هماهنگی بیش از اندازه دستگاه‌های تبلیغاتی وابسته به سرویس‌های اطلاعاتی غربی با افراد حاضر در این لیست تبلیغ شده توسط انگلیس مانند فتنه 88 بود.
همچنین در جریان آن انتخابات، مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران(ispa) خبری با عنوان «اولین انتخابات با طعم تلگرام» منتشر کرد که شاهد مثال تاثیر این پیام‌رسان صهیونیستی است که سرورهایش در شرکت‌های هلندی و انگلیسی مستقرند.
مرکز افکار‌سنجی دانشجویان ایران در خبر خود آورده بود: بر اساس این نظر‌سنجی، 72 درصد جوانان 18 تا 29 ساله کشور اعلام کرده‌اند حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند؛ این میزان برای افراد 30 تا 49 ساله برابر با 53 درصد و برای افراد بالای 50 سال برابر با 25 درصد است.
نتیجه مهم دیگر این نظر‌سنجی نشان داد رقمی قریب به 20 میلیون نفر از جمعیت ایران (یک چهارم با فرض 80 میلیون جمعیت) عضو شبکه تلگرام هستند همچنین در پایگاه اطلاع‌رسانی این مرکز آمده: «بر همین اساس بیشتر تبلیغات مجازی نامزدها و ستادهای انتخاباتی در انتخابات امسال حول و حوش این شبکه می‌چرخد؛ به دلیل ضریب نفوذ بالای تلگرام در میان کاربران ایرانی البته این اقدام ستادها و نامزدهای انتخاباتی منطقی و طبیعی به نظر می‌رسد. نکته دیگر اینکه با وجود فراگیری این شبکه اجتماعی در میان همه اقشار شهری و روستایی، باسواد و کم‌سواد، زن و مرد، مرفه و متوسط و فقیر و... می‌توان گفت بخش بزرگی از بار تبلیغات انتخاباتی در انتخابات هفتم اسفند 1394 داخل این شبکه اجتماعی سرازیر شده است که البته این مسئله می‌تواند آفات خاص خود را نیز به همراه داشته باشد».
این تاثیر‌گذاری تلگرام در حالی است که از سال ‎ 88 به بعد شبکه‎های اجتماعی با سرعتی بی‎نظیر و رها شده در کشورمان گسترش یافته‌اند.
این شبکه‎ها قبل از انتخابات سال 88 تبدیل به صفحاتی برای تبلیغات کاندیداها شدند و به دنبال قطع شدن هوشمندانه سیستم پیام کوتاه، شبکه‎هایی همچون فیس بوک، توئیتر، یوتیوب، فرندفید و ... به تقویت و تشدید فعالیت‎های خود پرداختند و پیوند میان آشوب‎گران و هدایت‎گران خارجی آنها را برقرار کردند.
گسترش اطلاعات درباره ایران در آن مقطع بسیار شگفت‎آور بود به طوری که در برابر جستجوی ترکیب «election protests iran» در توئیتر بیش از یک میلیون نتیجه به دست می‎آمد همچنین مرکز دیپلماسی عمومی دانشگاه کالیفرنیا در آن زمان طی گزارشی درباره نقش وب‌سایت‎های توئیتر در ناآرامی‎های پس از انتخابات، اعلام کرد 98 درصد از لینک‎های توئیتر درباره انتخابات و ناآرامی‌های پس از آن بوده است.
نقش توئیتر در ناآرامی‌های ایران آنقدر محسوس بود که موسسه آمریکایی صلح از اندیشکده‎های آمریکایی در مقاله‎ «پیش‌بینی چگونگی دیپلماسی شهروندی» در سال 2011 حوادث پس از انتخابات ایران را نمونه بارز کارکرد شبکه‎های اجتماعی بیان کرد.
عقب انداختن به روزرسانی سایت که مستلزم قطع خبر چند روزه سایت بود، قراردادن نرم‌افزار ترجمه انگلیسی به فارسی و آموزش دور زدن فیلترینگ از جمله اقدامات حمایتی توئیتر به درخواست وزارت امور خارجه آمریکا از اغتشاش‎گران بود که بعدها خانم کلینتون در کتاب خاطرات خود به نام انتخاب‌های سخت کاملا شفاف به این دخالت‌ها اعتراف کرد.
باید دقت کنیم شرایط این روزهای منتهی به انتخابات در کشورما باید با هوشمندی و بصیرت کامل مسئولان و مردم به سمت برگزاری باشکوه این جلوه مردم‌سالاری دینی پیش برود چرا که صداهایی شبیه صداهای فتنه 88 در حال شنیده شدن از سوی فسیل‌های خسته از انقلاب است.
باید در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم در اردیبهشت 96 جریان مومن انقلابی از هر فعالیتی که به دو قطبی شدن فضا است، جلوگیری کند چرا که حیات و ممات جریان رقیب که متاسفانه یک جریان نفوذ در کنار خود دارد به این دو قطبیهای دروغین وابسته است.
البته با مصاحبه‌های این روزهای مسئولان دولت یازدهم می‌شود احساس کرد سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی تلگرام در دو سال گذشته انجام داده‌اند و طرح موارد دیگر نظیر کوچ به ویسپی، باز شدن توئیتر و فیس بوک و حملات بر ضد فیلترینگ در کشور طرح فریب است تا تلگرام آسیبی نبیند و برای انتخابات کارکرد خاص خودش را داشته باشد.
همچنین باید توجه داشت برخی از مسئولان امر برای مقابله با کانال‌های خاص ضد انقلاب در تلگرام که به سرویس‌های جاسوسی مانند «میت» ترکیه متصل هستند، هیچ برنامه‌ای ندارند و متاسفانه محتوای این کانال‌ها که عمدتا بر ضد نظام در حال فعالیت هستند به سمت حمایت از دولت یازدهم و مسئولان آن است تا جایی که یکی از این کانال‌ها خبرهای اختصاصی و محرمانه وزرای دولت را منتشر می‌کند که این میزان نشت اطلاعاتی از زمان پیروزی انقلاب در یک رسانه که مدیریتش هم در دست دشمنان این مرز و بوم است، نظیر نداشته است.
باید توجه داشت افکار عمومی و سرمایه اجتماعی در کشور ما امروز در فضای امنیتی ـ اطلاعاتی مرتبط با موساد و سیا یعنی تلگرام در حال تغذیه شدن است و این در حالی است که این پیام‌رسان نه مجوز فعالیت در کشور دارد، نه برای حریم خصوصی مردم ما با بیش از 30 دسترسی به تلفن‌های همراه هوشمند آنان ارزشی قائل است، بیش از 90 درصد مخاطبانش را ایرانیان تشکیل می‌دهند و تلگرام یک سرویس جهانی محسوب نمی‌شود و مختص ما طراحی شده است، بستر ارتباطی‌اش بر روی پروتکل رمزنگاری اطلاعات است و مدیرش حاضر به همکاری برای مسدود‌سازی کانال‌های مخرب سیاسی، الحادی و هتاک به مقدسات اسلام نیست.
در این شرایط با توجه به تعدد دشمنان انقلاب اسلامی و رویکرد نرم تقابلی آنان با نظام از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی باید توجه داشت که در یک میدان مین قرار گرفته‌ایم که باید با رویکردی منطقی و هوشمندانه انقلاب را از این پیچ تاریخی به سلامت عبور دهیم.
* پژوهشگر ارشد فضای مجازی و رسانه