فرهنگ جهاد و ایثار و شهادت در راه خدا و اسلام در مکتب اسلام تجلی عظیمی دارد و زندگی معصومین و یاران صدیق و وفادارشان در سطحی گسترده جلوه‌گر این فرهنگ است. فرهنگ جهاد در کربلا و در جنگهای دوران پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) تجلی ویژه و پررنگ‌تری داشت اما در زندگی سایر معصومین و پیروان حقیقی‌شان نیز متجلی گردیده است.   
امام خمینی(ره) این فرهنگ را پس از قرنها احیا و تقویت نمودند. در جریان مبارزات ضدطاغوت به رهبری امام، فرهنگ ایثار و شهادت در سطحی گسترده تجلی یافت و پس از انقلاب نیز در عرصه‌های مختلف داخلی همچون مبارزه با ضدانقلاب تداوم پیدا کرد و در طول هشت سال دفاع مقدس به اوج رسید. روشنگری‌ها و بیدارگری‌های امام خمینی(ره) و حمایت و پشتیبانی‌های بی‌وقفه و کم نظیرشان از جهاد و ایثار و شهادت و مجاهدان و شهدا و ایثارگران، عامل احیا و تقویت فرهنگ ایثار و شهادت در کشورمان بود.
سیدحسن نصرالله، دبیر کل جنبش مقاومت اسلامی لبنان درباره تأثیر امام خمینی بر احیای مقاومت در سطح جهان گفته بود: «اهتمام و توجه امام خمینی (رض) از همان آغاز به فلسطین و قدس بود و چالش‌های جهانی باعث هیچ انحرافی در موضع ایشان نشد و مسئله فلسطین یک مسئله عقیدتی است و موضوع قابل سازش یا چشم‌پوشی نیست.... روزی خواهد آمد که اهمیت نقش ساختاری و اساسی امام خمینی(ره) در تمام تحولات بزرگی که در منطقه ما رخ داده است و در انقلابهای اخیر هر چند پس از چندین دهه شکل گرفت، آشکارتر خواهد شد... امام خمینی(ره)، همواره منادی وحدت و همبستگی میان همه مسلمانان و مستضعفان بود... چالش‌های جهانی هیچ تغییری در موضع امام خمینی(ره) ایجاد نکرد.» (سخنرانی سیدحسن نصرالله در بیست و دومین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در تالار اونیسکو بیروت.)
رهنمودهای حضرت امام در دیدار با رزمندگان در دوران دفاع مقدس بسیار برانگیزاننده، شورآفرین و شعله‌ور‌کننده روحیه جهاد و دفاع و ایثار و شهادت در رزمندگان بود. از جمله:
«من به اين چهره‏هاى نورانى و بشّاش شما، و به اين گريه‏هاى شوق شما حسرت مى‏برم. من احساس حقارت مى‏كنم. من وقتى با اين چهره‏ها مواجه مى‏شوم. و اين قلبهائى كه به واسطه توجه به خداى تبارك و تعالى اين طور در چهره‏ها اثر گذاشته است، احساس حقارت مى‏كنم. من غير از دعا كه بدرقه شما كنم چيزى ندارم كه به شما بكنم. من چطور به اين احساسات خداگونه و به اين توجهاتى كه شما به خداى تبارك و تعالى داريد، و به اين عزم راسخ شما و اين شجاعت بي‌نظير شما، چطور من مى‏توانم از شما ستايش كنم؟» (صحيفه امام، جلد‏13، صفحه: 391.)
و نیز فرمودند: «امروز ما مفتخر هستيم به توده‏هاى عظيم متعهد به اسلام عزيز و جوانان غيرتمند و رزمنده كه از اول انقلاب شجاعانه قيام كرده‏اند و نداى حق را اجابت كردند و گروه كثيرى از آنان به لقاء الله كه آمالشان بود، رسيده، و گروه عزيز ديگر كه سلامت خود يا اعضاى گرانقدر خود را در راه اسلام و هدف از دست داده‏اند و با چهره‏هاى بشاش و نورانى با آنان مواجه هستيم. و نيز مفتخريم كه مادران دليرى كه عزيز از دست داده‏اند و پدران عزيزى كه جوانانشان شهيد شده‏اند آن چنان با ما برخورد مى‏كنند كه گويى عروسى عزيزان و جوانانشان را جشن مى‏گيرند. و اين جانب هر وقت با اين عزيزان معظم برخورد مى‏كنم يا وصيتنامه انسان‏ساز شهيدى را مى‏بينم احساس حقارت و زبونى مى‏كنم.»( صحيفه امام، جلد‏16، صفحه: 27.)
