بايدها و نبايدهاي ماه محرم از نگاه رهبر معظم انقلاب
با تحريف مقابله كنيد
زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره امام حسین(ع) و شهیدان کربلا و ادامه راه آنان از افتخارات مسلمانان، شیعیان و آزادگان است. مردم ایران نیز سالیان زیادی را با برپایی حسینیه‌ها و تکیه‌ها به دنبال پاسداری از خون شهیدان هستند. برپایی مراسم‌های عزاداری سالار شهیدان آداب و سنت‌هایی دارد که باید به آن توجه کرد. آنچه در ادامه می‌خوانید، مروری بر برخی سخنان رهبر فرزانه انقلاب درباره بایدها و نبایدهای برپایی مراسم‌های عزاداری است که به نقل از خبرگزاری دانشجو از نظر خوانندگان عزیز می‌گذرد.
عاطفه برانگیز و تکان‌دهنده
امام (ره) با ظرافت، آن تصور غلط روشنفكر مآبانه قبل از پيروزى انقلاب را كه در برهه‌اى از زمان رايج بود، از بين بردند. ايشان، جهت‌گيرى سياسى مترقى انقلابى را با جهت گيرى عاطفى در قضيه عاشورا پيوند و گره زدند و روضه‌خوانى و ذكر مصيبت را احيا كردند و فهماندند كه اين، يك كار زائد و تجملاتى و قديمى و منسوخ در جامعه ما نيست؛ بلكه لازم است ياد امام حسين(ع) و ذكر مصيبت و بيان فضايل آن بزرگوار - چه به صورت روضه‌خوانى و چه به شكل مراسم عزادارى گوناگون - بايد به شكل رايج و معمول و گريه‌آور و عاطفه‌برانگيز و تكان‌دهنده دلها، در بين مردم ما باشد و از آنچه كه هست، قويتر هم بشود. ايشان، بارها بر اين مطلب تأكيد مى‌كردند و عملا هم خودشان وارد مى‌شدند.(1)
نرمی دل با بیان شرح حال
من خودم الان در ايام ماه محرم كه نمى‌توانم روضه بروم و چون آن احساس و عشقى كه در دل هر شيعه هست و دلش مى‌خواهد در عزادارى شركت كند، لذا من اين را با خواندن «نفس‌المهموم» حاج شيخ عباس قمى - كه يك كتاب عربى است -اشباع مى‌كنم؛ اين خودش گريه‌آور است و براى من كار چند نفر روضه‌خوان را مى‌كند. حتما لازم نيست كه عزادارى به همان شكل سنتى روضه‌خوانى باشد كه اولش چيزى مى‌خوانند و بعد هم احيانا آخرش دمى مى‌گيرند و سينه‌‌ای مى‌زنند؛ نه، شرح حال را بيان كنيد؛ مثلا يك نفر با بيان خوب و لحن محزونى، وضع زندان رفتن حضرت موسى‌بن‌جعفر را بيان كند؛ حوادث تلخ زندان را بيان كند؛ بعد شهادت حضرت را بيان كند؛ بعد مراسم تشييع را بيان كند؛ در اين صورت هر كس كه آنجا نشسته باشد، دلش نرم مى‌شود.(2)
قدمی در راه عروج
مرحوم حاجى نورى (رضوان‌الله‌عليه) كتابی نوشت درباره شرايط روضه‌خوان. «لؤلؤ و مرجان؛ در شرايط پله اول و دوم منبر روضه‌خوانان» اسم كتاب ايشان است. روضه‌خوانى هم شرايط دارد. مداحى هم شرايط دارد. نوحه سينه‌زنى خواندن هم شرايط دارد. بايد كسانى كه اينها را تهيه مى‌كنند، مى‌سرايند و مى‌خوانند، مواظب باشند كه درست برطبق معارف اسلامى حرف بزنند تا اين سينه‌زنى، اين روضه‌خوانى و اين نوحه‌خوانى، قدمى در راه عروج مردم به اوج قله افكار اسلامى باشد. اين، امروز براى ما لازم است. بايد سعى كنند كه از اباطيل و مطالب خلاف و كارهاى ناشايسته و بعضى از كارها كه وهن مذهب است و حقيقتا شايسته دستگاه حسين‌بن‌على(ع) نيست، اجتناب شود.(3)
