استاد دانشگاه بغداد در گفت‌وگو با کیهان مطرح کرد
ناگفته‌های موضع جنجالی حیدر عبادی درباره ایران
* آقای دکتر! اخیرا نخست‌وزیر عراق اعلام کرده که به نفع منافع ملی عراق است که از تحریم‌های آمریکا علیه ایران تبعیت کنیم اگرچه چند روز بعد از این اظهارات عقب‌نشینی کرد. نظر شما در مورد استدلال نخست‌وزیر عراق چیست؟ آیا واقعا منافع ملی عراق در همراهی با آمریکا و دشمنی با ایران است؟
- دولت ایالات متحده آمریکا به صورت یک‌جانبه و خارج از چارچوب‌های بین‌الملل سازمان ملل، بسته تحریمی خود علیه جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. این اقدام از سوی دولت دونالد ترامپ انجام گرفت و پس از آن از کشورهای تحت سلطه آمریکا خواسته شد از این تحریم‌ها حمایت کنند. اما بسیاری از کشورها با آن بسته تحریمی مخالفت کردند چون این تحریم‌ها بر ضد مردم است. با این وجود کشورهایی هم هستند که به دلایلی نمی‌توانند با این تحریم‌ها مخالفت کنند از جمله اینکه این کشورها ضعیف و ناتوان هستند و قدرت تصمیم‌گیری ندارند یا اینکه تماما تحت سلطه آمریکا قرار دارند. این‌گونه کشورها فرصت‌طلب هستند و از بحران‌ها به نفع خود بهره می‌برند. کشورهایی هم ممکن است تحت سلطه نباشند اما تحت تأثیر تهدیدها و تطمیع‌های آمریکا قرار می‌گیرند که بیشتر کشورهایی که به کمک‌های آمریکا متکی هستند چنین وضعی دارند و ما می‌دانیم که تمامی این کمک‌هایی که آمریکا به این کشورها می‌کند مجانی نیست بلکه با هدف تأثیرگذاری بر تصمیمات آنهاست.
ممکن است آمریکا از روش تهدید استفاده کند خصوصا که بسیاری از عوامل تهدید این کشورهای ضعیف و رژیم‌های مستند در اختیار آمریکاست از قبیل ایجاد بحران و آشوب‌های داخلی یا قطع کمک‌ها یا ایجاد گروه‌های اپوزیسیون.
در خصوص موضع عراق باید گفت عراق با تمام تحریم‌های ظالمانه و خصمانه تحمیلی علیه مردم برابر ایران مخالف است و ملت در قالب احزاب و جریانات و رهبران مختلف و مراجع، مخالفت خود را علنا اعلام کرد. اما موضع دکتر حیدر عبادی نخست‌وزیر به هیچ‌وجه بیانگر موضع ملت عراق نیست بلکه موضع دولت فعلی عراق به شمار می‌رود و به نظر من چنین موضع‌گیری عجولانه بود و علت شتاب‌ورزی در چنین موضع‌گیری، ارسال نامه‌ای از سوی دولت آمریکا حاوی تهدید و تطمیع بود. تهدید آمریکا دو جنبه داشت و تهدید شخص عبادی مبنی بر قطع حمایت آمریکا از او در صورت مخالفت با تصمیمات آمریکا و تهدید دولت عراق در قطع تمام کمک‌ها در صورت برخورد منفی با تصمیمات آمریکا و حتی اعمال تحریم‌هایی بر نفت عراق به ویژه اگر بدانیم که 99٪ درآمد عراق از صادرات نفت تأمین می‌شود. تطمیع هم عکس این تهدیدات بود. از این رو دکتر عبادی هیچ گزینه‌ای غیر از آنچه اعلام کرد در پیش رو نداشت اما امکان دارد با شیوه‌ای نامحسوس از موضعش برگردد به ویژه آنکه به تازگی اعلام کرد که موضع او فقط در خصوص عدم تعامل با دلار بوده است نه چیز دیگر. از این رو به نظر من او می‌توانست از دولت آمریکا بخواهد که عراق را از پایبندی به این تحریم‌ها مستثنی کند یا اینکه موضع‌گیری و اعلام نظر را به دولت آینده موکول می‌کرد تا هم در رودربایستی قرار نگیرد و هم از دور دوم نخست‌وزیری خود حمایت کرده باشد.
