پرسش:
آیا خدای متعال نمی‌توانست انسانی را خلق کند که از انسان فعلی به مراتب قوی‌تر و کامل‌تر بوده باشد؟
پاسخ این سؤال در چند محور زیر ارائه می‌شود:
1- براساس آموزه‌های وحیانی، انسان از نظر صورت و سیرت (ظاهر و باطن= اندام و روح) از سایر مخلوقات بهتر و نیکوتر است. مثلا قرآن درباره نیکویی و بهتری صورت انسان گفته است: «و صورکم فاحسن صورکم» (مومن- 64) یعنی خداوند شما را صورت‌گری کرد و صورت‌تان را نیکوترین آفرید؛ در تفسیر این آیه گفته شده است: انسان با قامتی موزون و راست، با صورتی زیبا و دل‌پذیر، در نهایت نظم و استحکام خلق شده است که امتیاز آن بر صورت موجودات زنده دیگر و انواع حیوانات در نخستین برخورد روشن و آشکار است. همین ساختمان ویژه به او امکان می‌دهد که به انواع کارها و صنایع ظریف یا سنگین دست زند و با داشتن اعضای مختلف به راحتی زندگی کند و از موهبت حیات بهره افزون‌تری بگیرد. برخی واژه «صورت» را در آیه فوق اعم از صورت ظاهری و باطنی گرفته و اشاره به انواع استعدادها و ذوق‌هایی می‌دانند که خدا در انسان آفریده و او را بر سایر موجودات برتری بخشیده است. در هر حال از آیه یاد شده به دست می‌آید که انسان بهترین موجود است. (تفسیر نمونه، ج 20، ص 160)
از نظر روح و مقام و منزلت نیز انسان بهترین موجود است؛ به همین جهت به مقام خلافت الهی بار یافته و خداوند درباره او فرمود: «انی جاعل فی‌الارض خلیفهًْ» من در زمین خلیفه قرار می‌دهم (البقره- 30)، پس درمجموع باید گفت برخلاف تعبیری که در پرسش آمده و با واژه «قوی‌تر انسان فعلی» یاد شده باید گفت، بدون تردید انسان فعلی بهترین موجود انسانی و مخلوق است.
2- درباره فراز دوم سؤال باید گفت: گرچه خداوند قادر و توانا است و هرگونه که اراده کند و بخواهد می‌تواند موجودی را بیافریند، اما از آن جا که بهتر و برتر از انسان فعلی موجودی نیافریده است، معلوم می‌شود که بهتر از خلقت کنونی عالم و آدم، اصلا فرض دیگری وجود ندارد وگرنه آفریده می‌شد؛ چون در ذات خداوند بخل و امساک فیض وجود ندارد. هر موجودی که لیاقت و قابلیت دریافت فیض را داشته باشد و شأنیت پوشیدن لباس هستی و وجود را دارا باشد، قطعا از جانب خداوند فیاض و قادر، بهره خود را به کماله دریافت خواهد کرد. از آنجا که بهتر از انسان فعلی فرض تحقق ندارد، خداوند در قرآن پس از بیان مراحل خلقت انسان، بر خود آفرین و تبارک‌الله گفته است؛ «فتبارک الله احسن الخالقین»(4)؛ یعنی فرخنده باد بر خدایی که بهترین آفرینندگان است.(المومنون- 14)
اساسا از نگاه قرآن کریم، خلقت مجموعه هستی به صورت کنونی بهترین و نیکوترین صورت ممکن است. خداوند می‌فرماید: «الذی خلق سبع سموات طباقا ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور»(5)؛ یعنی همان که هفت آسمان را طبقه طبقه بیافرید، در آفرینش خدای بخشایش‌گر هیچ‌گونه اختلاف و تفاوتی نمی‌بینی! باز بنگر آیا خلل و نقصانی می‌بینی؟! (الملک- 3)
بنابراین انسان بهترین و زیباترین موجودی است که در عالم هستی خلق شده است و اگر موجود برتری لیاقت وجود را داشت، بدون تردید آفریده شده بود و در این راستا به آیات قرآن و نیز آنچه فیاضیت و رحمانیت خداوند اقتضا دارد، استدلال کردیم.