دکتر نور سفیر افغانستان در تهران به پرسش‌های خبرنگاران کیهان پاسخ داد:
انتخابات افغانستان زیر سایه تهدیدها
سید وحید ظهوری
اشاره
وقتی جمعیت زیاد پشت در را دیدیم که برای تمدید گذرنامه مقابل سفارت جمهوری اسلامی افغانستان جمع شده بودند، حدس زدیم که جناب سفیر با این همه ازدحام جمعیت و مراجعه‌کننده، ممکن است ما را نپذیرد و زمان از قبل تعیین شده ما را به فرصت دیگری موکول کند. ماجرای رانش زمین در استان بدخشان که جان بیش از 2500 روستایی را یکجا گرفته بود، مزید بر علت شده و این گمان ما را تقویت می‌کرد.
اما به هر تقدیر، با شکافتن جمعیت، خود را به در سفارت رساندیم. مأمور دم در که به خاطر ازدحام مراجعان کلافه به نظر می‌رسید، ابتدا نگاه اعتراض‌آمیزی به ما داشت.تا خواست چیزی بگوید، چشمش به دوربین عکاسی و لنز بزرگ آن افتاد و با همان نگاه به دوربین، نظرش عوض شد اجازه داد که وارد ساختمان سفارت شویم و ما سه نفر را به نفر بعدی سپرد.در حالی که به سمت اتاق سفیر در طبقه سوم هدایت می‌شدیم، صدای همهمه مراجعان پشت در نیز کمتر و کمتر می‌شد و بالاخره فضای آرام با طعم تشریفات دیپلماتیک بر فضای شلوغ کاملا غلبه کرد و دیگر از آن سر و صدا خبری نبود. اتاق جناب سفیر سرجمع از چند فرش دستباف افغانی، شماری مبل نه چندان پر زرق و برق و یک نقشه بزرگ چنددرچند روی دیوار خلاصه می‌شد. نقشه از غرب آسیا تا آسیای مرکزی و چین را در برمی‌گرفت و افغانستان در مرکز قرار داشت.دکتر «نصیر احمد نور» که حدود یک سال و نیم عهده‌دار سفارت افغانستان در ایران است، از آن طیف شخصیت‌هایی است که لازم نیست حرفی درباره خودش بگوید. در اولین برخورد ویژگی‌های شخصیتی‌اش را به مخاطب منتقل می‌کند.دکتر نصیر احمدنور فردی است مبادی آداب، مطلع از شرایط و در یک کلام، شخصیتی است فرهنگی تا سیاسی. وی از آن سنخ آدم هایی است که میان قلب و عقل گرفتار است؛ قلبش تدریس در دانشگاه را به جای سفارت ترجیح می‌دهد اما عقل به او حکم می‌کند همین‌جا که هستی باش، چرا که تو نسبت به مردم مظلوم کشورت مسئول هستی و وظیفه‌داری که به آنها خدمت کنی! اکنون که افغانستان در شرایط انتقال آرام و مسالمت‌آمیز قدرت از «حامد کرزای» به رئیس‌جمهور بعدی قرار دارد، همین امر انگیزه‌ای شد تا با سفیر به گفت‌وگو بنشینیم. ولی شرایط برزخی این کشور میان دو دور انتخابات، هم ما را از پرسش‌های جدی‌تر باز می‌دارد و همان جناب سفیر را از دادن پاسخ‌های صریح.
سرویس خارجی
به عنوان نخستین سوال نظرتان درباره نحوه برگزاری مرحله نخست انتخابات ریاست جمهوری افغانستان چیست؟
- سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در فضایی کاملا آرام برگزار شد و این مورد شگفت‌انگیز بود. مردم در شرایط امنیتی خاص و اوضاع جوی نامناسب و زیر بارش برف و باران به پای صندوق‌های رای رفتند و رای خود را به صندوق انداختند.
نیروهای امنیتی ما نیز در روز برگزاری انتخابات موفق عمل کردند، به طوری که در آن روز حتی یک اتفاق تروریستی هم رخ نداد.
این در حالی بود که تروریست‌ها قبلا تهدید کرده بودند در روز انتخابات دست به حمله می‌زنند و از مردم نیز خواسته بودند پای صندوق‌های رای نروند.