* آیا در عراق نخست‌وزیر می‌تواند بدون جلب نظر احزاب و جریان‌های سیاسی، خط مشی کشور را در این زمینه تعیین و اجرا کند؟
- دکتر عبادی نخست‌وزیر می‌تواند آنچه را که شخصا به آن ایمان و اعتقاد دارد اظهار کند و برای حفظ مصلحت عموم، آنچه را صلاح می‌داند انجام دهد بدون آنکه حتی از حزبی که به آن وابسته است یعنی حزب‌الدعوه نظرخواهی کند، زیرا نظرات و اظهاراتش تصمیم دولت عراق به شمار می‌رود و او از بالاترین قدرت حاکمیتی عراق برخوردار است و نظرات او، نظرات دولت و حکومت عراق است، اما سؤال این است که آیا بدون مشورت و مراجعه به نظرات احزاب و جریانات دیگر می‌تواند آنچه را که می‌گوید انجام دهد خصوصا در چنین تصمیم‌هایی که به منابع تأمین‌کننده احزاب مربوط می‌شود؟ به نظر من او در شرایط فعلی خصوصا در حال حاضر نمی‌تواند چنین اقدامی انجام دهد. چون دوره نخست‌وزیری‌اش رو به اتمام است و به دنبال انتخاب برای دوره دوم نیز هست و باید با آن احزاب رایزنی و گفت‌وگو کند تا او را دوباره به این سمت برگزینند. از این رو در وضع فعلی عراق، تصمیم‌گیرنده یکی نیست و تصمیم واحدی گرفته نمی‌شود بلکه همه احزاب، حکومت دارند و حکم می‌کنند. البته امکان دارد در دولت‌های آینده تصمیم‌گیری‌های سیاسی فارغ از فشارهای حزبی و عاطفی و قومیتی صورت بگیرد.
* به نظر شما چرا آقای عبادی علی‌رغم وجود پیوندهای عمیق بین دو کشور و حمایت‌هایی که ایران از دولت عراق طی سال‌های اخیر در مبارزه با تروریسم داشت چنین موضعی گرفت؟
- هر کسی که در جریان تصمیمات آقای عبادی قرار داشته باشد می‌داند که او همیشه تلاش دارد به اصطلاح عصا را از نیمه بگیرد و تمایل به راضی نگه‌داشتن همه طرف‌ها دارد و این در سیاست داخلی و حکومتداری صحیح نیست چون آنچه مهم است مصلحت مردم و مصلحت حکومت در سیاست‌های کلان است و هر جا مصلحت عامه ایجاب کند تصمیم‌گیری سیاسی شکل می‌گیرد، لذا آقای عبادی در خصوص تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ضد مردم ایران تلاش کرده که این گونه عمل کند تا تأیید و حمایت هر دو طرف ایران و آمریکا را در دست داشته باشد. اما او در این روش اصلا موفق نبوده چون برخی احزاب و گروه‌های داخلی رقیب او، تلاش دارند حمایت و تأیید سایر گروه‌ها از او را بازپس گیرند و بی‌اثر کنند.
از این رو واکنش‌ها به موضع‌گیری عبادی چنان گسترده بود که وی انتظار آن را نداشت خصوصا که در اعلام همراهی عراق با تحریم‌ها عجولانه عمل کرد در حالی که پیش از آن باید با احزاب عراقی و نحوه تعامل با طرف ایرانی رایزنی و توافق می‌کرد.
* حمایت گسترده احزاب و جریان‌های عراق اعم از شیعه و سنی از ایران را بعد از موضع‌گیری آقای عبادی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- من عکس‌العمل جنبش‌ها و احزاب و شخصیت‌های ملی عراق را در قبال تحریم اقتصادی آمریکا بر ضد جمهوری اسلامی ایران پی‌گیری کردم و دریافتم که این واکنش‌ها در حد و اندازه این رخداد زشت و ناگوار بوده است.
مهم‌ترین واکنش‌ها از سوی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین و تاثیرگذارترین جریانات در جامعه عراق بروز کرد و تا حد زیادی بازگوکننده موضع افکار عمومی و مردم عراق بود. از جمله این جریانات و احزاب حزب‌الدعوت اسلامی بود که آقای مالکی دبیرکل آن اجرای این تحریم‌ها را شدیدا محکوم کرد و از دولت عراق خواست آنها را اجرا نکند. آقای حکیم در بیانیه‌ای اجرای این تحریم‌ها را محکوم کرده و آن را مردود دانست.
