نگاهی به طب سنتی و شیوه‌های درمانی- بخش‌پایانی
درمانگری بی‌خطر برای درمان بیماری‌ها
فریده شریفی
طبیب اصلی و شافی واقعی خداوند متعال است و انبیا و اولیا هم به اذن پروردگار به طبابت انسان‌ها پرداختند.
خداوند به حضرت آدم(ع) نیز طب آموخت و وی را از بهشت فرو فرستاد و او را از دانش همه چیز آگاه ساخت. از جمله چیزهایی که خداوند وی را از آنها آگاه کرد نجوم و طب بود. (بحارالانوار، ج 58، ص 275)
وقتی از طب سنتی صحبت می‌شود منظور فقط طبابت به روش گذشتگان نیست بلکه روش‌های درمانی مبتنی بر گیاهان و فرآورده‌های طبیعی نباتی و ابزارها و روش‌هایی است که حتی امروزه با روش‌های پزشکی مدرن برابری و رقابت می‌کند.
در دوران گذشته به علت صنعتی نبودن جوامع و عدم سنتز شیمیایی مواد و ناشناخته بودن خواص شیمیایی مواد، بشر ناگزیر بود که برای رفع بیماری‌های خود به محیط طبیعی و فرآورده‌های طبیعی پناهنده شود. اما روش‌های درمانی گذشته منحصر به استفاده از گیاهان و نباتات نبوده بلکه فلزات و گل و خاک و آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها و محصولات معادن مختلف و... هم در درمان بیماری‌ها به‌کار گرفته می‌شد.طب سنتی برای هر یک از مواد غذایی، دارویی، گیاهی، نباتی، معدنی و حتی سموم، مزاج، خواص و تاثیرات جداگانه قائل است که بعد از ورود به بدن می‌توانند منشأ واکنش‌های متفاوت و تاثیرات مختلف قابل پیش‌بینی در بدن باشند و در تشخیص و درمان بیماری‌ها از این خواص بهره می‌گیرند.
در مورد طب سنتی و راز و رمزهای آن سخن بسیار است و امروزه به برکت نظام اسلامی جریان طب برآمده از فرهنگ اسلامی و ایرانی قوت گرفته و در حال رشد و شکوفایی می‌باشد تا آنجا که از سه کشور به عنوان پادشاه دنیا در طب سنتی نام می‌برند که یکی از آنها ایران است و به اعتقاد بسیاری از متخصصان طب سنتی چین و هند نیز از ایران سرچشمه گرفته است.
نقش تغذیه در زندگی انسان
یا ایهاالرسول کلوا من الطیبات و اعملوا صالحا انی بما تعملون علیم... (سوره مومنون آیه 51)
یا ایهاالذین امنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم و اشکروالله ان کنتم ایاه تعبدون... (سوره بقره آیه 172)
غذا و تغذیه از دیدگاه اسلام در جایگاه مهمی قرار دارد و نزدیک به 250 آیه قرآنی و ده‌ها روایت از معصومین علیهم‌السلام بر اهمیت غذا و تغذیه دلالت می‌کنند.
رشد سالم، طول عمر، تندرستی، آرامش اعصاب و روان، خلق و خوی و رفتار، توانمندی و قدرت، تکثیر نسل و... همه به نوعی وامدار تغذیه سالم‌اند.
«رامین پورصالحی» کارشناس تغذیه درباره اهمیت تغذیه در زندگی انسان می‌گوید: «غذا مانند دارو در بدن عمل می‌کند و میزان هوشیاری، کندذهنی، حالات مثبت و منفی روانی، عاطفی، اخلاقی و روحی افراد تحت تاثیر غذایی است که استفاده می‌کنند. به همین دلیل می‌توان گفت نوع تغذیه شخصیت‌ساز است و کسی که از مواد خوراکی حرام مانند الکل استفاده می‌کند شخصی ناصالح و شرور می‌شود در حالی که افرادی که از غذاهای حلال، پاک و تمیز استفاده می‌کنند انسان‌های خودساخته، مومن و متعهد بار می‌آیند.»
وی اضافه می‌کند: «در نظر گرفتن همین معیار حلال و حرام که در اسلام به آن اهمیت زیادی داده شده از گذشته نیز مورد توجه حکما و طبیبان ایرانی بوده و تلاش می‌کردند با توجه به طبع و مزاج هر شخصی، دارویی به او بدهند تا بیماری او را درمان کنند. در واقع طب سنتی ما دارای اصول و مبانی متکی بر آموزه‌های اسلامی است و همین مسئله سبب تمایز و برتری طب سنتی ایرانی- اسلامی نسبت به سایر جهان است.»
