پنج‌شنبه، 30 اردیبهشت ماه بود که دانشگاه آزاد، سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت؛ مراسمی که با حضور همه اعضای هیئت امنای این دانشگاه از جمله آقای هاشمی رفسنجانی همراه بود.
هاشمی در این مراسم  ضمن ارائه آمارهایی از وضعیت این دانشگاه از «مزاحمت» دولتی‌ها و محدود کردن این دانشگاه گفت.
وی در بخشی از سخنرانی خود گفت: «در دانشگاه آزاد هنوز مزاحمت‌هایی داریم به طوری که چند روز پیش مجلس در روزهای آخر عمر خود مصوبه‌ای تصویب کرد که دست دانشگاه آزاد را کامل ببندد، ما می‌توانستیم کارهایمان را خودمان انجام دهیم، ولی طرحی ریختند که ما تحت نظارت وزارت علوم قرار بگیریم و به گونه‌ای مصوبه را تصویب کردند که آنچه خودشان می‌خواهند انجام شود و این مسئله یک بمب بود که صورت گرفت.»
با نگاهی به مصوبات اخیر مجلس شورای اسلامی و واکنش‌هایی که طی این مدت درباره دانشگاه آزاد منتشر شده است، بدون شک طرح «سنجش و پذیرش» دانشجو، منظور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بوده است، طرحی که 18 اسفندماه سال 94 تصویب شد و حتی شورای نگهبان آن را نیز در 29 اردیبهشت ماه تایید کرد.
این طرح در یازدهم اردیبهشت توسط رئیس‌جمهور ابلاغ می‌شود، مسئله‌ای که حتی  باعث واکنش آیت‌الله هاشمی در این مراسم می‌شود: «دولتی‌ها که دوستان ما هستند برای ما مزاحمت ایجاد می‌کنند در دانشگاه آزاد و این به غیر از حسادت چیزی نیست.»
اما مگر این طرح چه چیزی در داخل خود دارد که رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد آن را «بمب» می‌نامد؟!
اگر نگاهی دقیق به این طرح بیندازیم، «نظارت دقیق» بر پذیرش و سنجش دانشجو در مقاطع ارشد و دکتری خلاصه این طرح است، طرحی که طبق ماده 2، «برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش و پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی» به شورایی سپرده می‌شود که شش هفت عضو دارد و دانشگاه آزاد بدون رای است، که همین مسئله بر مخالفت‌های این دانشگاه که «‌54 درصد فارغ‌التحصیلان کشور» را تامین کرده است، افزوده است.
ماجرای پرپیچ و خم طرح سنجش و پذیرش
طرح سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی کشور فروردین ماه سال 93 بود که در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در طرحی یک فوریتی اعلام وصول می‌شود؛ بر اساس این طرح، که طی دو سال اخیر چندین مرتبه ماده‌های مختلف آن با اصلاحیه‌هایی همراه بوده است، برنامه‌ریزی، تصویب مقررات، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش و پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی، به شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها با ترکیب زیر واگذار می‌شود، این شورا که دی ماه سال 94 ترکیب آن مشخص شد (که عبارتند از، وزیر علوم،  وزیر بهداشت، دو نفر از روسای دانشگاه‌های دولتی به انتخاب وزارتین، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی (بدون حق رای)، رئیس دانشگاه پیام ‌نور، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان دبیر شورا و دو نفر از نمایندگان عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری)، وظیفه دارند برنامه مدونی را برای پذیرش و سنجش دانشجویانی که قصد دارند در دوره کارشناسی ارشد و دکتری شرکت کنند، اتخاذ کنند. به طوری که گفته می‌شود با توجه به تصویب نهایی جزئیات این طرح، آزمونی واحد برای تحصیلات دوره‌های تکمیلی ارشد و دکتری برای دانشگاه‌های آزاد، پیام ‌نور و سراسری در نظر گرفته می‌شود.
البته این طرح از همان ابتدا با واکنش‌ها و ایراداتی همراه بود؛ اوایل بهمن ماه سال گذشته بود که شورای نگهبان ضمن ایراد به بندهایی از این طرح که 20 دی ماه 94 تصویب شده بود، در بخشی از مصوبه خود می‌آورد: «وجود اعضای غیردولتی در ترکیب آن، مغایر اصل ۶۰ قانون اساسی است» که این مسئله باعث اعتراض دانشگاه آزاد که به عنوان یکی از نهادهای غیردولتی شناخته می‌شود، قرار می‌گیرد.
همین مسئله باعث شد که میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد در همان برهه از زمان واکنش نشان دهد؛ وی اواخر آذرماه همان سال با اشاره به تصویب طرح سنجش و پذیرش در مجلس گفت: برای ما کاملا مشخص شده است، طرحی که به تازگی در دستور کار مجلس قرار دارد و برخی از مفاد آن نیز در صحن علنی به تصویب رسید، بر علیه دانشگاه آزاد طراحی شده است.