لیست الفتح نیز که اکثر اعضای الحشد الشعبی را دربر می‌گیرد با این تحریم‌ها مخالفت کرد و اعلام نمود که اجرای تحریم‌ها برای ما و دولت آینده عراق الزام‌آور نیست. از سوی دیگر سیدمقتدا صدر از ایالات متحده آمریکا خواست از شیوه تحریم و تهدید ملت‌ها دست بردارد و تهدید کرد که اگر این تحریم‌ها بر ضد مردم برادر ایران اجرا شود بی‌تفاوت نخواهد ماند و این تحریم‌ها را شدیدا محکوم کرد.
- دولت ایالات متحده آمریکا به صورت یک‌جانبه و خارج از چارچوب‌های بین‌الملل سازمان ملل، بسته تحریمی خود علیه جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. این اقدام از سوی دولت دونالد ترامپ انجام گرفت و پس از آن از کشورهای تحت سلطه آمریکا خواسته شد از این تحریم‌ها حمایت کنند. اما بسیاری از کشورها با آن بسته تحریمی مخالفت کردند چون این تحریم‌ها بر ضد مردم است. با این وجود کشورهایی هم هستند که به دلایلی نمی‌توانند با این تحریم‌ها مخالفت کنند از جمله اینکه این کشورها ضعیف و ناتوان هستند و قدرت تصمیم‌گیری ندارند یا اینکه تماما تحت سلطه آمریکا قرار دارند. این‌گونه کشورها فرصت‌طلب هستند و از بحران‌ها به نفع خود بهره می‌برند. کشورهایی هم ممکن است تحت سلطه نباشند اما تحت تأثیر تهدیدها و تطمیع‌های آمریکا قرار می‌گیرند که بیشتر کشورهایی که به کمک‌های آمریکا متکی هستند چنین وضعی دارند و ما می‌دانیم که تمامی این کمک‌هایی که آمریکا به این کشورها می‌کند مجانی نیست بلکه با هدف تأثیرگذاری بر تصمیمات آنهاست.
ممکن است آمریکا از روش تهدید استفاده کند خصوصا که بسیاری از عوامل تهدید این کشورهای ضعیف و رژیم‌های مستند در اختیار آمریکاست از قبیل ایجاد بحران و آشوب‌های داخلی یا قطع کمک‌ها یا ایجاد گروه‌های اپوزیسیون.
در خصوص موضع عراق باید گفت عراق با تمام تحریم‌های ظالمانه و خصمانه تحمیلی علیه مردم برابر ایران مخالف است و ملت در قالب احزاب و جریانات و رهبران مختلف و مراجع، مخالفت خود را علنا اعلام کرد. اما موضع دکتر حیدر عبادی نخست‌وزیر به هیچ‌وجه بیانگر موضع ملت عراق نیست بلکه موضع دولت فعلی عراق به شمار می‌رود و به نظر من چنین موضع‌گیری عجولانه بود و علت شتاب‌ورزی در چنین موضع‌گیری، ارسال نامه‌ای از سوی دولت آمریکا حاوی تهدید و تطمیع بود. تهدید آمریکا دو جنبه داشت و تهدید شخص عبادی مبنی بر قطع حمایت آمریکا از او در صورت مخالفت با تصمیمات آمریکا و تهدید دولت عراق در قطع تمام کمک‌ها در صورت برخورد منفی با تصمیمات آمریکا و حتی اعمال تحریم‌هایی بر نفت عراق به ویژه اگر بدانیم که 99٪ درآمد عراق از صادرات نفت تأمین می‌شود. تطمیع هم عکس این تهدیدات بود. از این رو دکتر عبادی هیچ گزینه‌ای غیر از آنچه اعلام کرد در پیش رو نداشت اما امکان دارد با شیوه‌ای نامحسوس از موضعش برگردد به ویژه آنکه به تازگی اعلام کرد که موضع او فقط در خصوص عدم تعامل با دلار بوده است نه چیز دیگر. از این رو به نظر من او می‌توانست از دولت آمریکا بخواهد که عراق را از پایبندی به این تحریم‌ها مستثنی کند یا اینکه موضع‌گیری و اعلام نظر را به دولت آینده موکول می‌کرد تا هم در رودربایستی قرار نگیرد و هم از دور دوم نخست‌وزیری خود حمایت کرده باشد.
