مشکل ناترازی برق و گاز در ایران ارتباطی به تحریم‌ها ندارد (ایران در رسانه های جهان)
سرویس سیاسی-
اخیراً ناترازی انرژی و مشکلات ناشی از آن منجر به نارضایتی صنایع و خانوارهای ایرانی شده است؛ بروز این مشکل توجه کارشناسان و اهالی فن را به همراه داشته و موجب تحلیل‌های متناقض در سطح رسانه‌های داخلی و خارجی شد.
در همین راستا، برخلاف اظهارات «سخنگوی دولت چهاردهم» و «معاون اول دولت یازدهم و دوازدهم» مبنی بر اینکه ناترازی انرژی حاصل تحریم است؛ کارشناسان داخلی- مشکل را ناشی از مدیریت ضعیف می‌دانند- مسئله‌ای که در گزارش دویچهوله مشهود بوده و نوعی صحه‌گذاری بر گزارش‌های داخلی به حساب می‌آید.
در ارتباط با وضعیت موجود، بنگاه خبری آلمانی موسوم به «دویچهوله» در تاریخ 19 دسامبر، ناترازی انرژی در ایران را به عنوان سوژه انتخاب کرده و ذیل تیتر «چرا غول انرژی ایران با کمبود گاز مواجه است؟» به این موضوع پرداخته است.
دویچهوله با تأیید و صحه‌گذاری بر تحلیل‌های داخلی در گزارش خود آورده است: علی‌رغم برخورداری از ذخایر عظیم گاز، ایران با قطعی برق و تعطیلی صنعتی مواجه است. مدیریت ضعیف و اولویت‌های غلط کشور را به واردکننده انرژی تبدیل کرده است. مقامات ایرانی می‌گویند: که کشور برای نوسازی بخش نفت و گاز خود به میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد.
این بنگاه خبری در ادامه گزارش افزود: ایران دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی و نفت خام در جهان است که دومین ذخایر گاز و چهارمین ذخایر تأیید شده در نفت خام را در اختیار دارد. با این حال این غول انرژی با مشکل سوخت مواجه است و تقاضای گاز طبیعی آن بیش از تولید است. در روزهای اخیر، مقامات ایرانی مجبور به جیره‌بندی برق، دستور تعطیلی مدارس و ادارات دولتی در سراسر کشور و همچنین خاموش کردن چراغ‌های روشنایی بزرگراه‌های اصلی تهران و سایر نقاط را صادر کرده‌اند. رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان در پیامی ویدئویی از شهروندان خواست تا برای کمک به دولت خود در مدیریت بحران انرژی، میانگین دمای منازل خود را 2 درجه سانتیگراد (3.6 درجه فارنهایت) کاهش دهند.
این رسانه آلمانی در ادامه گزارش اشاره کرد: این درخواست [پیام ویدیویی رئیس‌جمهور]
بر شدت کمبود انرژی ایران تاکید می‌کند که به دلیل اتکای شدید این کشور به نیروگاه‌های گازسوز تشدید شده است، که 86 درصد از کل تولید برق کشور در سال 2023 را تشکیل می‌دادند. کمبود گاز مقامات را مجبور به سوزاندن مازوت- نفت سنگین ارزان و بسیار آلاینده- برای تولید برق کرده است که باعث بدتر شدن آلودگی هوا در شهرهای بزرگ می‌شود.
دویچه وله ذیل میان تیتر «پشت کمبود گاز چیست؟» آورده است: مقامات ایرانی تحریم‌های غرب را عامل کمبود گاز می‌دانند. این تحریم‌ها با هدف محدود کردن برنامه‌های موشکی و هسته‌ای تهران، علیه صادرات نفت، بانکداری و کشتیرانی ایران و سایر بخش‌ها هدف قرار گرفته است. این اقدامات موجب شک در روند اقتصاد کشور شد.
این رسانه آلمانی به نقل از مسئولین ایرانی گزارش داد: تهران مدعی است که تحریم‌ها مانع از سرمایه‌گذاری در توسعه میدان گازی، ساخت نیروگاه و بهبود بهره‌وری شده است. با این حال، این توضیح نمی‌تواند به مسائل سیستمی اساسی بپردازد. داده‌های اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده نشان می‌دهد که ایران در سه سال اول ریاست جمهوری جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، 144 میلیارد دلار (138.5 میلیارد یورو) درآمد نفتی کسب کرده است.