اما همان طور که شاهد بودیم، انتخابات به گونه‌ای باور نکردنی و در فضایی آرام برگزار شد و مردم برای رای دادن، صفوف طولانی تشکیل دادند.
البته مواردی که مربوط به روزهای قبل از انتخابات می‌شود، اهمیتش کمتر از روز انتخابات نیست، این روزها بیش از 300 گردهمایی انتخاباتی برگزار شد و حدود یک میلیون نفر از مردم در این گردهمایی‌ها شرکت کردند. ولی حادثه‌ای رخ نداد.
ناگفته نماند که همه ترتیبات امنیتی مربوط به برگزاری انتخابات نیز صددرصد افغانی بود (خارجی‌ها در آن دخالتی نداشتند).
دور دوم انتخابات چه موقع برگزار می‌شود؟
- 24 اردیبهشت نتایج نهایی دور نخست اعلام می‌شود و در صورت تایید، دور دوم انتخابات نیز دو هفته بعد از آن برگزار خواهد شد.
انتخابات در دور نخست هیچ مشکلی نداشت؟
- با توجه به شرایط افغانستان، برگزاری انتخابات در فضایی آرام، یک دستاورد بزرگ است. در کشورهایی که سال‌ها تجربه انتخابات دارند، معمولا انتخابات با خشونت و قتل همراه است، ولی در افغانستان اتفاقی رخ نداد. البته، کمیته بررسی شکایات، شکایاتی را دریافت کرد، اما با توجه به مشارکت گسترده‌ای که وجود داشت، این تخلفات ناچیز محسوب می‌شود و بر نتایج نهایی تاثیری ندارد. به علاوه، همه ناظران نیز نسبت به آن اعلام رضایت کردند.
آیا این احتمال وجود دارد که آمریکا در دور دوم انتخابات مداخله کند؟
- انتخابات در این دوره کاملا افغانی است، در دوره قبل ناظران بین‌المللی و سازمان ملل حضور داشتند، اما آنها در این دوره حضور ندارند و همه اعضای «کمیسیون عالی مستقل انتخابات افغانستان» صددرصد افغانی هستند.
احتمال پیروزی کدام کاندیدا را در دور دوم می‌دهید، عبدالله عبدالله یا اشرف غنی احمدزی؟
- نمی‌توان حدس زد، ما منتظر می‌مانیم. در ارتباط با شکایات این توضیح را بدهم که بررسی آنها ادامه دارد. علت این شکایت‌ها نیز به میزان بالای مشارکت مردم مربوط می‌شود. مسئولان به خاطر حجم بزرگ مشارکت غافلگیر شده بودند. برگه‌های رای تمام شده بود و حتی ادعا می‌شود که صدها هزار نفر رای نداده‌اند و اگر این رأی‌ها هم به صندوق ریخته می‌شد، ممکن بود که انتخابات در همان دور نخست به نتیجه می‌رسید.
ما همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات شوراهای استانی را هم در دور نخست داشتیم. به همین خاطر، انتخابات در دور دوم آسانتر خواهد بود.
چرا از مهاجران افغانی در ایران رأی‌گیری نشد؟
- شهروندان افغانستان برای مشارکت در انتخابات بسیار علاقه‌مند بودند و هستند. بارها اینجا (سفارت) آمدند و اعلام آمادگی کردند و ما هم مرتبا خواسته آنها را به کابل منعکس کردیم. شمار مهاجران افغانی در ایران حدود 840 هزار نفر است. آنها (مقامات افغانستان) ابتدا پذیرفتند، اما بعدا با محاسباتی که انجام دادند منصرف شدند. ما با مسئولان وزارت خارجه و وزارت کشور در ایران ملاقات‌هایی داشتیم. در ایران از این قضیه استقبال شد و ما این را نیز به کابل انعکاس دادیم، ولی متأسفانه از کابل اطلاع رسید که آنها به خاطر هزینه‌ای که داشت، منصرف شدند.
آیا در دور دوم شرکت می‌کنند؟
- فکر نمی‌کنم، چون زمان زیادی در اختیار نداریم.
