دگزامتازون خوب یا بد؟!
حتما برای شما هم پیش آمده که دچار سرماخوردگی یا حساسیت شده باشید و در مراجعه به پزشک و خرید داروها، ببینید که آمپول دگزامتازون هم برایتان تجویز شده است.
دگزامتازون یکی از پرمصرف‌ترین داروهای کشور است
دگزامتازون دارویی از دسته کورتیکواستروئیدها و به قول معروف «کورتون» است.
کورتون‌ها برای درمان بیماری‌های مختلفی تجویز می‌شوند که التهاب (تورم، قرمزی، درد)، بیماری‌های پوستی، بیماری‌های خونی، بیماری‌های چشمی، بیماری‌های تیروئید، آلرژی و آسم، بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس و پمفیگوس، بیماری‌های غده فوق کلیوی، شوک آنافیلاکتیک (شوک ناشی از حساسیت)، روماتیسم مفصلی و بعضی از انواع سرطان‌ها از آن جمله است.
اما در سال‌های اخیر مصرف دگزامتازون به طور بی‌رویه در ایران افزایش داشته است. براساس آمارهای ارائه شده در سال گذشته دگزامتازون در صدر داروهای تجویزشده در کشور قرار داشته است. شاید دلیل پرطرفدار بودن این دارو این باشد که در سال‌های گذشته، دگزامتازون به یکی از انواع داروهای دوپینگ رایج در باشگاه‌های بدنسازی تبدیل شده است و باعث افزایش وزن کاذب می‌شود.
اما این افزایش وزن ایجاد شده حاصل تجمع آب و مایعات در بدن است و هیچ تاثیری در افزایش حجم عضلات و توان ورزشکار ندارد وحتی مصرف منظم آن به کاهش توده عضلانی منجر می شود. از دیگر موارد سوءمصرف داروی دگزامتازون می‌توان به استفاده از آن برای رفع علائم سرماخوردگی و حساسیت‌های ساده و کاهش دردهای عضلانی اشاره کرد که تاثیری موقت در درمان آنها دارد.
در حقیقت استفاده از کورتون‌ها در درمان بیماری‌های ساده‌ای مثل سرماخوردگی شبیه به این است که برای نابودی مگس و پشه‌های هجوم آورده به منزل‌تان از «بمب اتم» استفاده کنید؟ البته بمب اتم قادر به نابودی حشرات موذی و رفع مشکل است اما تأثیرات بسیار هولناکی بر سلامت شما دارد.
پس توصیه جدی می شود برای رفع علائم سرماخوردگی از دگزامتازون و سایر کورتون‌ها استفاده نکنید، چرا که این دارو با تضعیف سیستم ایمنی بدن، زمینه را برای تشدید بیماری‌های عفونی فراهم کرده و طول مدت بیماری را افزایش می‌دهد.
عوارض جانبی
دگزامتازون هم مثل هر داروی دیگری اثرات و عوارض جانبی خود را دارد و این عوارض جدی است. باید دگزامتازون راقاتل استخوان‌ها دانست، چرا که بزرگ‌ترین عارضه آن پیشگیری از رسوب کلسیم در استخوان و ایجاد پوکی استخوان است.
همچنین دگزامتازون روی سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارد و باعث بروز مشکلاتی از قبیل نفخ، زخم‌های مری و معده می‌شود. افزایش فشار چشم، آب مروارید و گلوگوم (آب سیاه) از عوارض دیگر مصرف زیاد این داروست. مصرف بالای این دارو با تاثیر بر سیستم قلبی-عروقی، به افزایش قند خون و ایجاد فشار مضاعف بر قلب و عروق منجر می‌شود و در نتایج آزمایشی اختلال ایجاد می‌کند.
توجه داشته باشید که این دارو و هم خانواده‌های آن باعث چاقی، اختلالات قاعدگی و پرمویی در خانم‌ها هم می‌شود، بهتر است در صورت مشاهده مشکلاتی مثل تورم در صورت و قوزک پا و همچنین مدفوع سیاه، قیری رنگ و عفونی که بیش از چند روز طول می‌کشد، پزشک خود را در جریان قرار دهید.
موارد منع مصرف
در صورتی که مبتلا به بیماری‌هایی مثل بیماری‌های زمینه‌ای مثل آبله مرغان، سرخک، بیماری‌های قارچی، صرع، دیابت، سل، عفونت‌های چشمی، اختلالات تیروئیدی، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیوی، فشار داخل چشم، بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا، بیماری‌های گوارشی مثل زخم معده و اثنی‌عشر هستید، حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید تا در تجویز این دارو تجدید نظر کند.
توجه داشته باشید در صورت داشتن برنامه یا تصمیم برای عمل جراحی و حتی جراحی‌های دندانپزشکی هم لازم است به پزشک اطلاع دهید، در دوران بارداری و شیردهی با توجه به عبور این دارو از جفت و ترشح آن در شیر، مصرف دگزامتازون باید با نظر پزشک باشد.
اختلال دارویی با داروهای دیگر
اگر داروهای رقیق‌کننده خون مثل آسپرین و وارفارین، داروهای قلبی مثل دیگوگسین، قرص‌های ضدبارداری، ریفامپین، داروهای ضدتشنج مثل فنوباربیتال و فنی‌تویین مصرف می‌کنید، نباید از دگزامتازون استفاده کنید.
مصرف دگزامتازون و رژیم غذایی مناسب
اگر پزشک برایتان دگزامتازون تجویز کرده است باید تغییراتی در رژیم غذایی ایجاد کنید. همزمان با مصرف داروی دگزامتازون لازم است مصرف نمک را جدا کم کنید.
در عین حال توصیه می‌شود مصرف شیر و مواد غذایی حاوی پروتئین را افزایش دهید. از آنجا که این دارو باعث بروز ناراحتی‌های معده می‌شود، بهتر است بعد از غذا یا همراه با شیر مصرف شود.
جای خالی نظارت بر تجویز بی‌رویه!
علاوه بر موارد ذکر شده لازم به توضیح است که با توجه به ممنوع بودن ارائه دگزامتازون و سایر کورتیکو استروئیدها بدون نسخه پزشک به بیماران، گناه پرمصرف بودن این داروها در ایران مستقیم بر گردن جامعه پزشکان کشورمان است. وزارت بهداشت به علت نظارت نداشتن نسخه‌های پزشکان عملا در صدمات وارد شده به مردم به علت سوءمصرف دگزامتازون شریک است و علاوه بر آن به واسطه بروز قطعی عوارضی مثل پوکی استخوان و انواع زخم‌های گوارشی متحمل هزینه‌های سنگین درمان چنین مشکلات جدی در جامعه خواهد شد.
نظارت ضعیف بر داروخانه‌ها و ارائه داروهای خطرناکی همچون دگزامتازون تزریقی، قطره‌های چشمی بتامتازون و پمادهای کورتونی قوی همچون فنوسینولون بدون نسخه پزشک نیز از دیگر عوامل پرمصرفی کورتون‌ها در ایران است.
در هر حال پرواضح است که خویشتنداری و نظارت مردمی می‌تواند در بسیاری از موارد مانعی جدی بر سر راه برخی پزشکان بی‌توجه و داروخانه‌های بی‌انضباط ایجاد کند. به سلامت خود اهمیت بدهیم!