جرعه های معرفت - شرح حدیث معصومین(ع) در کلام رهبر انقلاب
تضرّع در درگاه الهی
مانع احساس ضعف در مقابل دشمن
قالَ رَسولُ اللهِ (صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ)، قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: یَا اِبنَ آدَمَ! کُلُّکُم ضَالٌّ اِلّا مَن هَدَیتُ وَ کُلُّکُم عائِلٌ اِلّا مَن اَغنَیتُ وَ کُلُّکُم هالِکٌ اِلّا مَن اَنجَیتُ فَاسأَلونی اَکفِکُم وَ اَهدِکُم سَبیلَ رُشدِکُم.(۱)
رسول خدا(ص) می‌فرماید که خداوند شکوهمند و بلندمرتبه فرمود: ای فرزند آدم! تمامی شما گمراهید، جز آنکه من هدایتش کردم؛ و تمامی شما نیازمندید، جز آنکه من بی‌نیازش نمودم؛ و تمامی شما نابودید، جز آنکه من او را نجات بخشیدم؛ پس از من بخواهید تا شما را کفایت کنم و به راه هدایت راهنمایی نمایم.
***
- کُلُّکُم ضَالٌّ اِلّا مَن هَدَیت؛
سند طولانیِ شریفِ زرّین و نورانی این حدیث، می‌رسد به اینجا که خدای متعال خطاب می‌کند به امثال بنده و شما که این را بدانید، اگر هدایت الهی نباشد، کمک الهی نباشد و دل شما را، ذهن شما را به سمت حقیقت گرایش ندهد و کمک نکند، همه شما در گمراهی باقی خواهید ماند. خداوند به پیغمبرش می‌گوید: وَ وَجَـدَکَ ض‌الًّا فَهَدی؛ و تو را سرگشته یافت، پس هدایت کرد (۲) در دعا وارد شده است که «اِلهی تَمَّ نورُکَ فَهَدَیتَ فَلَکَ الحَمدُ رَبَّنا»؛(۳) اگر چنانچه نور الهی و هدایت الهی و انگشت اشاره حضرت حق عزّو‌جل نبوده باشد، ماها در وادی حیرت و ضلالت باقی می‌مانیم. حالا باید چه کار کنیم؟
باید از خدای متعال هدایت بخواهیم. یکی از دعاهای خیلی مهم همین است. ماه رجب است و [بعد] ماه شعبان و ماه رمضان -[یعنی] ماه‌های دعا- یکی از دعاهایی که می‌کنید و می‌کنیم، باید طلب هدایت از پروردگار باشد و از خدا هدایت بخواهیم؛ اگر لحظه‌ای هدایت الهی سلب بشود، ممکن است پایمان را کج بگذاریم، ممکن است زاویه پیدا کنیم، ممکن است گمراه بشویم، ممکن است گاهی ۱۸۰ درجه عوض بشویم؛ کمااینکه می‌بینید که از این قبیل هست؛ هدایت الهی مانع از این گمراهی‌ها است.
- وَ کُلُّکُم عائِلٌ اِلّا مَن اَغنَیت؛
[در ادامه حدیث می‌فرمایند] همه شما فقیر و تهیدستید، مگر آن کسی که من او را غنی کنم. غنا را هم از خدای متعال باید خواست؛ دنبال غنا به درِ خانه این و آن نباید رفت. این را ما یاد بگیریم که به خاطر غنا، دنبال این و آن نیفتیم. گاهی اوقات انسان به طمع غنا دنبال این و آن می‌افتد و هیچ کدام -نه محبّت آنها و نه غنا- گیرش نمی‌آید و آن نور توحیدی را که خدای متعال در دل انسان قرار داده از دست می‌دهد.
- وَ کُلُّکُم هالِکٌ اِلّا مَن اَنجَیت؛
و اگر چنانچه من شما را نجات ندهم، همه شما در وادی هلاکت خواهید افتاد.
- فَاسأَلونی اَکفِکُم وَ اَهدِکُم سَبیلَ رُشدِکُم؛
نتیجه این است که از من بخواهید، دعا کنید؛ این ترغیب به دعا کردن است. ما دعا را دستِ‌کم نباید بگیریم، خواستن از خدای متعال را دستِ‌کم نباید بگیریم. هر چه هم بتوانید این دعا را، این درخواست از ساحت پروردگار را در یک فضایی انجام بدهید که حال خوشی برای شما وجود داشته باشد، زمینه برای تضرّع فراهم باشد؛ در دعا هست: لا یُنجی مِنکَ اِلَّا التَّضَرُّعُ اِلَیک؛ و مرا جز زاری به سوی تو و در برابر تو نجات نمی‌بخشد(۴) [باید] تضرّع را بتوانیم انجام بدهیم؛ تضرّع خیلی چیز پُرقیمتی است که انسان بتواند پیش خدای متعال تضرّع کند. اگر پیش خدای متعال تضرّع کردید، آن وقت پیش قدرت‌های پوشالی، قدرت‌های اسمی، نمایش‌ها و نمودارهای دروغین قدرت، می‌توانید سرتان را بالا بگیرید و تضرّع نکنید. اگر پیش خدا تضرّع نکردیم، آن وقت در مقابل قدرت‌های پوشالی احساس ضعف می‌کنیم، احساس می‌کنیم که بایستی از آنها کمک بخواهیم. [خدا می‌فرماید: من می‌توانم] شما را حفظ کنم و نگهداری کنم و مانع بشوم از اینکه بلایا به سمت شماها سرازیر بشود؛ از من بخواهید تا شما را هدایت کنم. این [روایت] دعوت به دعا است؛ همچنان که در قرآن هم دعوت شده‌ایم و امر شده است که ما دعا کنیم، سؤال کنیم، از خدا بخواهیم و این همه در دعاهای فراوان این معانی آمده، این روایت هم در همین معنا است.
شرح حدیث در ابتدای درس خارج فقه، -1397/01/19
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱) امالی (طوسی)، مجلس ششم، ص ۱۶۶؛
2) سوره ضحی آیه 7؛
۳) مصباح التهجّد، ج ۱، ص ۳۶۶ (با اندکی تفاوت)؛
۴) صحیفه سجّادیه، دعای چهل‌وهشتم (با اندکی تفاوت).
* پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب