Research@kayhan.ir
تالیف: کامران غضنفری

در روزبيست و هشتم اکتبر (ششم آبان)، وزارت خارجه‌ آمريکا طي نامه‌اي از سفارت آمريکا در تهران مي‌خواهد که در مورد «سياست اعمال زور» تجزيه و تحليل خود را از اوضاع ايران بيان دارند. در اين نامه که داراي طبقه‌بندي «خيلي‌محرمانه» مي‌باشد، سايروس ونس (وزير خارجه آمريکا) چنين مي‌گويد: "وقت آن رسيده و بسيار مفيد و لازم خواهد بود که شما بهترين تجزيه و تحليل خود را در مورد عواقب و نتايج کوتاه مدت و دراز مدت «کاربرد يک سياست مبتني بر زور» براي بازگرداندن اعتصابيون به سرکارهايشان و تظاهرکنندگان از خيابان‌ها، براي ما بفرستيد. مي‌توان گفت در کنار چنين سياستي، در بند کشيدن (کنترل) مطبوعات و دانشگاه‌ها و دستگيري تعداد زيادي از روحانيون و مخالفين مذهبي لازم است. گرچه سازمان‌هاي امنيتي اعتقاد دارند که با دستگيري چهارصد مخالف اصلي، مخالفت‌ها فروکش مي‌کند. لطفاً در تجزيه و تحليل خود، تخميني از وفاداري ارتش و ساير نيروهاي مسلح، در تحت شرايط سخت و کنترل در مدت زمان طولاني، و واکنش احتمالي گروه‌هاي سياسي داخلي ايران، ارائه دهيد.شما بايد هم‌چنين واکنش عمومي در اثر به تعويق انداختن احتمالي انتخابات را نيز در نظر داشته باشيد." 10
همان‌طور که ملاحظه مي‌گردد، اين سند مربوط به ششم آبان ماه، يعني 9 روز قبل از روي کار آمدن رسمي دولت نظامي ازهاري است. و نشان مي‌دهد مقامات آمريکا که بنا دارند توسط شاه يک دولت نظامي را جايگزين دولت به اصلاح «آشتي ملّي» شريف امامي کنند، به بررسي ابعاد مختلف سياست «مشت آهنين» عوامل خود در ايران، پرداخته‌اند. در اين سند به‌خوبي اقداماتي را که قرار است دولت بعدي انجام دهد، بيان کرده‌اند. اين موارد عبارتند از: 1- اعمال زور براي بازگرداندن کارمندان و کارگران اعتصابي به سر کارهايشان 2- خالي کردن خيابان‌ها از تظاهرکنندگان 3- کنترل و سانسور مطبوعات 4- کنترل دانشگاه‌ها 5- دستگيري تعداد زيادي از روحانيون و مخالفين مذهبي 6- به تعويق انداختن انتخابات وعده داده شده.
امـّا از آنجا که مقامات آمريکائي مشاهده کرده بودند علي‌رغم اعلام حکومت نظامي (از شهريور ماه) در تهران و يازده شهر ديگر کشور، بخاطر موضع‌گيري‌هاي امام خميني، مردم همچنان به تظاهرات خياباني خود عليه رژيم شاه ادامه مي‌دادند، تنها راه مقابله با اين وضع را در روي کار آوردن يک دولت نظامي مي‌بينند.
در يک گزارش «خيلي‌محرمانه»‌ مورخ سي‌ام اکتبر 1978
[8 آبان 1357] از سفارت آمريکا در تهران خطاب به وزارت امور خارجه آمريکا، چنين آمده:
"اگر مردم درک کنند که رهبري مذهبي قادر است مردم را بر خلاف اراده‌ دولت در خيابان‌ها نگه دارد، راه ديگري که به نحو فزاينده‌اي در مقابل آن ديده مي‌شود، همانا دولت نظامي است." 11
در چنين شرايطي، کارتر (رئيس‌جمهور آمريکا) هيچ فرصتي را براي اعلام حمايت از رژيم شاه، از دست نمي‌دهد. بر طبق گزارش «خيلي‌محرمانه» مورخ اول نوامبر 1978 [دهم آبان 1357]، کارتر روز قبل [يعني نهم آبان] وليعهد را به حضور مي‌پذيرد و پشتيباني قاطع خود را از شاه اعلام مي‌دارد. 12
در روزهاي سي و يکم اکتبر و اول نوامبر (نهم و دهم آبان) ويليام سوليوان با شاه ديدار مي‌کند و هر بار سفير انگليس نيز در اين ديدارها حضور داشته است. اين ملاقات‌ها با شاه منجر به ارسال پيامي از سوي سوليوان گرديد که به تشکيل جلسه‌ مهـّمي در «اتاق طرح وضعيت» کاخ سفيد در روزيازدهم آبان انجاميد. 13
در يک سند «سـّري» مورخ دوم نوامبر 1978 [11/8/1357]، اداره‌ اطلاعات و تحقيقات وزارت امور خارجه‌ آمريکا خطاب به وزير امور خارجه آمريکا چنين مي‌گويد:
" تلاش‌هاي شاه براي آرام کردن مخالفين خود به شکست انجاميده است. مخالفين به هم مي‌پيوندند و از اين حرکت سود مي‌برند، در حالي که شاه قدرت ابتکار را از دست مي‌دهد. خود شاه در گفتگوهايش با سوليوان اين موضوع را اذعان داشته که اقدام سريع براي خاموش کردن اين اضطراب لازم است، امـّا به نظر مي‌رسد که وي قادر نيست تصميم بگيرد که چه بايد بکند. في‌الواقع، جريان مشورت با سوليوان و پارسونز، کاملاً عدم توانائي او در تسلط بر مشکلاتي که با آن روبه‌رو است را نشان مي‌دهد ."
در بخش ديگري از گزارش فوق، چنين آمده:
" اگر شاه هر چه زودتر تا قبل از ماه محرم (مطابق با دوم دسامبر) حرکت مهمي انجام ندهد، وقوع خشونت‌هاي خيلي وخيم‌تر قطعي خواهد بود. دهم ماه محرم (يازدهم دسامبر) روز به‌ويژه مهمي براي مسلمانان ايراني است و [آیت الله] شريعتمداري و يکي از نخست‌وزيران پيشين اظهار داشتند که کار شاه تا آن وقت تمام خواهد بود." 14
ويليام سوليوان، خود در اين باره مي‌گويد:
" با وضعي که پيش آمده بود حکومت شريف امامي نمي‌توانست دوام بياورد و براي شاه چاره‌اي جز روي کار آوردن يک دولت نظامي نمانده بود. با پيش‌بيني اين وضع و اطمينان از اينکه شاه قبل از اتخاذ تصميم درباره‌ تشکيل يک دولت نظامي نظر ما را جويا خواهد شد، پيش‌ دستي کردم و ضمن يکي از گزارش‌های خود به واشنگتن نوشتم که چون پيش‌بيني مي‌کنم شاه درباره‌ تشکيل يک دولت نظامي براي مقابله با بحران فعلي از ما نظرخواهي خواهد کرد، بهتر است دولت آمريکا از هم‌اکنون در اين باره مطالعه کرده، نظر خود را به من ابلاغ نمايد." 15
منابع در دفتر روزنامه موجود است