این بنگاه خبری با اشاره به مستندات یکی از یک تحلیلگر انرژی مستقر در واشنگتن در شرکت مشاوره Gulf State Analytics (GSA) مدعی شد: شرکت‌های خارجی بعید است تا زمانی که ایران به توافق هسته‌ای با ایالات متحده دست یابد، سرمایه‌گذاری کنند. حتی اگر ایران امروز این شرایط را داشته باشد، سه تا پنج سال طول می‌کشد تا شرکت‌های بین‌المللی بازگردند. این در حالی است که ایران با کسری روزانه 350 میلیون مترمکعب گاز طبیعی،
20 گیگاوات کمبود برق و مصرف سرسام آور بنزین به میزان 15 میلیون لیتر در روز مواجه است.
دویچه وله در این گزارش ذیل میان تیتر «یک استراتژی معیوب؟» نوشت: در حالی که کشورهای همسایه مانند ترکیه سعی کرده‌اند ترکیب انرژی خود را- متعادل کردن زغال‌سنگ، گاز طبیعی، نفت و انرژی‌های تجدیدپذیر- متنوع کنند، ایران به طور عمده به گاز طبیعی متکی است. بیش از 95 درصد از خانوارهای ایرانی به خطوط لوله گاز متصل هستند، تمرکز زیرساختی که تحلیلگران آن را نادرست می‌دانند.
این رسانه آلمانی به نقل از یک کارشناس انرژی نوشت: ایران 430 هزار کیلومتر خط لوله گاز برای رساندن گاز حتی به دورافتاده‌ترین روستاها نصب کرده است. با این حال، اولویت دادن به کاربری مسکونی بر تامین صنعتی، زیان‌های اقتصادی شدیدی را به همراه داشته است که موجب کمبود گاز و باعث تعطیلی صنایع شده است و در نهایت آسیب قابل توجهی به اقتصاد وارد کرده است. وابستگی ایران به نیروگاه‌های گازسوز نیز اثرات زیست محیطی آن را بدتر کرده است. این کشور با سطوح آلودگی نامتناسب با تولید اقتصادی آن، در میان کشورهایی است که در انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی مشارکت دارند.
دویچه وله در ادامه گزارش خود ذیل میان تیتر «از صادرکننده انرژی تا واردکننده» گزارش داد: بدون راه‌حل فوری، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که ایران مجبور به واردات گاز طبیعی برای تامین نیاز داخلی خواهد شد. ترکمنستان- که قبلاً در دوره دولت محمود احمدی‌نژاد که از سال 2005 تا 2013 رئیس‌جمهور بود به ایران گاز می‌داد- ماندگارترین گزینه باقی مانده است. با این حال، این توسعه بر یک پارادوکس تاکید می‌کند: چگونه کشوری که دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی است می‌تواند واردکننده انرژی شود؟ مشکل انرژی ایران منعکس‌کننده چندین دهه مدیریت ضعیف و هزینه برای اولویت‌های اشتباه است که منابع را از سرمایه‌گذاری‌های داخلی مهم منحرف کرده است. از آنجایی که کشور با کمبود شدید و فشارهای اقتصادی فزاینده دست و پنجه نرم می‌کند، رسیدگی به این چالش‌های سیستمی مستلزم تغییر اساسی در استراتژی و حکمرانی است.
سوءمدیریت یکی از عوامل ناترازی انرژی است
به نظر می‌رسد ناترازی انرژی در ایران ناشی از سوءمدیریت بوده و کمترین ارتباط را با تحریم‌ها دارد. این گزاره در برآورد «دویچهوله» نیز مشهود است. به عبارتی دیگر اولویت‌‌بندی اشتباه و هزینه‌های غیر ضرور منجر به پیدایش وضعیت کنونی شده و تحریم کمترین اثر را بر ناترازی انرژی داشته است. «هزینه‌کرد» دولت در زمینه تعمیر، نگهداری و نوسازی میدان‌های گازی و نیروگاه‌های برق نیز دلیل بر این مدعاست.
از سوی دیگر، کاهش تهاتر و معاوضه «swap» گاز و برق با همسایگان که ناشی از عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم است، یکی از عوامل ناترازی برق و گاز به حساب می‌آید.
همچنین، عدم سرمایه‌گذاری گسترده بر طرح‌های جایگزین درخصوص انرژی پاک نیز یکی از عوامل وضع کنونی است. به عبارتی دیگر یکی از راه‌های برون رفت از مشکل فعلی (ناترازی انرژی) جایگزین کردن انرژی پاک است که با عدم آینده نگری فاقد اهمیت لازم در نظر گرفته شده است.
«هزینه‌کرد» دولت در زمینه تعمیر، نگهداری و نوسازی میدان‌های گازی و نیروگاه‌های برق نیز دلیل بر این مدعاست.