گفت‌وگو با سردار جواد استکی فرمانده قرارگاه سیدالشهداء(ع) درباره یادواره شهدای اطلاعات نیروی زمینی سپاه
نفوذ مردان اطلاعات در سنگرهای دشمن!
مجتبی برزگر
شرکت در عملیات‌های دفاع مقدس توفیقی بود که به هر نیروی رزمنده به اندازه‌ای که در جبهه مشارکت داشت دست می‌داد. برخی با توجه به نوع تک در نظر گرفته شده در قالب یگان‌های خط شکن وارد عملیات می‌شدند و دو سه روز با دشمن درگیر بودند؛ برخی در عملیات پشتیبانی، برخی سنگرساز بی‌سنگر و برخی هم به عنوان یگان‌هایی که خط را از یگان قبلی تحویل می‌گرفتند در جریان عملیات درگیر بودند. اما دو گروه بیشتر از همه در این جریانات حضور داشتند و برخی اوقات ماه‌ها درگیر انجام یک عملیات می‌شدند. یکی فرماندهان و دیگری نیروهای اطلاعات و عملیات. این درگیری برای اجرای عملیات حتی در مواردی مثل عملیات والفجر هشت فرماندهان ارشد سپاه و نیروهای اطلاعات عملیات را برای شناسایی و طراحی عملیات حدود یک سال درگیر می‌کرد. در این میان نیروهای اطلاعات عملیات چشم فرماندهان بودند و بعضا در برخی موارد باید فرمانده را سالم به محورهای مورد نظر در قلب دشمن می‌بردند و سالم باز می‌گرداندند. کارهای سختی که در دوران دفاع مقدس به واسطه نبود امکانات کافی سخت‌تر هم می‌شد؛ اما شیران این میدان همواره در صحنه حاضر بودند.
دلیر مردان خطه اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری بیشترین شهید را تقدیم انقلاب کردند؛ این دلیرمردان در بسیاری از عملیات‌ها خط‌شکن و کلید فتح بودند و حضور آنها موجب پیشروی در عملیات می‌شد. نمونه آن شکستن خط دفاعی دشمن در منطقه جفیر و طلائیه در حین عملیات خیبر در جزیره مجنون جنوبی بود. چنین حضور درخشانی در عملیات‌های دفاع مقدس توسط دو لشکر بسیار مهم سپاه در آن دوران نشان از جانفشانی و روحیه بالای ایثارگری این دلیرمردان داشت. چه این که چندین بار در شهرهای این استان تشییع شهدا با تعداد بالا برگزار شد و هر بار عده بیشتری داوطلب اعزام شدند. در این میان نیز فرماندهان ارشد و مهمی از سپاه حضور داشتند. تلاش‌ها و مجاهدت‌های نیروهای اطلاعات عملیات در قبل و حین عملیات توانسته تا این حد این یگان‌ها را در رسیدن به اهدافشان پیروز کند. اما ماهیت مخفی این نیروها نگذاشته تا نقش آنها به خوبی در این راستا عیان شود. برگزاری کنگره شهدای اطلاعات عملیات نیروی زمینی سپاه در دوران دفاع مقدس فرصتی مناسب برای بیان این جانفشانی‌هاست. اما این بار کاروان یادواره‌های شهدای اطلاعات در منزل قرارگاه سیدالشهداء(ع) متوقف می‌شود و در دوم دیماه بار دیگر خانواده‌های معظم شهدا، پیشکسوتان اطلاعات و مسئولین و فرماندهان را گردهم می‌آورد تا از 36 شهید شاخص و ملی اطلاعات عملیات استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری تجلیل به عمل آورد. در این راستا گفت‌وگویی را با سردار سرتیپ‌پاسدار جواد استکی فرمانده قرارگاه حضرت سیدالشهداء(ع) انجام دادیم؛ او در این مصاحبه بر اهمیت برگزاری یادواره‌ها، نقش تأثیرگذار اطلاعات عملیات در دوران دفاع مقدس، معرفی شهدا به نسل جدید و انعکاس شاخصه‌های اصلی سیره و سبک زندگی شهداء به جامعه تأکید کرد. مشروح این گفتگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد:
*سردار! در مقدمه بحث بفرمایید حرکت کاروان مردان تلاشگر کنگره شهدای اطلاعات نیروی زمینی سپاه از منزل اهواز به اصفهان رسیده و قرار است در دیماه قرارگاه سیدالشهداء(ع) میزبانی کند و از شهدای اطلاعات سه استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد تجلیل به عمل آید. از کم و کیف این یادواره بگویید؟