پس از پیشروی‌های سریع عراق در آغاز جنگ، امام خمینی بارها مردم را به دفاع دعوت کردند که متعاقب آن سیل نیروهای داوطلب مردمی به جبهه‌های جنگ سرازیر شد و به این ترتیب در کنار سپاه و ارتش، نیروهای بسیجی نیز در سطحی گسترده وارد میدانهای نبرد شدند و این عاملی بود که دشمن پیش­‌بینی آن را نکرده بود و ضربات جبران­‌ناپذیری به خاطر آن متحمل شد.
قبول قطعنامه؛ آغاز جنگی دیگر
در اواخر جنگ حاميان خارجیِ عراق که از انواع و اقسامِ کمک‌های مالی و جنگ‌افزاری‌شان بهره‌ای نبرده بودند و شاهدِ ناکامی‌های مکرر حزب بعث در جبهه‌های مختلف بودند خودشان وارد جنگ شدند و اقدامات ددمنشانه و فاجعه باری را انجام دادند. به عنوان نمونه آمريكايی‌ها به همراه برخی کشورهای ديگر در چندين نوبت سكوهای نفتی ايران در خليج فارس را در حمايت از عراق بمباران کردند اما ماجرا به همين جا ختم نشد و دخالت‌های فرامنطقه‌ای در جنگ وحشيانه‌تر شد و شيطان بزرگ دست به جنايتي شرم‌آور زد که روی بشريت را سياه کرد و کارنامه جنايت‌هایِ آمريکا را ننگين‌تر و خونين‌تر نمود. در اين جنايتِ هولناک هواپيمایِ ايرباس مسافربری ايران بر فراز خليج‌فارس بوسيله ناو جنگی آمريکا در تيرماه 67 سرنگون شد و حدود سیصد مسافر بی‌گناه و غيرنظامی آن به شهادت رسيدند.
به اين ترتيب جمهوری اسلامی به تنهايی در جنگی قرار گرفته بود که عراق و حاميانش به هيچ‌گونه اصولي پايبند نبوده و براي رسيدن به مقاصد پليدشان از هيچ كوششی حتی اگر ناجوانمردانه و غيرانسانی و برخلاف موازين بين‌المللی هم باشد فروگذار نمي‌كردند. تجزيه وتحليل اين اوضاع باعث شد تا امام خمینی در پیامی در بيست و نهم تير 67 قبول قطعنامه 598 را اعلام نمایند. ( رجوع کنید به: صحيفه امام،جلد‏21، صفحات: 92 تا 100)
پيامی که امام‌خمينی به مناسبتِ پذيرش قطعنامه 598 صادر نمودند نيز يکی ديگر از شاهکارهایِ رهبریِ ايشان بود. امام خمينی در اين پيام هم از زحمات رزمندگان تقدير نمودند، هم شرايط و تلخی قبول قطعنامه را تشريح کردند، هم شبهاتِ مربوط به پايان جنگ را پاسخ فرمودند و هم راه آينده را ترسيم نمودند؛ به عبارت ديگر در اين پيام کارنامه جنگ تحميلی و دورنمای آينده آن با ظرافت و آينده نگری خاصی تبيين گرديده است. به عنوان نمونه در اين پيام در مورد راه آينده انقلاب آمده است:
«من در ميان شما باشم و يا نباشم به همه شما وصيت و سفارش مى‏كنم كه نگذاريد انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان بيفتد. نگذاريد پيشكسوتانِ شهادت و خون در پيچ و خم زندگى روزمره خود به فراموشى سپرده شوند.»( صحيفه امام، جلد‏21، صفحه: 93)
همچنين امام خمينی در اين پيام بر پايان نيافتن رويارويی جمهوری اسلامی با استکبار جهانی تأکيد نموده‌اند:
«فرزندان انقلابى‏ام، اى كسانى كه لحظه‏اى حاضر نيستيد كه از غرور مقدستان دست برداريد، شما بدانيد كه لحظه لحظه عمر من در راه عشق مقدس خدمت به شما مى‏گذرد.مى‏دانم كه به شما سخت مى‏گذرد؛ ولى مگر به پدر پير شما سخت نمى‏گذرد؟ مى‏دانم كه‏ شهادت شيرين‌تر از عسل در پيش شماست؛ مگر براى اين خادمتان اين‌گونه نيست؟ ولى تحمل كنيد كه خدا با صابران است. بغض و كينه انقلابى‏تان را در سينه‏ها نگه داريد؛ با غضب و خشم بر دشمنانتان بنگريد؛ و بدانيد كه پيروزى از آن شماست.»( صحيفه امام، جلد‏21، صفحات: 95 و 96)
و آغاز جنگ دیگری را خبر دادند:« امروز جنگ حق و باطل، جنگ فقر و غنا، جنگ استضعاف و استکبار، و جنگ پابرهنه‌ها و مرفهین بی‌درد شروع شده ‌است.»(صحیفه امام خمینی جلد۲۱، صفحه ۸۵)
ما پیروز شدیم
جنگ تحمیلی علی‌رغم خسارت‌های گسترده‌اش پیروزی‌های عظیمی نیز به همراه داشت.
در یکی از پیام‌های امام خمینی(ره) پس از پایان جنگ تحمیلی در این خصوص آمده است:
«هر روز ما در جنگ بركتى داشته‏ايم كه در همه صحنه‏ها از آن بهره جسته‏ايم. ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده‏ايم، ما مظلوميت خويش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده‏ايم، ما در جنگ، پرده از چهره تزوير جهانخواران كنار زديم، ما در جنگ، دوستان و دشمنانمان را شناخته‏ايم، ما در جنگ به اين نتيجه رسيده‏ايم كه بايد روى پاى خودمان بايستيم، ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شكستيم، ما در جنگ ريشه‏هاى انقلاب پر‌بار اسلامى‏مان را محكم كرديم، ما در جنگ حس برادرى و وطن‌دوستى را در نهاد يكايك مردمان بارور كرديم، ما در جنگ به مردم جهان و خصوصاً مردم منطقه نشان داديم كه عليه تمامى قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها ساليان سال مى‏توان مبارزه كرد، جنگ ما كمك به افغانستان را به دنبال داشت، جنگ ما فتح فلسطين را به دنبال خواهد داشت، جنگ ما موجب شد كه تمامى سردمداران نظام‌هاى فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت كنند، جنگ ما بيدارى پاكستان و هندوستان را به دنبال داشت، تنها در جنگ بود كه صنايع نظامى ما از رشد آنچنانى برخوردار شد و از همه اينها مهم‌تر استمرار روح اسلام انقلابى در پرتو جنگ تحقق يافت.همه اينها از بركت خون‌هاى پاك شهداى عزيز هشت سال نبرد بود، همه اينها از تلاش مادران و پدران و مردم عزيز ايران در ده سال مبارزه با آمريكا و غرب و شوروى و شرق نشأت گرفت. جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام شدنى نيست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ايمان و رذالت بود و اين جنگ از آدم تا ختم زندگى وجود دارد. چه كوته نظرند آنهايى كه خيال مى‏كنند چون ما در جبهه به آرمان نهايى نرسيده‏ايم، پس شهادت و رشادت و ايثار و از خودگذشتگى و صلابت بي‌فايده است! در حالى كه صداى اسلامخواهى آفريقا از جنگ هشت ساله ماست، علاقه به اسلام‌شناسى مردم در آمريكا و اروپا و آسيا و آفريقا يعنى در كل جهان از جنگ هشت ساله ماست...»
(صحيفه امام، جلد‏21، صفحه: 284)
تهیه و تنظیم: کامران پورعباس