به گفته این کارشناس تغذیه داشتن یک برنامه صحیح غذایی، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و او را از ابتلا به بیماری‌های گوناگون مصون نگه می‌دارد.
وی به نقل قول از حکیم ابوعلی سینا می‌پردازد که معتقد بود «اگر طبیب درمان بیمار خود را از اصلاح غذای او آغاز نکند، گویی بر کشتن وی جرات یافته است.» در واقع ابوعلی سینا معتقد بود که بیمار را تا جایی که ممکن است با تغذیه مناسب باید درمان کرد و مراجعه به داروهای گیاهی و غذای مناسب را مقدم بر هر چیز دیگری می‌دانست.
طب سنتی ایرانی در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده و از دانش‌های مختلفی بهره گرفته لیکن اتکا به آموزه‌های دینی و مذهبی و دستورات الهی سبب شده که این دانش به عنوان یک مکتب مستقل و قدرتمند به حیات خود ادامه داده و حتی الگوبخش و الهام‌بخش دیگر دانش‌ها و مکاتب شود.
احیای طب سنتی
پیشرفت علم و تکنولوژی، تغییر سبک زندگی و مصرف مواد غذایی غیرمناسب موجب افزایش بیماری‌های نگران‌کننده‌ای همچون دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی، عروقی، کلسترول و... شده که نتیجه آن کاهش سن و افزایش هزینه‌های درمانی است.
آقایی که در حوالی سیدخندان دارای مغازه عطاری است در پاسخ به سوال گزارشگر کیهان درباره اهمیت و ضرورت احیای طب سنتی می‌گوید: «استفاده از تجربیات طب سنتی که شامل مطالعه، تحقیق و بررسی هزاران سال دانشمندان و حکمای ایرانی است موجب شده که بسیاری از افراد از بیماری‌های مختلف رهایی پیدا کنند، بیماری‌هایی که حتی داروهای شیمیایی و پزشکان عادی از درمان آن دلسرد و مایوس شده بودند. همین مسئله نشان‌دهنده موفقیت طب سنتی و راهگشا بودن روش‌های درمانی آن است.»
وی اضافه می‌کند: «اطباء سنتی معتقدند که روش زندگی، نوع تغذیه و ساعات خواب افراد باید تغییر پیدا کند.
مثلاً بیمار باید آداب غذا خوردن را آموزش ببیند، اینکه چه ساعتی بخوابد، چه ساعتی بیدار شود چقدر فعالیت بدنی داشته باشد. از چه نوع غذایی استفاده کند، به چه میزان غذا تناول کند و... همه و همه باید تحت کنترل طبیب سنتی باشد تا بیماری بهبود پیدا کند.
در واقع طب‌سنتی معتقد است که غذای افراد داروی آنان است و با تغییر نوع غذاهای مصرفی و نحوه زندگی کردن بسیار از افراد از بیماری رهایی پیدا خواهند کرد.»
این عطار می‌گوید: «رعایت رژیم غذایی در کنار مصرف داروهای طب سنتی بهبود بیمار را چندین برابر می‌کند اما ذکر این مسئله هم ضروری است که درمان بیماری با طب سنتی احتیاج به صبر و حوصله و تحمل دارد چرا که زمان طولانی‌تر، اما بهبود کامل و جامع خواهد بود و پس از مدتی بیمار آنچنان احساس رضایت می‌کند که از مراجعه‌کنندگان اصلی به درمان‌های طب سنتی خواهد بود.»
روش‌های درمانی در طب سنتی
کارشناسان و متخصصان طب سنتی معتقدند که اکثر مراجعه‌کنندگان به پزشکان به رغم تجویز دارو نیاز به دارو ندارند و به سادگی می‌توان با استفاده از روش‌های غیردارویی به درمان آنها پرداخت.
اگر بتوانیم در این بیماران از روش‌های درمانی جایگزین استفاده کنیم از یک سو میزان مصرف داروهای شیمیایی و هزینه‌های مختلف برای واردات دارو و مواد اولیه دارویی در کشور کاهش پیدا می‌کند و از طرفی عوارض مصرف دارو به بیمار تحمیل نخواهد شد و می‌توان گفت که بیمار رضایت بیشتری نسبت به درمان خود خواهد داشت.