نه برای وقت گذراندن
هم مردم و هم روحانيون، بايد از اين نعمت استفاده كنند. استفاده مردم اين است كه به مجالس عزادارى سيدالشهداء (ع)دل ببندند و اين مجالس را - در سطوح مختلف - هرچه مى‌توانند بيشتر اقامه كنند. مردم بايد مخلصانه و براى استفاده، در مجالس عزادارى حسينى شركت كنند؛ نه براى وقت گذراندن، يا به صورت عاميانه‌اى، فقط به عنوان ثواب اخروى كه نمى‌دانند هم اين ثواب اخروى از كجا مى‌آيد؟ همه بايد در اين مجالس شركت كنند، قدر مجالس عزادارى را بدانند، از اين مجالس استفاده كنند و روحا و قلبا اين مجالس را وسيله‌اى براى ايجاد ارتباط و اتصال هرچه محكمتر ميان خودشان و حسين‌بن‌على (ع)، خاندان پيغمبر و روح اسلام و قرآن قرار دهند. اين از وظايفى است كه در اين خصوص مربوط به مردم می‌شود.(4)
ویژگی‌های منبرهای عاشورایی
در مجالس عزادارى ماه محرم، اين سه ويژگى بايد وجود داشته باشد: 1. عاطفه را نسبت به حسين‌بن‌على و خاندان پيغمبر (صلوات الله علیهم) بيشتر كند. (علقه و رابطه و پيوند عاطفى را بايد مستحكم‌تر سازد.) 2. نسبت به حادثه عاشورا، بايد ديد روشن و واضحى به مستمع بدهد. 3. نسبت به معارف دين، هم ايجاد معرفت و هم ايجاد ايمان - ولو به نحو كمى - كند. نمى‌گوييم همه منبرها بايد برخوردار از همه اين خصوصيات باشند و به همه موضوعات بپردازند؛ نه. شما اگر يك حديث صحيح از كتابى معتبر را نقل و همان را معنا كنيد، كفايت مى‌كند. برخى منبري‌ها، بعضى اوقات يك حديث را آنقدر شاخ و برگ مى‌دهند كه معناى اصلى‌اش از بين مى‌رود. اگر شما يك حديث صحيح را براى مستمع خود درست معنا كنيد، ممكن است بخش مهمى از آنچه را كه ما مى‌خواهيم داشته باشد. وقتى شما از روى يك تعبير معتبر، راجع به يك آيه قرآن فكر و مطالعه كنيد؛ به تنقيح آن بپردازيد و براى مستمع بيان نماييد، مقصود حاصل است.
اگر براى ذكر مصيبت، كتاب «نفس المهموم» مرحوم «محدث قمى» را باز كنيد و از رو بخوانيد، براى مستمع گريه‌آور است و همان عواطف جوشان را به وجود مى‌آورد. چه لزومى دارد كه ما به خيال خودمان، براى مجلس‌آرايى كارى كنيم كه اصل مجلس عزا از فلسفه واقعى‌اش دور بماند؟!(5)
قمه زنی، وهن تشیع
اينجانب مى‌بينم كه چگونه اخلاص و محبت مردم به سالار شهيدان حضرت اباعبدالله‌الحسين(ع) مورد جفا در قضاوت‌هاى جهانى واقع مى‌شود، چگونه درك روشن‌بينانه آنان در اعتقاد به مقام والاى اهل بيت(ع)، به خاطر بعضى اعمال جاهلانه، حمل بر امورى مى‌شود كه از ساحت شيعه و ائمه بزرگوارشان بسى دور است. مى‌بينم كه چگونه عزادارى بر جگرگوشگان زهراى اطهر(ع) مورد تبليغ سوء دشمنان متعصب و تبليغات‌چى‌هاى شيطان استعمار قرار مى‌گيرد، مى‌بينم كه بعض اعمالى كه هيچ ريشه دينى هم ندارد، بهانه به دست دشمن مغرض مى‌دهد كه بدان وسيله هم اسلام و تشيع را العياذبالله به عنوان آئين خرافه معرفى كنند و هم بغض و عداوت خود را نسبت به نظام مقدس جمهورى اسلامى در تبليغات خود آشكار سازند.