احتمال می‌دهید که برنده انتخابات در دور دوم چه کسی خواهد بود؟
- مهم این نیست که چه کسی است؛ از جمله نکات مثبتی که این انتخابات (دور نخست) داشت، این بود که مردم افغانستان چهره متمدنی از خود به جهانیان نشان دادند. اعضای خانواده‌ها به کاندیداهای متفاوت رأی داده‌اند. دکتر «عبدالله» در مناطقی مثل «ارغنداب» و «ننگرهار» رده دوم را دارد، ولی «احمد غنی» در فاریاب که در شمال افغانستان واقع است، مقام اول را دارد. لذا، ما می‌بینیم که رقابت فعلی یک رقابت سیاسی است نه قومی.
رئیس‌جمهور بعدی در ارتباط با طالبان و توافقنامه امنیتی احتمالا چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؟
- در ارتباط با طالبان، کرزای سال‌هاست که روی مذاکره و صلح با طالبان تأکید می‌کند و این یک اولویت (راهبردی) در سیاست افغانستان است. کسانی که دم از جنگ با طالبان می‌زنند، می‌خواهند که مشکلات در افغانستان ادامه یابد و به این مشکلات دامن می‌زنند.
حتی رئیس‌جمهور در موقع عزاداری برادرش (که توسط عناصر طالبان ترور شده بود) از شبه‌نظامیان طالبان خواست که در خدمت بیگانگان قرار نگیرند و خواستار صلح با آنها شد. درهای مصالحه باز است. گو اینکه جمعی از مردم از طالبان رویگردان شده و در انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری شرکت کرده‌اند.
مشکل ما این است که از بیرون پایگاه در اختیار طالبان قرار می‌گیرد و به آنها آموزش داده می‌شود. به هر حال، موضوع مذاکره و صلح (برای کابل) در اولویت قرار دارد. در این مورد همه هم‌صدا و هم‌نظر هستند، چه کرزای و چه کاندیداهای فعلی، همگی خواستار مذاکره هستند.
اما درمورد پیمان (قرارداد) امنیتی؛ شما می‌دانید که افغانستان طی 12سال اخیر با کشورهای مهمی پیمان امضا کرده است و در این مورد حتی با ایران در حال مذاکره هستیم. بخشی از این پیمان به قرارداد امنیتی مربوط می‌شود. با آمریکا طی دو سال اخیر مذاکرات سختی داشته‌ایم و رئیس‌جمهور (کرزای) از این مذاکرات راضی است. به هرحال، ما منتظر می‌مانیم که ببینیم رئیس‌جمهور بعدی چه خواهد کرد.
آیامفاد این پیمان موردنظر شما یا همان قرارداد امنیتی در افغانستان بعداً چالش ایجاد نمی‌کند؟
- صادقانه بگویم که افکار عمومی طرفدار امضای این قرارداد است؛ و یا در مجموع اکثریت مردم طرفدار آن هستند. اما به هرحال، باید دید که کاندیدای پیروز در انتخابات ریاست‌جمهوری چه خواهد کرد. افکار عمومی خواستار گذر از این مرحله است. تروریست‌ها نباید احساس کنند که افغانستان تنها و منزوی است.
در ارتباط با بازسازی افغانستان چه نظری دارید؟
- افغانستان امروزی یک کشور بعد از جنگ است و این مسئله را در هر جایی (از این کشور) می‌توان درک کرد. دولت کرزای از زیر صفر شروع کرد. یعنی زمانی کار را آغاز کرد که دستاوردهای چند صدساله از بین رفته بود. اما ما طی 12سال اخیر دستاوردهای بسیار زیادی داشتیم؛ دستگاه‌های پلیس، ارتش، قضایی، اداری و زیرساخت‌ها را دوباره ایجاد کردیم. یک ساختمان را می‌توان بازسازی کرد، ولی ایجاد یک دولت و نهادهای آن امری مشکل است. بنابراین، دستاوردهای ما چشمگیر است.
در گذشته وقتی تروریست‌ها دست به حمله می‌زدند، ما خیلی به زحمت می‌افتادیم، ولی اکنون طی همان دقایق و یا ساعات نخست آنها را سرکوب می‌کنیم، بدون اینکه یک زخمی برجای بگذاریم.
نهادهای دولتی، قانونی، آموزش‌وپرورش، و آموزش عالی که طالبان آنها را تعطیل کرده بود، به خصوص نهادهای مرتبط با زنان و دختران را ما دوباره فعال کردیم. اکنون در افغانستان بیش از هشت میلیون دانش آموز به مدرسه می‌روند. الآن بیش از 20 میلیون نفر به موبایل دسترسی دارند و هر گروهی برای خودش شبکه تلویزیونی جداگانه دارد.