«وحید میرزایی» درمانگر که در یک سلامتکده طب سنتی مشغول به مداوای بیماران است در این‌باره می‌گوید: «در طب سنتی از روش‌های مختلف درمانی استفاده می‌شود که می‌توان به گیاه درمانی، ماساژ درمانی، شیاتسو، بادکش درمانی، زالو درمانی، فصد، آب درمانی، احیاء، حجامت و... نام برد که هر کدام از خواص درمانی منحصر به فردی برخوردار است و برای بیماری‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند مثلاً فشردن نقاط حیاتی بدن برای سلامتی توسط انگشتان دست را شیاتسو می‌گویند که در واقع شکلی از فیزیوتراپی محسوب می‌شود افرادی که از افسردگی، بی‌خوابی و بیماری‌های روحی، روانی رنج می‌برند با این روش درمان می‌شوند، یا مثلاً فصد یکی از روش‌های خون‌گیری در طب‌سنتی است که همان خون‌گیری از سیاهرگ بدن است و به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک می‌کند.»
این درمانگر تصریح می‌کند، زالو درمانی نیز در طب سنتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که در بزاق زالو ماده ضد انعقادی وجود دارد که موجب رقیق شدن خون، باز شدن عروق تنگ و در نتیجه موجب افزایش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به عضو می‌گردد.
به گفته این درمانگر از آنجا که در اکثر این روش‌ها سموم و مواد زاید از بدن بیمار دفع می‌شود احساس بهبود و سبکی و سلامتی برای بیمار به وجود می‌آید و بیماران انرژی و نیروی لازم را به دست می‌آورند و سیستم ایمنی بدنشان تقویت می‌گردد.
میرزایی تأکید می‌کند: «هر کدام از این روش‌ها به تخصص و مهارت کافی نیاز دارد و باید توسط افراد ماهر و متخصص صورت گیرد و بیماران باید از مراجعه به افراد غیرمتخصص جدا جلوگیری کنند چرا که امکان دارد خدای ناکرده درمانی برای بیماری درنظر گرفته شود که مناسب بیماری نباشد و آن را تشدید کند.»
وی همچنین می‌گوید: «به کارگیری روش‌های درمانی طب سنتی در کنار گیاه درمانی می‌تواند اثرات بیشتری برای بهبود بیماری داشته باشد و بیماری را ریشه‌کن کند.»
کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که احیای طب سنتی یکی از محورهای اقتصاد مقاومتی در کشور است و اگر طب سنتی و اسلامی در کشور نهادینه شود، تحول بزرگ در زمینه‌های مختلف همچون اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی رخ خواهد دارد.
اقتصاد مقاومتی راهبردی است که رهبر انقلاب برای خارج شدن از تنگناهای اقتصادی عنوان کردند به ویژه در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران در شرایط سخت اقتصادی به خود متکی بود و به هیچ کشوری تکیه نکرد بلکه با اتکا به نیروهای داخلی، تولیدات داخلی و اقتصاد مقاومتی تعجب و تحسین کشورهای دیگر را برانگیخت.
طب‌سنتی یکی از مقوله‌هایی است که می‌توان از آن برای رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی استفاده کرد چراکه هزینه داروهای وارداتی که غالباً شیمیایی نیز هستند کم نیست از سوی دیگر خطرهایی که این داروها به همراه دارد موجب شده که اطبا و پزشکان ایرانی از روش‌های درمانی طب سنتی به عنوان درمان اصلی یا مکمل درمانی استفاده کنند تا خطرات و مضرات موجود در این زمینه به حداقل برسد.
ارتقای سطح دانش و توانمندی‌های پزشکان نسبت به طب سنتی و مکمل، ترویج فرهنگ به کارگیری آموزه‌های طب سنتی در میان دانشجویان پزشکی، استفاده از گیاهان دارویی، فرهنگ‌سازی در مردم، کاهش واردات دارو، کاهش هزینه‌های درمانی، ایجاد تسهیلات بیشتر در استفاده از آموزه‌های طب سنتی و... از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر واقع شود و بسیاری از هزینه‌های سیستم بهداشت و درمان را که به دلیل وابستگی‌های مختلف به مواد و تجهیزات خارجی افزایش یافته را کاهش دهد.
در هر صورت طب سنتی تکیه‌گاهی مطمئن برای سیستم بهداشت و درمان کشور به حساب می‌آید و می‌تواند نقش مهمی در بهبود بیماری‌های مختلف ایفا کند.