شيعه محب و مخلصى كه در روز عاشورا با قمه، سر و روى خود و حتى كودكان خردسال خود را خونين مى‌كند آيا راضى است كه با اين عمل خود در روزگارى كه هزاران چشم عيب‌جو و هزاران زبان بدگو، در پى بد معرفى كردن اسلام و تشيع است، عمل او را مستمسك دشمنى خود قرار بدهد؟ آيا راضى است كه با تظاهر به اين عمل، خون ده‌ها هزار جوان بسيجى صفت عاشق را كه براى آبرو دادن به اسلام و تشيع و نظام جمهورى اسلامى بر زمين ريخته شده است، ضايع سازد؟ آنچه از قول مراجع سلف (رحمه‌ًْالله‌عليهم) نقل شده است بيش از اين نيست كه اگر اين كار ضرر معتنى‌به ندارد، جايز است؟ آيا سبك كردن شيعه در افكار جهانيان ضرر معتنى‌به نيست؟ آيا مخدوش كردن محبت و عشق شيعيان به خاندان مظلوم پيامبر(ص) و بخصوص شيفتگى بى‌حد و حصر آنان به سالار شهيدان(ع) را بد جلوه دادن ضرر نيست؟ كدام ضرر از اين بالاتر است؟ اگر قمه زدن به صورت عملى انفرادى در خانه‌هاى در بسته انجام مى‌گرفت، ضررى كه ملاك حرمت است فقط ضرر جسمى بود، ولى اين كار على رؤوس‌الاشهاد و در مقابل دوربين‌ها و چشم‌هاى دشمنان و بيگانگان بلكه در مقابل چشم جوانان خودمان انجام مى‌گيرد.(6)
مقابله با كارهاى تحريف‌آميز
با تشكر از همه افراد و آحادى كه درخواست ما را اجابت كردند و يك حركت تحريف‌آميز را از صفحه عزادارى عاشورا حذف نمودند، باز مى‌خواهم بر روى همين قضيه تكيه كنم. عزيزان من! مؤمنين به حسين‌بن‌على(ع)! امروز حسين‌بن‌على مى‌تواند دنيا را نجات دهد؛ به شرط آنکه با تحريف، چهره او را مغشوش نكنند. نگذاريد مفاهيم و كارهاى تحريف‌آميز و غلط، چشم‌ها و دلها را از چهره مبارك و منور سيد الشهدا(ع) منحرف كند. با تحريف مقابله كنيد.(7)
نماز ظهر عاشورا
اهميت دادن به نماز در ظهر عاشورا و در ميان مراسم سينه‌زنى و عزادارى، خود يك نقطه برجسته ديگر بود. ما هميشه از اينکه مى‌ديديم جوانان و مردممان، سينه‌زنى روز عاشورا را مى‌كنند و نمازشان به نزديك غروب مى‌افتد رنج مى‌برديم. مردم اهميت نماز و ذكر خدا و ياد الهى را در لابه‌لاى مراسم عاشورا نشان دادند؛ لذا جاى سپاسگزارى و تشكر دارد.(8)
عزاداری سنتی، عامل افزایش ارتباط عاطفی با سید‌الشهدا(ع)
اين عزادارى‌هائى كه انجام مي‌گيرد، اين گريه و زارى‌اى كه مي شود، اين تشريح حوادث عاشورا كه مي‌شود، اينها چيزهاى لازمى است. يك عده از موضع روشنفكرى نيايند بگويند آقا، اينها ديگر لازم نيست. نه، اينها لازم است؛ اينها تا آخر لازم است؛ همين كارهائى كه مردم مي‌كنند. البته يك شكل‌هاى بدى وجود دارد كه گفته‌ايم؛ مثل قمه‌زدن كه گفتيم اين ممنوع است، نبايد اين كار انجام بگيرد؛ اين، مايه دراز شدن زبان دشمنان عليه دوستان اهل‌بيت است. اما همين عزادارى متعارفى كه مردم مي‌كنند؛ دسته‌جات سينه‌زنى راه مى‌اندازند، علم بلند مي‌كنند، اظهار محبت مي‌كنند، شعار مي‌نويسند، مي‌خوانند، گريه مي‌كنند؛ اينها ارتباط عاطفى را روزبه‌روز بيشتر مي‌كند؛ اينها خيلى چيزهاى خوبى است. اين، اهميت تبليغ است.(9)
پی نوشت:
1- سخنرانى در ديدار با اعضاى جامعه روحانيت مبارز و مجمع روحانيون مبارز تهران، علما و ائمه جماعت و جامعه وعاظ تهران و اعضاى شوراى هماهنگى سازمان تبليغات اسلامى، در آستانه ماه محرم، 11/05/1368
2- بيانات در ديدار با اعضاى «گروه ويژه» و «گروه معارف اسلامى» صداى جمهورى اسلامى ايران،13/12/1372
3- بيانات در جمع علما، طلاب و روحانيان، در آستانه ماه «محرم»، 26/02/1372
4- بيانات در جمع روحانيون استان «كهگيلويه و بويراحمد» در آستانه ماه محرم ، 17/03/1373
5- بيانات در جمع روحانيون استان «كهگيلويه و بويراحمد» در آستانه ماه محرم، 17/03/1373
6- پاسخ به نامه امام جمعه اردبيل حجه‌ًْالاسلام والمسلمين آقاى مروج ، 27/03/1373
7- بيانات در ديدار روحانيون و وعاظ در آستانه ماه محرم ، 03/03/1374
8- بيانات در خطبه‌هاى نماز جمعه تهران، 16/1/1381
9- بيانات در ديدار با جمعي از طلاب و روحانيون، 22/09/1388