عباس شمسعلی
اشاره
با وجود گذشت چهل روز از وقوع فاجعه دلخراش منا وقبل از آن سانحه سقوط جرثقیل در صحن مسجد الحرام که باعث کشته شدن جمع زیادی از هموطنانمان و بسیاری از حج گزاران سایر کشورها شد هنوز هم سنگینی غم این اتفاق بر دلها احساس می‌شود به خصوص اینکه همچنان سرنوشت تعدادی از زائران کشورمان مشخص نیست. علی رغم اینکه این حادثه اولین مورد از حوادث این چنینی در سالهای برگزاری حج به خصوص در دهه‌های اخیر نبوده است و متأسفانه بارها شاهد وقوع رخدادهای دردناکی که منجر به جان باختن عده‌ای از حجاج می‌شود بوده‌ایم، اما فاجعه امسال را می‌توان از لحاظ نحوه وقوع و ابعاد و ابهامات، حادثه‌ای منحصر به فرد دانست. از زمان وقوع حوادث ناگوار حج امسال از جنبه‌های مختلفی به آن پرداخته شده ونظرات و تحلیل‌های زیای مطرح شده است، اما یکی از مسائل مطرح شده که البته در حوادث ناگوار دیگر نیز به نوعی شاهد بروز آن بوده‌ایم؛ ابراز وجود و فرصت طلبی عده‌ای با افکار و عقده‌های نژاد پرستانه وخودبرتر بینی بوده است که از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است؛ این نوشتار به آن می‌پردازد.
***
 مراسم با شکوه حج یکی از زیباترین و با عظمت‌ترین رویداد‌های مذهبی جهان است که در آن میلیونها نفر از مردم جهان اسلام فارغ از تفاوت زبان، رنگ، کشور و مذهب در یک نقطه از عالم جمع می‌شوند و در یک کنگره عظیم همزمان با عبادت و کسب معرفت وآشنایی با سایر مسلمانان واحساس عملی وحدت و یکپارچگی، قدرت بزرگ جهان اسلام را به رخ جهانیان می‌کشند. البته واضح است که هنوز آن نتیجه مطلوب که از این اجتماع  با شکوه برای حل مشکلات جهان اسلام انتظار می‌رود به دست نیامده است.
یکی از مسائل آزار دهنده‌ای که سالهاست در مراسم حج به شکل‌های مختلفی اتفاق می‌افتد وکام مسلمین را تلخ می‌کند اتفاقاتی است که در سایه بی‌تدبیری‌های دولت آل سعود یا مسائل  دیگر رخ می‌دهد و جان عده‌ای حج‌گزار مظلوم و بی‌گناه را می‌گیرد. در مورد علل این حوادث در مراسم حج صحبت‌های زیادی شده است. اما آنچه در مواقع این چنینی به ویژه در سالهای اخیر و البته در ابعاد بیشتر در حوادث حج امسال به چشم می‌خورد بیان یک‌سری مباحث مشکوک است که بوی تفکرات نژاد پرستانه همراه با خود برتر بینی از آن به مشام می‌رسد. مباحثی از این دست که چون این اتفاق به هر دلیلی (که در جای خود قابل بررسی است) در کشوری عربی اتفاق افتاده پس نشانه‌ای از دشمنی کل اعراب با ما است! و با طرح مواردی سعی در برتر نشان دادن  قومی و نژادی خود بر اعراب با طرح مباحث تفرقه‌انگیز و دامن زدن به آن می‌کنند!
با نگاهی عمیق به مسائل مطرح شده در این زمینه به وجود عقده‌های  شخصیتی و هویتی افراد مطرح‌کننده آن پی می‌بریم.گو اینکه  بسیاری از این افراد با وجود تأکیدات هویتی و وطن پرستی و دم زدن از نژاد و قوم برتر و... مفتون و خودباخته فرهنگ و نژاد غرب هستند.
نکته دیگر اینکه در سالهای اخیر با رشد و فراگیر شدن فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مباحث این چنینی بیشتر به چشم می‌خورد به خصوص که بسیاری از افرادی هم که تفکرات ذکر شده را ندارند تحت تأثیر القاهای مطرح‌کنندگان این مباحث قرار می‌گیرند و بدون تفکر لازم در مورد موضوع اقدام به باز نشر و ارسال این مباحث به دیگران می‌کنند(البته این تحت تأثیر قرار گرفتن‌ها و ارسال و باز نشر مباحث بدون تفکر عمیق یکی از آفت‌های فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است)حال آنکه با قدری تأمل و تفکر بسیاری از ابعاد پشت پرده این تفکرات مسموم روشن می‌شود.