در ارتباط با روابط خارجی نیز باید بگویم که تمام کشورهای مهم دنیا الآن در افغانستان حضور دارند و دارای سفارت هستند. این دستاوردها را نمی‌توان نادیده گرفت.
انتقال قدرت در تاریخ افغانستان مثل همه کشورهای جهان سوم همیشه خونین بوده است. ولی دیدیم که «برهان‌الدین ربانی» قدرت را با لبخند به کرزای تحویل داد و اکنون نیز او قدرت را به یک رئیس‌جمهور منتخب دیگر می‌دهد.
همان‌طور که گفتم، الآن ریشه مشکل ما در بیرون از افغانستان است؛ تروریسم در بیرون پایگاه دارد، آموزش می‌بیند و شست و شوی مغزی می‌شود. اگر این مسئله متوقف شود، طی دو تا سه ماه در افغانستان امنیت برقرار خواهد شد.
در داخل افغانستان هیچ عاملی (قومی، دینی، سیاسی) وجود ندارد که دست بردن به سلاح را توصیه کند، مشکل ما خارجی است. متأسفانه به جای آموزش علمی، به آنها عملیات انتحاری آموزش می‌دهند، تا خود و دیگران را بکشند و در جاهایی مثل مساجد، بیمارستان‌ها و محافل عروسی دست به این اقدام می‌زنند، تا انعکاس داده شود. کسانی که این گروه‌ها(ی تروریستی) را اعزام می‌کنند، رعایت برادری نمی‌کنند.
البته، جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی یک استثناء است. ما افتخار می‌کنیم که ایران در این منطقه ناامن، یک جزیره امن است.
قرارداد امنیتی نیز که به آن اشاره کرده‌اید، یک چیز پنهانی نیست؛ متن آن به فارسی، انگلیسی و پشتو نوشته شده است و در شرق و غرب دنیا همه از طریق اینترنت به آن دسترسی دارند.
در متن این قرارداد آمده است که طرفین پس از اتمام 10 سال می‌توانند آن را فسخ کنند. در زندگی شخصی خود معمولا میان خوب و خوبتر گزینش می‌کنیم، اما برای ما در عرصه سیاسی معمولا گزینش میان بد و بدتر است.
در پیمان مذکور آمده است که ما به دنبال صلح و استقرار امنیت در کشور خود هستیم و برای دوره گذار این اهمیت دارد. در این پیمان همچنین به این موضوع اشاره شده است که پیمان هیچ مزاحمتی برای همسایگان (افغانستان) ایجاد نخواهد کرد.
روابط ما با آمریکا به گونه‌ای نبوده که بر روابط کشورمان با کشور برادر (ایران) تأثیر منفی داشته باشد. ما از تقویت روابط خود با کشورهای همسایه استقبال می‌کنیم.
تقویت روابط با همسایگان همیشه در اولویت قرار داشته و دارد. خلأ امنیتی در افغانستان را هیچ همسایه این کشور نمی‌تواند پرکند. برخی کشورها به دنبال ایجاد خلأ امنیتی در افغانستان هستند تا بیایند و امپراتوری خیالی خود را به وجود بیاورند.افغانستان با ثبات که در آن مردمسالاری نهادینه شود، به نفع همسایگان است زیرا مسئله مواد مخدر حل می‌شود. افزایش همکاری‌ها در منطقه به نفع همه است و افغانستان در این میان می‌تواند به یک پل ارتباطی تبدیل شود. این کشور به هر میزان که ثباتش افزایش یابد، همکار‌های منطقه‌ای نیز افزایش می یابد. ما می‌خواستیم که طی 13 سال حضور 130 هزار نیروی آمریکایی در افغانستان برای همسایگان ضرری نداشته باشد، درعمل این را ثابت کردیم.
در مورد سال‌ها حضور مهاجران افغانی در ایران نظرتان چیست؟
- ما در مورد حضور مهاجران از ملت و رهبر جمهوری اسلامی ایران تشکر می‌کنیم. در اوایل انقلاب نیز امام‌خمینی(ره) علی‌رغم اینکه تازه انقلاب رخ داده بود و جنگ جریان داشت، آغوش ایران را برای پذیرش مهاجران بازگذاشت.