بگذارید در ابتدا اشاره‌ای به آمار شهدای سه استان داشته باشم؛ 23هزار شهید مربوط به اصفهان، 3 هزار و هشتصد و پنجاه شهید متعلق به یزد و نام دو هزار و چهارصد و چهل شهید هم در زمره مردان غیور استان چهارمحال و بختیاری به ثبت رسیده است. آن‌چه تاکنون از تعداد شهدای اطلاعات عملیات بدست ما رسیده 450 نفر بوده و تعدادشان رو به افزایش است. در این میان حدود36 نفر آنها با شاخصه‌هایی که از حیث مسئولیت و حماسه‌آفرینی و میزان تأثیرگذاری اعلام کردند شهدای شاخص و شهدای ملی شناخته شدند. البته جالب است بدانید که از این 450 شهید اطلاعات عملیات، سهم اصفهان 307 نفر، یزد 90 نفر و 53 نفر آنها متعلق به چهارمحال و بختیاری می‌باشد. استخراج نام‌های این شهدای واحد اطلاعات عملیات از میان 30 هزار شهید کار سختی بود که تیمی متشکل از کارشناسان تخصصی با سرکشی از خانواده‌های معظم شهداء تصاویر، فیلم‌ها و اسنادی را همراه با تجلیل از مقام شامخ این بزرگواران، بدست آوردند. برخی از این شهداء سرداران و فرماندهانی بودند که برنامه‌ای ترتیب دادیم دوستانشان در منازل خانواده‌های معظم آنها حضور پیدا کنند و یک هم‌روایی انجام شود. از اقدامات دیگر ستاد یادواره قرارگاه سیدالشهداء(ع) انعقاد قراردادی با مولفین و محققین برای انتشار 33 کتاب ویژه شهدای شاخص و 5 کتاب جامع برای دیگر شهداء که سعی داریم چند اثر آن را به یادواره برای رونمایی برسانیم. این شهداء مربوط به یگان‌هایی همچون لشکر 14 امام حسین(ع)، لشکر 8 نجف اشرف، تیپ حضرت قمربنی‌هاشم(ع)، تیپ 18 الغدیر یزد و برخی از آنها در مناطق بحرانی کردستان، شمالغرب، سیستان و بلوچستان و مناطقی دیگر هستند. سرلشکرپاسدار سیدیحیی صفوی دستیار ویژه و مشاور عالی فرماندهی معظم کل قوا سخنران یادواره شهدای اطلاعات نیروی زمینی سپاه در منزل قرارگاه سیدالشهداء(ع) است.
*یکی از نکاتی که امروز می‌تواند دریچه تعامل و گفتمان جهاد و شهادت را رونق دهد تولید آثار شهداست؛ وقتی کتاب خوبی منتشر و فیلم تأثیرگذاری به مرحله نمایش می‌رسد؛ هم خانواده‌های معظم شهداء تسلی پیدا می‌کنند و هم رشادت‌ها و حماسه‌های شهداء به خوبی معرفی می‌شود- چه رویکردی باید در این زمینه در دستور کار قرار دهید تا جهاد و شهادت به یک فرهنگ غنی درآید؟
حضرت امام(ره) در جمله‌ای فرمودند همه عالم جلوه‌ای از خداوند متعال است و همه عالم به سوی او برخواهد گشت. چه خوب است برگشت آن اختیاری و انتخابی باشد و شهادت را انتخاب کند. موت را اختیاری برای خدا و شهادت را برای اسلام! مصداق این جمله امام راحل که راه مشعل فروزان این شهدا، جانبازان، آزادگان و ایثارگران بوده‌اند و هستند. حضرت آقا هم در جایی فرموده‌اند: یاد شهدا را باید در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت؛ شهداء گل خوشبو و معطری هستند که جز دست برگزیدگان خداوند در میان انسان‌ها به آن نمی‌رسد. یعنی شهدای اطلاعات کسانی بودند کاملاً هوشمندانه و با تیزبینی و دوراندیشی شهادت را انتخاب و این مسیر الهی را برای خودشان در مناطق عملیاتی، تاکتیکی و راهبردی دوران دفاع مقدس، رقم زدند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیداری که تحت عنوان روز ایثار اصفهان با مردم این استان داشتند فرمودند که نقطه اصلی هجمه‌های دشمنان کمرنگ‌کردن نقاط برجسته است. شهید بهشتی، خرازی، همت، کاظمی، ردانی‌پور و بزرگان دیگر هرکدام مشعلی بودند در مسیر هدایت به جامعه و هنر است که ما از نیت، اهداف و نقشه دشمنان آگاهی پیدا کنیم و خوب این شوم‌اندیشی‌ها را بشناسیم. تا این اقدام به شایستگی انجام نشود نمی‌توان راهبرد و استراتژی را به مرحله اجرا رساند. یکی از کارهای اطلاعات چه در سطح راهبردی، عملیاتی و چه در سطوح تاکتیکی این است که ما به خوبی دشمنان را بشناسیم و بتوانیم با بصیرت تهدیدات آنها را واکاوی‌نماییم تا طرح‌ریزی‌ها برای دفاع در مقابل این حربه‌ها و هجمه‌ها آماده شود.
