حقیقت مالکیت انسان و خدا
نسبت میان مالکیت انسان و مالکیت خدا یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌تواند فهم درست و راستینی به انسان درباره چیزهایی که در اختیار دارد، به دست دهد. بر اساس آموزه‌های قرآن، هر چه داریم از خدا است؛ یعنی خاستگاه و منشا همه دارایی‌های ما حتی وجود خودمان همان خدای سبحان است: ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَهًٍْ فَمِنَ اللهِ؛ هر چه از نعمت دارید، ازآن خدا است (نحل، آیه 53)؛
اما خداوند نوعی ملکیت را برای آدم اعتبار کرده است که این اعتبار ملکیت تنها در محدوده انسان معنا و مفهوم پیدا می‌کند نه در ارتباط میان خدا و انسان. به این معنا که انسان‌ها نسبت به دارایی‌های خودشان مالک هستند و دیگری جز از راه تراضی طرفین نمی‌تواند مالک مال دیگری شود: اى کسانى که ایمان آوردهاید اموال همدیگر را به ناروا مخورید، مگر آنکه داد و ستدى با تراضى یکدیگر از شما انجام گرفته باشد.(نساء، آیه 29)
از همین رو گفته شده است: لَا یَحِلُّ مَالُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلَّا بِطِیب نَفْسهُ؛ مال مسلمان دیگر برای کسی حلال نیست مگر با طیب خاطر و رضایت او.(نهج‌الحق و کشف‌الصدق، الحلی، 493)
در آیات قرآن واژگانی چند چون أَمْوَالَکُم و أَمْوالَهُمْ دلالت بر این نوع ملکیت انسان نسبت به اموالش در برابر دیگران دارد، اما این‌گونه نیست که مالکیت انسان در برابر خدا نیز اثبات شده باشد؛ انسان نسبت به دیگری مالک چیزی است ولی در برابر خدا مالک هیچ چیز نیست؛ زیرا همه هستی انسان و دارایی‌هایش ملک خدا است؛ از همین رو، خدا می‌فرماید: وَ آتُوهُم مِّن مَّالِ اللهِ الَّذِی آتَاکُمْ؛ و به آنان از مال الله بدهید که به شما داده است.(نور، آیه 33)
پس اگر خدا در جایی می‌فرماید: إِنَّ اللهَ‌اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهًَْ؛ براستی که خدا از مومنان، جان و مالشان را در ازای بهشت می‌خرد(توبه، آیه 111)، در حقیقت عوض و معوض هر دو ملک خدا است. پس خدا به انسان احسان می‌کند که هم مالی را می‌دهد و به بهای بیشتر هم آن را می‌خرد.
اما خداوند نوعی ملکیت را برای آدم اعتبار کرده است که این اعتبار ملکیت تنها در محدوده انسان معنا و مفهوم پیدا می‌کند نه در ارتباط میان خدا و انسان. به این معنا که انسان‌ها نسبت به دارایی‌های خودشان مالک هستند و دیگری جز از راه تراضی طرفین نمی‌تواند مالک مال دیگری شود: اى کسانى که ایمان آوردهاید اموال همدیگر را به ناروا مخورید، مگر آنکه داد و ستدى با تراضى یکدیگر از شما انجام گرفته باشد.(نساء، آیه 29)
از همین رو گفته شده است: لَا یَحِلُّ مَالُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلَّا بِطِیب نَفْسهُ؛ مال مسلمان دیگر برای کسی حلال نیست مگر با طیب خاطر و رضایت او.(نهج‌الحق و کشف‌الصدق، الحلی، 493)
در آیات قرآن واژگانی چند چون أَمْوَالَکُم و أَمْوالَهُمْ دلالت بر این نوع ملکیت انسان نسبت به اموالش در برابر دیگران دارد، اما این‌گونه نیست که مالکیت انسان در برابر خدا نیز اثبات شده باشد؛ انسان نسبت به دیگری مالک چیزی است ولی در برابر خدا مالک هیچ چیز نیست؛ زیرا همه هستی انسان و دارایی‌هایش ملک خدا است؛ از همین رو، خدا می‌فرماید: وَ آتُوهُم مِّن مَّالِ اللهِ الَّذِی آتَاکُمْ؛ و به آنان از مال الله بدهید که به شما داده است.(نور، آیه 33)
پس اگر خدا در جایی می‌فرماید: إِنَّ اللهَ‌اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهًَْ؛ براستی که خدا از مومنان، جان و مالشان را در ازای بهشت می‌خرد(توبه، آیه 111)، در حقیقت عوض و معوض هر دو ملک خدا است. پس خدا به انسان احسان می‌کند که هم مالی را می‌دهد و به بهای بیشتر هم آن را می‌خرد.