قبل از حمله شوروی سابق به افغانستان در سال 1357، ما کشور آرامی داشتیم و از امنیت برخوردار بودیم. من زمانی که هنوز جوان بودم هیچ تشویشی برای سفر نداشتم و حتی شناسنامه هم همراه من نبود. ولی متاسفانه از زمانی که توسط همسایه نیرومند شمالی (شوروی) مورد حمله ناگهانی واقع شدیم شرایط عوض شد.
در آن زمان ما تنها دو انتخاب پیش‌روی خود داشتیم؛ یا می‌بایست تسلیم اشغالگران می‌شدیم، در این صورت دست آنها برای اشغال سایر کشورهای همسایه بازگذاشته می‌شد؛ ما زیاد آسیب نمی‌دیدیم ولی برای کشورهای همسایه آوارگی و ویرانی داشت.
انتخاب دیگر ما جهاد با اشغالگران بود که البته پیامدهای منفی هم داشت. وقتی در برابر یک ابرقدرت مقاومت می‌کردیم، طبیعی است که پیامدهایی داشته باشد.
بعد از آن نیز زمانی که مجاهدین (بر شوروی‌ها) پیروز شدند، نگذاشتند دولت کابل حتی یک ثانیه نفس راحت بکشد.
پس از پیروزی مجاهدین، حدود شش میلیون نفر از آوارگان افغان به کشور برگشتند. اما وقتی که طالبان بر کابل و بیشتر مناطق افغانستان مسلط شد، به قدری شرایط را سخت کرد که بیش از آن مجبور شدند کشور را ترک کنند. بعضی از آنها به پاکستان رفتند و برخی نیز به ایران آمدند.
در ارتباط با پیوندهای فرهنگی دو کشور ایران و افغانستان نیز باید بگویم که خوشبختانه این پیوندها طی 12 سال اخیر رو به پیشرفت بوده و روابط دیپلماتیک نیز تقویت شده است.
هیچ سالی را نمی‌یابیم که رؤسای جمهور دو کشور به کشور یکدیگر سفر نکنند. بنده طی یک سال و نیمی که پست سفارت را برعهده دارم، هفته‌ای نبوده که هیئتی از جانب دو کشور نداشته باشم.
در حوزه روابط فرهنگی دو چیز این روابط را تقویت می‌کند؛ اول دین و دوم فرهنگ مشترک. این مشترکات منحصر به فرد است. سیاست اعلام شده دو کشور این است که روابط فی‌مابین تقویت شود. این خواست دو ملت است.در دولت آینده (افغانستان) نیز هر کس که به قدرت برسد، این وضعیت را ادامه خواهد داد و حتی مناسبات با ایران را تقویت هم خواهد کرد.
اصولا نفس حضور مهاجران در ایران روابط و پیوندها را تحکیم می‌کند. نسل‌های دوم و سوم مهاجران در ایران به دنیا آمده‌اند و با آب و هوای ایران پرورش یافته‌اند. طبیعی است کسی که در جایی به دنیا آمده و درس خوانده است، وقتی از آنجا برود، علاقه را نیز با خود خواهد برد و ما این را شاهد هستیم.
آیا حامد کرزای از کاندیدای خاصی حمایت کرده است؟ او پس از انتقال قدرت به کاندیدای پیروز، قصد دارد چه بکند.
- کرزای از هیچ‌کس حمایت نکرده و کاملا بی‌طرف بوده است. او همیشه تاکید داشته که نهادهای دولتی هیچ اقدامی له یا علیه کاندیدایی انجام ندهند.
کرزای در شرایط بسیار سخت عهده‌دار ریاست جمهوری شد و خوشبختانه از عهده آن نیز به خوبی برآمده است؛ چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی. کرزای از زیر صفر شروع کرد، ولی اکنون چیزی به عنوان دولت (با نهادهایش) وجود دارد.
اما اینکه او پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش چه خواهد کرد، باید گفت که او از این پس طرف مشورت رئیس‌جمهور بعدی خواهد بود و در کابل زندگی خواهد کرد.
از این که این گفت‌وگو را پذیرفتید، متشکریم.