* آیا در عراق نخست‌وزیر می‌تواند بدون جلب نظر احزاب و جریان‌های سیاسی، خط مشی کشور را در این زمینه تعیین و اجرا کند؟
- دکتر عبادی نخست‌وزیر می‌تواند آنچه را که شخصا به آن ایمان و اعتقاد دارد اظهار کند و برای حفظ مصلحت عموم، آنچه را صلاح می‌داند انجام دهد بدون آنکه حتی از حزبی که به آن وابسته است یعنی حزب‌الدعوه نظرخواهی کند، زیرا نظرات و اظهاراتش تصمیم دولت عراق به شمار می‌رود و او از بالاترین قدرت حاکمیتی عراق برخوردار است و نظرات او، نظرات دولت و حکومت عراق است، اما سؤال این است که آیا بدون مشورت و مراجعه به نظرات احزاب و جریانات دیگر می‌تواند آنچه را که می‌گوید انجام دهد خصوصا در چنین تصمیم‌هایی که به منابع تأمین‌کننده احزاب مربوط می‌شود؟ به نظر من او در شرایط فعلی خصوصا در حال حاضر نمی‌تواند چنین اقدامی انجام دهد. چون دوره نخست‌وزیری‌اش رو به اتمام است و به دنبال انتخاب برای دوره دوم نیز هست و باید با آن احزاب رایزنی و گفت‌وگو کند تا او را دوباره به این سمت برگزینند. از این رو در وضع فعلی عراق، تصمیم‌گیرنده یکی نیست و تصمیم واحدی گرفته نمی‌شود بلکه همه احزاب، حکومت دارند و حکم می‌کنند. البته امکان دارد در دولت‌های آینده تصمیم‌گیری‌های سیاسی فارغ از فشارهای حزبی و عاطفی و قومیتی صورت بگیرد.
* به نظر شما چرا آقای عبادی علی‌رغم وجود پیوندهای عمیق بین دو کشور و حمایت‌هایی که ایران از دولت عراق طی سال‌های اخیر در مبارزه با تروریسم داشت چنین موضعی گرفت؟
- هر کسی که در جریان تصمیمات آقای عبادی قرار داشته باشد می‌داند که او همیشه تلاش دارد به اصطلاح عصا را از نیمه بگیرد و تمایل به راضی نگه‌داشتن همه طرف‌ها دارد و این در سیاست داخلی و حکومتداری صحیح نیست چون آنچه مهم است مصلحت مردم و مصلحت حکومت در سیاست‌های کلان است و هر جا مصلحت عامه ایجاب کند تصمیم‌گیری سیاسی شکل می‌گیرد، لذا آقای عبادی در خصوص تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ضد مردم ایران تلاش کرده که این گونه عمل کند تا تأیید و حمایت هر دو طرف ایران و آمریکا را در دست داشته باشد. اما او در این روش اصلا موفق نبوده چون برخی احزاب و گروه‌های داخلی رقیب او، تلاش دارند حمایت و تأیید سایر گروه‌ها از او را بازپس گیرند و بی‌اثر کنند.
از این رو واکنش‌ها به موضع‌گیری عبادی چنان گسترده بود که وی انتظار آن را نداشت خصوصا که در اعلام همراهی عراق با تحریم‌ها عجولانه عمل کرد در حالی که پیش از آن باید با احزاب عراقی و نحوه تعامل با طرف ایرانی رایزنی و توافق می‌کرد.
* حمایت گسترده احزاب و جریان‌های عراق اعم از شیعه و سنی از ایران را بعد از موضع‌گیری آقای عبادی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- من عکس‌العمل جنبش‌ها و احزاب و شخصیت‌های ملی عراق را در قبال تحریم اقتصادی آمریکا بر ضد جمهوری اسلامی ایران پی‌گیری کردم و دریافتم که این واکنش‌ها در حد و اندازه این رخداد زشت و ناگوار بوده است.
مهم‌ترین واکنش‌ها از سوی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین و تاثیرگذارترین جریانات در جامعه عراق بروز کرد و تا حد زیادی بازگوکننده موضع افکار عمومی و مردم عراق بود. از جمله این جریانات و احزاب حزب‌الدعوت اسلامی بود که آقای مالکی دبیرکل آن اجرای این تحریم‌ها را شدیدا محکوم کرد و از دولت عراق خواست آنها را اجرا نکند. آقای حکیم در بیانیه‌ای اجرای این تحریم‌ها را محکوم کرده و آن را مردود دانست.
لیست الفتح نیز که اکثر اعضای الحشد الشعبی را دربر می‌گیرد با این تحریم‌ها مخالفت کرد و اعلام نمود که اجرای تحریم‌ها برای ما و دولت آینده عراق الزام‌آور نیست. از سوی دیگر سیدمقتدا صدر از ایالات متحده آمریکا خواست از شیوه تحریم و تهدید ملت‌ها دست بردارد و تهدید کرد که اگر این تحریم‌ها بر ضد مردم برادر ایران اجرا شود بی‌تفاوت نخواهد ماند و این تحریم‌ها را شدیدا محکوم کرد.