همه می‌دانیم جهان اسلام متشکل از افراد، قومیت ها،کشورهای مختلف و متنوع است و شکی در این نیست که طرح و انتشار موضوعاتی که در اصل بر پایه تفکرات قوم گرایانه و نژاد پرستی صورت می‌گیرد ضربه سختی بر پیکره جهان اسلام وارد می‌کند و کیست که نداند از انشقاق و تفرقه مسلمانان چه کسانی بیشترین منفعت را می‌برند و خوشحال خواهندشد. اگر عمیق‌تر به عملکرد دشمنان اسلام که مشخص است امروز چه کسانی هستند دقت کنیم یکی از محوری‌ترین پروژه‌های آنها برای جلوگیری از به عرصه آمدن قدرت عظیم جهان اسلام ایجاد شکاف و چند دستگی در بین مسلمین است، هرچند بیشتر تمرکز آنها بر روی اختلاف اندازی بین دولت‌های کشورهای اسلامی است اما از ضربه زدن به وحدت  امت اسلامی نیز غافل نبوده‌اند. به راستی کسانی که با توهین به اقوام دیگر مثل اعراب باعث خدشه‌دار شدن یکپارچگی امت اسلامی می‌شوند می‌دانند در زمین چه کسانی بازی می‌کنند؟ اگر می‌دانند و باز هم چنین می‌کنند که بی‌شک مزدور و پادوی دشمنان اسلام هستند و اگر ندانسته و از روی غفلت اسیر این بازی شده‌اند باید از خواب غفلت بیدار شوند و اگر آگاهانه از روی مثلاً وطن دوستی یا تفاخر به فرهنگ وگذشته خود و نه همکاری با دشمن این کار را می‌کنند هم ضمن اینکه درست مطابق خواست و در مسیر دشمن حرکت می‌کنند باید بدانند هر کشور یا تمدن و قومی برای خود دارای نقاط مثبت و منفی و تاریک و روشن است. از ذکر این نکته نباید غافل شد که دوست داشتن کشور و وطن نه تنها کار بدی نیست بلکه بسیار ارزشمند است و در روایت است که «حب الوطن من الایمان» اما اگر از جنبه دینداری و ارزشهای الهی نگاه کنیم ضمن درست بودن حب وطن باید دقت کنیم اساساً در امت اسلامی مرزبندی به معنی بی‌تفاوتی به سرنوشت دیگر مسلمانان و همه چیز را از درون مرزهای رسمی نگریستن جایگاهی ندارد.
نکته دیگر اینکه هنر اسلام از صدر تا کنون جمع کردن همه اقوام از عرب و عجم تا سیاه وسفید زیر پرچم واحد بوده است همچنان که مثلاً در بین یاران پیامبر اسلام افرادی چون سلمان فارسی حضور داشتند و کسی بر کسی برتری نداشت مگر به خاطر تقوا و دینداری و تبعیت از پیامبر و دقیقاً توفیقات اسلام در گسترش بین قلوب همین یکرنگی بود و از آنجا اختلاف و درگیری بین مسلمانان رواج یافت که ملاک‌ها از تقوا به سابقه ایمان یا داشتن قوم وقبیله بیشتر و ...تغییر یافت. دنیای اسلام امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند وحدت است و با نگاهی به گوشه‌وکنار جهان اسلام می‌توان نتیجه اختلاف افکنی وتوطئه‌های دشمنان را دید که چگونه سعی در چند پاره کردن امت اسلامی و شعله‌ورکردن اختلافات بین ‌آنها ‌
دارند.