رئیس دانشگاه آزاد بیان کرد: به نظر می‌رسد یک اراده سیاسی در پس این طرح نهفته است و علی‌رغم طرح‌های دارای فوریت مجلس این طرح نیز در دستور بررسی قرار گرفت. از سوی دیگر از گفته‌های موافقان طرح نیز چنین مشخص می‌شود که آنها به دنبال ایجاد سد در مقابل توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی هستند.
میرزاده با بیان اینکه سازوکار پذیرش دانشجو در این طرح باعث تضییع حق دانشجویان نخبه خواهد شد، گفت: شایستگی علمی دانشجویان پیش از این با آزمون کتبی سنجیده می‌شد در حالی که در طرح جدید، مصاحبه عامل اصلی و تعیین‌کننده گزینش دانشجو خواهد بود. پیامد دیگر این اقدام، فسادی است که از سفارش و اعمال سلیقه و سوءاستفاده در انتخاب داوطلبان، می‌تواند شکل بگیرد و بالتبع باعث نزول کیفیت آموزش عالی ایران به ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی خواهد شد.وی در ادامه، با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی 56 درصد از بار تحصیلات تکمیلی کشور را برعهده دارد، تبعات اجرای این طرح بیش از همه، متوجه این دانشگاه خواهد بود، از اعضای هیئت رئیسه خواست بیشترین انرژی و زمان خود را صرف توسعه دانشگاه کنند و نمایندگان محترم هم همچنین از طرح توسعه تحصیلات تکمیلی این دانشگاه براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی حمایت کنند. متأسفانه اشخاصی که مسئول تنظیم ارتباطات توسعه علمی ایران هستند، در مقام رقیب با دانشگاه آزاد اسلامی برخورد حذفی می‌کنند که این موضوع برای آموزش عالی ایران خطرناک است.
موافقین و مخالفین چه می‌گویند؟!
هر چند این طرح اخیراً برای اجرایی شدن، ابلاغ شده است، اما موافق و مخالفین خود را دارد.
رضا صابری نماینده مردم آزادشهر که از طراحان این طرح بود در موافقت با طرح سنجش گفت: یکی از بخش‌های سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، لزوم اصلاح روش‌های سنجش و پذیرش دانشجو بوده است. وی ضمن تشکر از مرکز پژوهش‌ها برای همکاری با کمیسیون آموزش جهت بررسی این طرح، از علی لاریجانی رئیس مجلس به خاطر توجه به این طرح تشکر کرد و گفت: آقای لاریجانی ۳ بار ما را خواستند و درباره این طرح با ما مذاکره کردند و دغدغه‌هایشان را مطرح کردند. رئیس مجلس هم معتقد به لزوم اصلاح روش‌های سنجش و پذیرش دانشجو بود.
وی با تاکید بر اینکه این طرح به دنبال ایجاد ثبات و عدالت آموزشی است، گفت: ما در حوزه سنجش دوره کارشناسی، قانونگذاری‌های متعددی انجام دادیم اما برای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هیچ قانونگذاری انجام نشده است.
نماینده آزادشهر با بیان اینکه عدم هماهنگی‌های موجود اعتبار سنجش را زیر سوال می‌برد، گفت: این طرح تلاش می‌کند سیاست‌گذاری‌های بخش سنجش و پذیرش دانشجویان را اثبات کند تا دولت اجازه نداشته باشد هر ساله سیاست‌گذاری‌ها را تغییر دهد.
عبدالرضا عزیزی نماینده مردم شیروان در موافقت با این طرح می‌گوید: این طرح به نوعی انحصار و تمرکزگرایی را به همراه دارد و در مقابل بیانیه ۲۴۴ نماینده مجلس مبنی بر حمایت از توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد است.
وی با بیان اینکه خودم امضاء‌های این بیانیه را جمع کردم، تصریح کرد: این طرح نه تنها بخش خصوصی را تقویت نمی‌کند بلکه تضعیف نیز می‌کند.وی یکی از نقاط ضعف جدی این طرح را مهاجرت دانشجویان به کشورهای خارجی برای ادامه تحصیل به ویژه در کشورهای سطح پایین خواند و گفت: در صورت تصویب نهایی این طرح، دانشگاه آزاد تضعیف شده و دانشجویان به جای اینکه در داخل کشور در دانشگاه‌های معتبر ادامه تحصیل دهند، مجبور به مهاجرت هستند.
وی دانشگاه آزاد را گنجینه مهم انقلاب خواند و گفت: با این کار توی سر دانشگاه آزاد می زنیم.
محمدمهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز در مخالفت با مسکوت ماندن بررسی این طرح گفت:  در حال حاضر دانشگاه آزاد، پیام نور و سراسری هر کدام سبکی خاص برای پذیرش دانشجو دارند اما در صورت تصویب این طرح، برگزاری آزمون دانشگاه‌های مختلف برای مقطع دکتری تجمیع می‌شود.
وی تصریح کرد: چرا علی‌رغم افزایش دانشجویان دکتری، رشد علمی کشور کاهش یافته است؟ در میدان انقلاب، مقاله فروش و پایان‌نامه‌فروش‌ها وجود دارد که در صورت تصویب این طرح، این روند متوقف می‌شود.
علیرضا خسروی نماینده مردم سمنان در مخالفت با کلیات این طرح نیز معتقد است: این طرح آن‌قدر شفاف نیست که همه مشکلات پذیرش و سنجش دانشجویان را حل کند. مشکل ما عدم آمایش است.وی ادامه داد: در حال حاضر مشخص نیست که کشور ما با توجه به ظرفیت‌های مختلفی که در اختیار دارد، به چه تعداد فارغ‌التحصیل مقطع دکتری و کارشناسی ارشد در چه رشته‌هایی نیاز دارد.
وی ادامه داد: بهتر بود قبل از ارائه این طرح، در مورد ادغام دانشگاه‌های علوم پزشکی در وزارت علوم صحبت می‌کردیم و یا مشکل بورسیه‌ها را حل می‌کردیم و یا وظایف و اختیارات دانشگاه آزاد معلوم می‌شد.
وی با تاکید بر اینکه این طرح بار مالی نداشته و وحدت رویه ایجاد می‌کند، گفت: مرکز پژوهش‌ها نیز اعلام کردند که با این طرح موافق است.
وی تصریح کرد: برخی معتقدند دانشگاه آزاد ضوابط لازم برای جذب دانشجویان مقطع دکتری را رعایت نمی‌کند، بنابراین طرح فوق ضوابط و وظایف را مشخص کرده و از قانون‌گریزی‌ها جلوگیری می‌کند.
مخالفت ماهیتی وزارت علوم با طرح سنجش و پذیرش
شریعتی نماینده وزارت علوم که چندی پیش در صحن مجلس حاضر شده بود، در مخالفت با این طرح گفت: در شرایطی که سیاست دولت بر ایجاد تمرکز در دانشگاه‌ها این طرح اختیارات دانشگاه‌ها را تضعیف می‌کند.
وی طرح سنجش و پذیرش را برگشت به عقب خواند و گفت: در صورت تصویب این طرح، اشتباهات گذشته مجدداً تکرار می‌شود.
نماینده دولت با تاکید بر اینکه محل تامین اعتبار اجرای این طرح پیش‌بینی نشده است، گفت: آمارها حاکی از آن است که کیفیت پذیرفته‌شدگان در آزمون دکتری نسبت به سال‌های قبل بیشتر است.وی گفت: اساساً در مقطع دکتری نیاز به افرادی داریم که قدرت استنباط و استدلال آنها بیشتر است.
مجتبی شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزیر علوم اظهار داشت: پذیرش دانشجویان باید در چارچوب واحد انجام شود در حالی که این طرح در کمیسیون بهداشت و درمان رد شده است و به نظر می‌رسد وزارت علوم مخالف با پذیرش دانشجویان به این شیوه باشد.
شریعتی اظهار داشت: این طرح بر جزئیات امتیازدهی و برگزاری آزمون متمرکز تاکید کرده و اعلام کرده است که روش‌ها به مدت ۵‌سال غیرقابل تغییر است. درحالیکه اولاً باید امکان اصلاح روش‌ها وجود داشته باشد و ثانیاً انتخاب روش‌های اجرایی برگزاری آزمون‌ها بر عهده وزارت علوم و دانشگاه‌ها است.
چه اتفاقی می‌افتد؟
به هر حال آنچه که مهم است و در متن این طرح نیز آمده است، آموزش عالی کشور نیاز به یک حرکت و تکانی برای خروج است این وضعیت فعلی خود است؛ وضعیتی که باعث شده است که سالیانه نزدیک به یک میلیون بیکار فارغ‌التحصیل دانشجو در کشور داشته باشیم و از طرفی چون یک نظارت یکپارچه‌ای بر نحوه پذیرش دانشجو موجود نیست، به نظر می‌رسد این طرح می‌تواند یک حرکت حداقلی را محقق کند؛ البته باید دید با توجه به موضع‌گیری هاشمی رفسنجانی و سایر مسئولان دانشگاه آزاد، آیا این طرح می‌تواند یک نظارت و سازوکاری جدید بر روند فعلی دانشجوگیری در دانشگاه‌ها داشته باشد؟
* گزارش از؛ محمدرضا حیاتی