مفهوم «لقاءالله»(پرسش و پاسخ)
پرسش:
ملاقات با خدا که در آموزه‌های وحیانی بسیار بر آن تأکید شده است چگونه حاصل می‌شود و منظور از آن چیست؟
پاسخ:
در آیات متعددی از قرآن مجید که اشاره به قیامت و رستاخیز می‌کند تعبیر به «لقاءالله» یا «لقاء رب» آمده است. این تعبیر بسیار پرمعنا و عمیق است، هر چند جمعی از مفسران با تعابیری بسیار ساده از کنار آن گذشته‌اند:
1- گاه گفته‌اند که منظور از «لقاءالله» ملاقات فرشتگان خدا در قیامت است.
2- گاه گفته‌اند منظور ملاقات حساب و جزا و ثواب او است.
3- و گاه گفته‌اند به معنی ملاقات حکم و فرمان او است.
و به این ترتیب هر کدام کلمه‌ای را در تقدیر گرفته‌اند، در حالی که می‌دانیم تقدیر برخلاف اصل است و تا دلیلی بر آن نباشد باید از آن پرهیز کرد.
بدون شک منظور از «لقاءالله» ملاقات حسی پروردگار نیست، چرا که ملاقات حسی تنها در مورد اجسام است که دارای مکان، زمان و رنگ و کیفیات دیگرند، به طوری که می‌توان آنها را با چشم ظاهر دید. بلکه منظور یک شهود باطنی و دیدار و ملاقات روحانی و معنوی با خداست، زیرا در قیامت حجاب‌ها کنار می‌روند و آثار خداوند چنان در عرصه محشر و تمام صحنه‌ها و مواقف قیامت ظاهر و آشکار می‌گردد که همه کس حتی کافران خدا را با چشم دل می‌بینند و او را دیدار می‌کنند (هر چند مراتب این دیدارها متفاوت (است) مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان چنین می‌گوید: بندگان خدا (روز قیامت) در شرایطی قرار می‌گیرند که حجابی میان آنها و پروردگارشان نیست، زیرا طبیعت روز قیامت، بروز و ظهور حقایق است همان‌گونه که در آیه 25 سوره نور آمده است: «و یعلمون ان‌الله هوالحق المبین» در آن روز می‌دانند که خداوند حق آشکار است» (تفسیر المیزان، ج 15، ص 103) آری روز رستاخیز روز برطرف شدن حجاب‌ها و کنار رفتن پرده‌ها، و ظهور آیات حق و تجلی خداوند بر قلوب است، و هر کسی به فراخور حال خود مطلب را در سطوح مختلف درک می‌کند، و همان گونه که گفتیم شهود باطنی اولیاءالله در قیامت با افراد عادی بسیار متفاوت و مختلف است. فخر راضی در تفسیرش بیان جالبی در اینجا دارد و می‌گوید: انسان در این دنیا به خاطر غرق شدن در امور مادی و تلاش برای معاش غالباً از خدا غافل می‌شود، ولی در قیامت که همه این شواغل فکری برطرف می‌گردد، انسان با تمام وجودش متوجه پروردگار عالم می‌شود، و این است معنی «لقاءالله» (تفسیر نمونه، ج 17، ص 359)
البته این حالت ممکن است بر اثر پاکی و تقوا و عبادت و تهذیب نفس در این دنیا برای گروهی پیدا شود. چنانکه در نهج‌البلاغه می‌خوانیم: یکی از دوستان دانشمند امام علی(ع) به نام «ذعلب یمانی» از امام(ع) سؤال کرد: «هل رأیت ربک؟» آیا خدای خود را دیده‌ای؟ امام فرمود: آیا خدایی را که نبینم پرستش می‌کنم؟ و هنگامی که او توضیح بیشتری خواست، امام اضافه کرد: لاتدرکه العیون بمشاهدهًْ العیان و لکن تدرکه القلوب بحقایق الایمان» چشم‌های ظاهر هرگز او را مشاهده نکنند، بلکه قلبها به وسیله نور ایمان او را درک می‌نمایند. (نهج‌البلاغه- خطبه 179)
آری این حالت شهود باطنی در قیامت برای همگان پیدا می‌شود، چرا که آثار عظمت و قدرت خداوند در آنجا آن چنان آشکار است که هر کور دلی هم ایمان قطعی پیدا می‌کند.