اگر منطقی به تفاوت‌های بین مذاهب که از قرون قبل در بین مسلمانان وجود داشته است بنگریم این موضوعات نمی‌تواند هرگز باعث تفرقه شود ضمن اینکه نقاط اشتراک  بین مسلمانان بسیار بیشتر از اختلافات است.نمونه بارز این اشتراکات جمع شدن میلیون‌ها مسلمان از اقصی نقاط عالم برای ادای مناسک حج در کنار هم و با ظاهر یکدست و وحدت آفرین  است که همه بر گرد یک کعبه می‌گردند و بر یک قبله نماز می‌گذارند. باید از کسانی که خواسته یا ناخواسته دقیقاً طبق میل دشمن بر طبل توهین به دیگر اقوام مثل اعراب می‌زنند به خصوص در زمانی که مثل فاجعه منا بهانه‌ای هم پیدا می‌کنند پرسید اگر در یک اتفاق تلخ مثل فاجعه منا، سقوط جرثقیل یا  اتفاق فرودگاه جده به علت بی‌تدبیری دولت سعودی و  سوءمدیریتش که باعث جریحه‌دار شدن احساسات پاک مردم مسلمان ما می‌شود، آیا این قصور باید به پای تمام اعراب نوشته شود؟ آیا تمام اعراب از اینکه هزاران زائر بی‌گناه مظلومانه زیر دست وپا جان دهند خوشحال می‌شوند؟ آیا غیراز این است که صدها  و شاید هزاران نفر از جان باختگان این حادثه از مسلمانان عرب بودند؟آیا پرداختن به مباحث انحرافی کمکی به روشن شدن علت حادثه و مقصرین واقعی آن می‌کند؟ راستی اگر قرار باشد اعمال منفی سردمداران به پای همه مردم آن کشور نوشته شود پس باید نتیجه بگیریم مثلاً مردم ایران در زمان آغامحمد‌خان‌قاجار  با جنایت‌های شدید وی در تفلیس  موافق و راضی بودند؟ یا مردم ما در زمان پهلوی با همکاری آنها با رژیم صهیونیستی موافق بوده‌اند یا همه مردم عراق به  جنایات صدام راضی بوده‌اند که قطعاً این گونه نیست.
حتی اگر در کشوری یا قومی عده قلیلی از مردم عملکردی نامناسب مثلاً با مردم یا زائران ما داشته باشند باز هم نباید آن را به پای همه مردم آن کشور نوشت. بنا بر این حتی اگر احساسات ما بر اثر وقوع حوادثی از این دست که انصافاً دردناک است جریحه‌دار می‌شود حق نداریم با توهین به دیگران و زیر سوال بردن یک قومیت بر ناراحتی خود مرهم گذاریم. باید بدانیم این حادثه در وهله اول حادثه‌ای تلخ برای جهان اسلام بود و تمام امت اسلام از وقوع آن غمگین هستند و البته مردم هر کشوری به علت قرابت با هم‌میهنانشان که در این حادثه صدمه دیده‌اند برای آنها ناراحت هستند اما باید سوال کرد اگر هیچ کدام از زائران ما در این حادثه کشته نمی‌شدند و تمام فوت شدگان از مسلمانان سایر کشورها بودند ما ناراحت و غمگین نمی‌شدیم؟ قطعاً ما به عنوان بخشی از امت اسلامی باز هم شریک غم آنها می‌شدیم چنان‌که ‌هم‌اکنون هستیم و همانطور که برای کشتار مسلمانان مظلوم و بی‌پناه میانمار، بحرین، فلسطین، عراق، افغانستان، سوریه،یمن و هر جای دیگر غمگین می‌شویم.
باید به همه کسانی که ناآگاهانه اقدام به توهین به سایر اقوام به خصوص در ماجرای اخیر به برادران عرب می‌کنند و یا برخی که به اختلافات مذهبی شیعه و سنی دامن می‌زنند گفت:آیا دشمنان به صف ایستاده  در مقابل جهان اسلام را نمی‌بینیدکه چطور در سراسر جغرافیای اسلام آتش فتنه و اختلاف و جنگ را شعله ور می‌کنند و آیا نمی‌بینید در همین عراق وسوریه جوانان دنیای اسلام از عرب و فارس وشیعه و سنی فارغ از مرز‌های تعریف شده دوشادوش هم برادرانه به مقابله با دشمن ایستاده اند؟ یا همین اعراب که در گردهمایی عظیم اربعین حسینی با خالصانه‌ترین حالت‌ دار و ندار خود را نثار زائران ما می‌کنند و در قید وبند عرب وعجم بودن نیستند؟یا رزمندگان عرب زبان کشورمان که در سالهای دفاع مقدس مردانه برای حفظ جمهوری اسلامی ایران وخاک وطن ایستادگی کردند وجان خود را نثار کردند، همان خاکی که خیلی‌ها در هنگام صحبت از آن رگ گردنشان متورم می‌شود اما در هنگام نیاز و دفاع از آن قدمی برای حفظ آن بر نمی‌دارند.
پس بیایید به دور از تعصبات غیرمنطقی در برابر هر اتفاقی بهترین واکنش‌ها را بروز دهیم و اسیر نقشه‌های دشمن و عده‌ای به ظاهر وطن دوست که همچون بسیاری از گذشتگانشان در مواقع حساس بدترین ضربه‌ها را به وطن و این مرز و بوم زده‌اند نشویم وثابت کنیم به عنوان یک ایرانی مسلمان میهن دوست دغدغه جهان اسلام را داریم و خود را از مسلمانان دیگر از عرب و عجم و ... جدا نمی‌دانیم.