kayhan.ir

کد خبر: ۱۷۴۲۰۰
تاریخ انتشار : ۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۲۱:۰۸

تفاوت میان قسط و عدل(2)(پرسش و پاسخ)



پرسش:
در میان واژه‌ها و کلمات قرآنی آیا مترادف وجود دارد؟ اگر پاسخ منفی است در این صورت چه تفاوت‌ها و وجوه تمایزی میان قسط و عدل وجود دارد؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال به دیدگاه زبان‌شناسان و مفسران و تعریف قسط پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
2- تعریف عدل
عدل حالتی است بین افراط و تفریط، به‌خاطر همین مفهوم است که از میانه‌روی، مساوات، سازوارگی و استقامت تعبیر به عدل گردیده است. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ج 8، ص 55)
امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، حکمت 437 می‌فرماید: العدل یضع‌الامور مواضعها» عدل آن است که امور و اشیاء در جایگاه خودش قرار گیرد.
در گونه‌شناسی عدل؛ عدالت در اندیشه و حکم، عدالت در روحیات و صفات نفسانی، عدالت در اعمال، عدالت در آفرینش، عدالت در قانون‌گذاری، عدالت در جزا و پاداش و کیفر را می‌توان نام برد.
3- تفاوت‌های میان قسط و عدل
الف) قسط به معنای تقسیم عادلانه است، و نقطه مقابل آن تبعیض است. ولی عدالت در مقابل ظلم و تجاوز به حقوق دیگران است.
ب) عدالت درباره حکومت و داوری است، و قسط در مقابل تقسیم حقوق است.
در لسان‌العرب، ج 7، ص 377 آمده است: «اذا حکموا عدلوا و اذا قسّموا اقسطوا» هنگامی که حکومت می‌کنند، عدالت پیشه کنند و هنگامی که تقسیم می‌کنند، رعایت قسط می‌کنند.
ج) عدل مفهومی وسیع تر از قسط دارد
د) عدل به مفهوم میانه‌روی و اعتدال و در جایگاه خود قرارگرفتن هر چیز آمده است ولی قسط به معنی ظلم هم آمده است.
هـ) واژه قسط بیشتر در امور اقتصادی و توزیع اموال براساس عدالت اجتماعی بین افراد به کار می‌رود که در این جهت هیچ‌گونه تبعیضی نباشد، که در این معنا در مقابل جور قرار گرفته است.
ولی عدل یک معنای عام دارد، که شامل: عدالت در تمامی ابعاد، از عقاید و فرهنگ و سیاست و... می‌باشدکه در مقابل ظلم قرار دارد.
و) تفسیر نمونه، ج 6، ص 143 در مقام بیان تفاوت قسط و عدل می‌نویسد: اولا عدل فقط در همان معنای اعتدال و میانه‌روی به کار می‌رود، اما قسط علاوه بر معنای عدالت در معنای مخالف آن نیز یعنی ظلم و تعدی هم به کار می‌رود. اما در حالتی که قسط در معنای عدالت به کار می‌رود، در این صورت قسط از آن جهت که دربردارنده مفهوم اعتدال و حفظ از انحراف و افراط و تفریط است. با عدل هم‌معنا می باشد. اما در این صورت نیز جهت تفاوتی بین این دو واژه وجود دارد که عبارت از این است که قسط جنبه ظهور و اجرای عدل است. یعنی قسط حصه و نصیبی است که در تقسیم آن برابری و عدالت رعایت شده باشد. تفاوت دیگر این است که عدل معنایش اعطای حق است (به ذی‌حق) و مقابلش ظلم است، اما قسط به معنای تبعیض قائل‌شدن است.