به نظرمن یادواره شهدای اطلاعات نیروی زمینی سپاه یک اتفاق تاریخی است و از جنبه دیگر وقتی برای القای مفاهیم ارزشی آن و معرفی به جوانان و نوجوانان جامعه می‌آید به رویداد اجتماعی مبدل می‌شود تا نهادینه شدن روحیه سلحشوری، ایثار و عدم هراس از دشمن، رنگ و بوی جدیدی را به سبک زندگی مردم بدهد. البته این یادواره‌ها رویداد فرهنگی، هنری و معنوی نیز محسوب می‌شود؛ چراکه فرهنگ عاشورا، کربلا و جهاد و شهادت را می‌توان از طریق هنر فیلمسازی، مستندسازی و تألیف کتاب به جامعه منعکس کرد و از طرفی بر توسعه اعتقاد و ایمان نسل‌های جدید جامعه افزود. از طرف دیگری رویداد دفاعی و امنیتی است که از این دریچه صلابت فکری، قدرت نظامی و دفاعی ما به رخ جهانیان کشیده می‌شود و در مقابل دشمن، این روحیه مقاومت و سلحشوری نیز به مرحله تثبیت می‌رسد. وقتی می‌گوییم 40 کتاب را در دست تألیف داریم به خاطر این است که برای جوانان ما یک مبنایی باشد تا برای سبک زندگی اصولی و منطقی خودشان استفاده کنند؛ آسمانی بیندیشند، زندگی کنند و با جمع‌آوری توشه اخروی خودشان آماده بازگشت به جهان باقی باشند. با صداوسیما، مطبوعات کشوری و محلی ارتباطی برقرار کردیم تا از دریچه رسانه، سیره و سبک زندگی شهداء که حقیقتاً جامعه نیازمند بهره‌گیری این اصول است را بهتر بیاموزیم.
*برای آشنایی نسل جدید خاصه پاسداران نسل جدید، دانشجویان و نوجوانان با سبک زندگی شهداء باید چه رویکردهایی در پیش گرفته شود؟
می‌دانید که قبل از دوران دفاع مقدس تشکیلات اطلاعات عملیات برای پاکسازی کشور از لوث وجود منافقین برپا شد؛ بنده خودم در قرارگاه حمزه (کردستان و شمالغرب) حضور داشتم این استقرار امنیت پایدار به واسطه فعالیت‌های هوشمندانه اطلاعات عملیات را با چشم خودم دیدم که چقدر حضور و فعالیت‌شان در آن مناطق نقش کلیدی را ایفا می‌کند. اصلاً بسیاری از فرماندهان و مسئولین اطلاعات عملیات در مناطق شمالغرب و کردستان پرورش یافتند. حواشی و چالش‌های گروهک منافقین در سال 59 این تشکیلات را قوی‌تر از قبل کرد. یکی از کارهایی که در این زمینه برای آشنایی بیشتر نسل جدید به ذهن ما متبادر شد ساخت مستندهایی برای پخش از صداوسیما و سخنرانی پیشکسوتان اطلاعات عملیات در صبحگاه‌های مدارس بود؛ تا از خاطرات، مشقت‌ها و مدیریت مدبرانه اطلاعات عملیات برای جوانان بگوییم.
* به نظرشما با چه شیوه‌ای، سختی‌ها و مشقت‌های کار اطلاعات عملیات را برای مخاطبین شرح دهیم؛ اینکه چه افرادی را برای این کار انتخاب می‌شدند و این واحد چه ظرافت‌هایی داشته و دارد که آنها را از دیگر نظامیان متمایز می‌کند؟
شهدای اطلاعات عملیات شهدای زنده‌ای هستند که آنها را پیشانی جنگ می‌نامند. چه در شمالغرب و کردستان و چه در جنوب کسی که به عنوان اولین نفرات با دشمن روبرو می‌شدند، رزمندگان اطلاعات عملیات بودند. بتوانیم در یادواره‌ها از طریق کارهای هنری این سختی‌ها، رشادت‌ها و شجاعت‌ها را به آیندگان انتقال دهیم. به نظرمن این شاخصه‌ها ویژگی‌های اصلی مقاوم کردن و پایدار نمودن قدرت معنوی انسان‌هاست. مردان اطلاعات هرکجا می‌رفتند محکم جلوی دشمنان می‌ایستادند تا بتوانند اطلاعاتی که لازم است را کسب کنند. علی‌رغم همه مشکلات، به دلیل ایمان و تقیدهایی که در زمان دفاع مقدس داشتند این بزرگمردان دشمنان را مأیوس کردند. هیچ‌وقت دشمنان فکر نمی‌کردند رزمندگان پاسدار و بسیجی ما در لایه‌های مختلف یگان‌های آنها نفوذ و حتی در سنگرهایشان حضور پیدا کنند تا فرماندهان و تئوریسین‌ها را از امکانات، تجهیزات، توپخانه‌ها و خطوط مختلف آگاه سازند تا طراحی بهتر برای موفقیت حاصل شود. همین پیشانی‌های جنگ بودند که قبل از عملیات‌ها منطقه را شناسایی می‌کردند؛ همان سرزمین‌های ناشناخته‌ای که مملو از آبگرفتگی، جنگل و ارتفاعات صعب‌العبور بود. این سخت‌کوشی و شهادت‌طلبی‌هاست که مردان اطلاعات را از دیگر نظامیان متمایز می‌کند.
* رزمندگان و شهدای اطلاعات با دست خالی جلوی دشمنان ایستادند و بیشترین موفقیت‌ها را کسب کردند؛ به نظر جنابعالی این کارنامه درخشان چگونه بدست آمد؟
حضرت امام(ره) در ابتدای جنگ تحمیلی فرمودند ما باید تکلیف خودمان را انجام دهیم؛ حال چه پیروزی باشد و چه شکست! علی‌رغم همه سیستم‌های پیشرفته‌ای که دشمنان داشتند و امکانات پایین و بضاعت ضعیف رزمندگان ما، سلحشوری‌ها و حماسه‌ها آفریده شد که مورد توجه جهانیان قرار گرفت. این موفقیت چیزی جز ایمان، ادای تکلیف و تبعیت از ولایت نبوده است. خیلی از این مردان بی‌ادعا بی‌نام و در غربت به شهادت رسیدند و ما می‌گوییم شهدای مجاهدت‌های خاموش!
آنان که دستی در دفتر تاریخ دارند مطلع‌اند که مردم اصفهان از سال‌های بسیار دور در دفاع از حریم اهل بیت و انقلاب و آرمان‌های خود همیشه پیشتاز بوده‌اند و این پیشتازی در برخی از روزها بیشتر نمایان شد؛ روزی مانند 25 آبان‌ماه سال 61. در این روز مردم حماسه‌ای آفریدند که با گذشت بیش از 30 سال از تاریخ آن همچنان بر قوت خود باقی است و درخشندگی نام «روز حماسه ایثار» را برای مردم نصف جهان به ارمغان آورده است. در این روز مردم این شهر با دلی بیقرار اما همسو با عقاید و اهداف رزمندگان 370 تن از شهدای عملیات محرم را بالای دست و سر خود بردند و به رسم ادب آنها را تا گلستان شهدا برای تدفین، تشییع کردند و همین همسو بودن با ایثار شهدا سبب شد حضرت امام خمینی(ره) بفرمایند: «در کجای دنیا جایی را مثل اصفهان پیدا می‌کنید که چند روز پیش 370 شهیدش را تشییع کردند. همین ملت شهید داده همچنان بر خدمت خود به اسلام ادامه می‌دهند.» همچنین رهبر معظم انقلاب هم درباره نقش مردم این شهر در زمان‌های مختلف تاریخی سخن‌های بسیاری ایراد نموده‌اند و آن را نماد تجلی ایثار، فداکاری، پایبندی به اصول انقلاب و روحیه جهادی دانستند. با یک غرض این یادآوری تاریخی را داشتیم که بگوییم چقدر این استان‌ها شهیدپرور هستند مخصوصاً اصفهان که همیشه پذیرای یادواره‌های دلاوری‌ها و ایثارگری‌هاست.
و تاریخ...
34 سال از آن واقعه می‌گذرد اما اگر باز هم قصد عزیمت به خیابان‌های شهر را کنید و از مردم درباره این روز سؤال بپرسید با جواب‌های قابل توجهی روبرو خواهید شد. البته این نکته را نباید از قلم انداخت که در این روز از قشرهای مختلف جامعه، شهدای بسیاری را تشییع کردند و اگر بخواهیم به گوشه کوچکی از آن اشاره کنیم می‌توان شهدایی را نام برد که تنها 15 سال عمر کرده بودند؛ دبیرستان هاتف اصفهان از جمله دبیرستان‌های پسرانه‌ای بود که در آن روز بیش از دیگر اماکن تحصیلی افتخار آفرینی کرده بود. در عملیات محرم تنها از این دبیرستان 15 نفر از دانش آموزان به درجه شهادت نائل گشتند و در کنار 370 شهیدی که در 25 آبان ماه تشییع شدند قرار داشتند که این خود به تنهایی می‌تواند الگویی برای نوجوانان امروزی محسوب شود تا بیش از پیش هم سن و سال‌های گذشته خود را بشناسند.