پرسش:
چه علل و عواملی سبب می‌شود اعمال نیک انسان باطل و اعمال زشت او از بین برود؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال به پنج مورد از عوامل حبط عمل نیک در قرآن شامل: 1- ارتداد پس از ایمان 2- کفر و شرک 3- نفاق 4- تکذیب آیات الهی و روز قیامت 5- بی‌احترامی نسبت به پیامبر(ص) اشاره کردیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی‌ می‌گیریم.
6ـ ارتباط و طرح دوستى با کافران
«مسلمانان بیماردلى را می‌بینى که با شتاب با کفار پیوند دوستى برقرار می‌کنند«...آنان اعمالشان حبط شده است». (مائده - 52)
عوامل دیگرى نیز موجب حبط عمل است که به آن اشاره می‌شود: ناخشنودى از آیات قرآن، بازدارى از راه خدا، ستیزه جویى با پیامبر، کشتن پیامبران الهى، کشتن آمران به معروف و منادیان عدالت. (اعراف ـ 147)
ب. حبط در روایات
علاوه بر آیات، در روایات معصومان(ع) به علل حبط و باطل شدن عمل نیز اشاره شده است مانند:
1ـ ترک نماز بدون علت
عبید بن زراره می‌گوید: از حضرت صادق (ع) پیرامون تفسیر آیه: «هر کس به ایمان (دین اسلام) کافر شود عمل او تباه می‌شود»‌‌. (مائدهًْ ـ 5) پرسیدم، فرمود: مقصود آن کسى است که کردارى که به آن اقرار و اعتراف کرده، ترک کند، عرض کردم: مرتبه ترک آن عمل چیست؟ همه آن را رها کند؟ فرمود از آن جمله است کسى که عمداً بدون این که مست باشد و یا علّتى داشته باشد، نماز را ترک کند. (الکافی، ج 2، ص 387، ح 12)
2ـ با شک و تردید عمل کردن در اصول دین
یکی از یاران امام صادق (ع) به نام مفضل می‌گوید از آن حضرت شنیدم که می‌فرمود: کسی که در اصول دین تردید یا گمان داشته باشد و بر آن پا برجا باشد، خدا عملش را تباه می‌کند، حجت خداوند حجت روشن است. (همان، ج 2، ص400، ح 8)
مجلسی (ره) در توضیح حدیث می‌فرماید: برای کسی که امکان رسیدن به یقین برایش وجود دارد جائز نیست در اصول دین با شک و تردید عمل نماید، و مراد از این که حجت خدا روشن است این است که هر کس به دنبال دلیل در اصول دین باشد، به یقین می‌رسد و با رسیدن به یقین، جائی برای تردید و گمان باقی نمی‌ماند. (مرآة العقول، ج 11، ص 186)
3ـ عجب و غرور
امام سجاد(ع) در دعاى خود می‌گوید: «خدایا، عبادت مرا با عُجُب فاسد نکن». (مفاتیح الجنان، دعاى مکارم الاخلاق)
4ـ حسد
امام باقر(ع) می‌فرماید: «از حسد بپرهیزید. به درستى که حسد، حسنات و نیکى‏ها را می‌خورد، آن چنان که آتش هیزم را نابود می‌کند». (اصول کافى، ج 2، ص 306)
5ـ بی‌صبرى هنگام مصیبت
امام جواد(ع) فرمود: «کسى که ناراحتى و بی‌تابى‏اش بر صبر و تحملش غلبه کند، عملش را نابود کرده است». (همان، ج 50، ص 103)
6ـ زنی که به شوهرش بگوید من از تو هیچ خیری ندیدم
با این که در ارتباط زندگی زن و مرد، بسیاری از زحماتی را که زن در تدبیر و رسیدگی منزل از نظافت و آشپزی و بچه‌داری و... متحمل می‌شود از وظائف واجب او نیست و خداوند در مقابل این امور پاداش فراوان به او می‌دهد، ولی اگر زحمات او همراه با آزردن شوهر و منّت همراه باشد اجر کارهای او تباه می شود، در حدیثی امام صادق(ع) می‌فرماید: هر زنی که به شوهرش بگوید که من از تو خوبی ندیدم ، پاداش عمل او از بین می‌رود. (وسائل الشیعه، ج 20، ص162، ح 7)                                                         ادامه دارد