صدیقه توانا
با فرا رسیدن بهار و شکفتن گلها و شکوفه‌های بهاری، فصل‌ شیوع آلرژی‌ها و حمله به افراد بی‌گناهی که تا قبل از عطسه کردن و دچار آبریزش بینی شدن از تماشای تغییر فصل احساس شادی و خرسندی می‌کردند، نیز از راه می‌رسد و این شادمانی را تا حدودی تبدیل به ناخرسندی و ناراحتی می‌کند. علی‌رغم آنکه هیچ‌ گریزی از این شرایط نیست ولی کماکان می‌توان با تحمل، از زیبایی فصل بهار و زنده شدن دوباره طبیعت لذت برد و زندگی را در سال جدید با رویی گشاده به سمت و سوی اهداف متعالی سوق داد.
موسم بهار زمانی است که بسیاری از مردم درمی‌یابند که نسبت به چیزهای خاص واکنش آلرژیک دارند و برای برخی دیگر، بهار فصل ناگزیر خرید دستمال کاغذی‌ها و داروهای متعددی است تا شاید درد و ناراحتی‌شان تسکین پیدا کند. اما راه‌هایی وجود دارند که می‌توان با کمک آنها واکنش‌های آلرژیک و ذرات آلرژی‌زا را در بخش قابل توجهی از زندگی فرد به حداقل رساند. اگرچه به عنوان یک انسان، غیرممکن است که یک پیله بسازیم و خود را تا تابستان در آن پنهان کنیم ولی با به کار بستن راه‌حل‌های پیشنهادی از سوی پزشکان و متخصصان آلرژی، می‌توان نگاه واقع بینانه‌تری برای کنترل آلرژی فصلی داشت.
نسیم بهاری را دوست دارم اما...
16 سال سن دارد و بخاطر طبع درونی بسیار گرمش همیشه کمی لای پنجره اتاقش را باز می‌گذارد. این عادت همیشگی مجتبی است. برایش  فرقی نمی‌کند زمستان و تابستان ندارد. چشم‌انداز زیبای اتاقش که رو به باغچه و حیاط پر گل و درخت همسایه است، در فصل بهار با شکوفایی گلها و سرسبز شدن درختان چندین برابر می‌شود.
صبح‌گاهان که نرمه نسیم بهاری رقص‌کنان از لای پنجره اتاق خود را به داخل می‌رساند، خواب سنگین را از چشمان نوجوان دوستدار خواب می‌رباید و نوازشگر صورتش می‌شود. مجتبی با پشت دست چشمانش را می‌مالد و با خمیازه‌ای در تخت خواب جابه‌جا می‌شود. هنوز پایش به زمین نرسیده است که عطسه پشت عطسه آرام و قرارش را می‌گیرد و خواب بهاری را به دوردستها می‌برد.
او خیلی بی‌قرار شده، آبریزش بینی کلافه‌اش کرده است. به پیشنهاد مادرش آبی به سر و صورتش می‌زند، انگاری نمک بر زخمش پاشیده‌اند حال و روزش بدتر می‌شود و بی‌تابی می‌کند، و مادر تنها راه چاره را تجویز یک قرص ضد حساسیت آن هم از نوع خارجی را می‌کند. عطسه‌ها فعلاً قطع شده است.
فراگیری آلرژی در فصل بهار
آلرژی‌های بهاری با آمدن فصل بهار، در بین مردم فراگیر می‌شود. معمولاً آلرژی به واکنش‌های شدید و غیرعادی سیستم ایمنی بدن نسبت به ورود عوامل خارجی گفته می‌شود که عوارض گوناگونی را برای فرد ایجاد می‌کند. این عوارض اگرچه در بیشتر موارد مقطعی و زودگذر هستند، ولی در مواردی نیز واکنش‌های شدید بدن را سبب می‌شوند و تا مدت طولانی ادامه می‌یابند.
به گفته پزشکان، حساسیت بهاری می‌تواند به‌طور ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود و چند دقیقه تا چند ماه به طول بینجامد. آلرژی در بیشتر موارد زمینه ژنتیکی دارد ولی عوامل محیطی نیز بر آن مؤثرند.
خانه‌تکانی همراه با عطسه‌های فصلی
«هر سال نیمه اسفند با شروع یک فصل خانه‌تکانی سرفه‌های شدید و مداوم شروع می‌شود و آبریزش بینی و عطسه امانم را می‌برد. الان سومین سالی است که از اسفند تا پایان فصل بهار دچار حساسیت می‌شوم. به پزشک هم مراجعه کرده‌ام ابتدا قرص می‌خوردم اما الان این آلرژی زیاد شده و فقط باید آمپول بزنم تا دردم التیام یابد.»
این صحبت‌های خانم مرادی 38ساله است که درمورد آلرژی مطرح می‌کند. خانه‌دار است و یک فرزند 2ساله دارد. نگران دلبندش است که مبادا این آلرژی و حساسیت از طریق ژنتیک به او هم منتقل شود.
رضا وحیدی شغل آزاد دارد و 40ساله می‌باشد. در یک پایانه مسافربری درون شهری منتظر اتوبوس است. می‌گوید: «هر سال در فصل بهار آلرژی شدید سراغم می‌آید طوری که وقتی صبح از خواب بیدار می‌شم مرتب پشت سر هم عطسه دارم. شاید در مدت یک ساعت بیش از 25بار عطسه می‌کنم.»
وی در ادامه می‌گوید: «راستش را بگویم از فصل بهار به خاطر عطسه‌های مداوم متنفرم با پایان یافتن بهار عطسه من هم تمام می‌شود. ضمناً از داروهای آنتی هیستامین و بقیه داروهای ضدحساسیت استفاده می‌کنم ولی اثر آنچنانی ندارد. واقعاً نمی‌دانم چه کنم؟»
رهایی از عطسه‌های بهاری
چرا بروز حساسیت در فصل بهار بیش از سایر فصلها دیده می‌شود؟ و برای رهایی از این عطسه‌های پی‌درپی چه باید کرد؟
دکتر حامد میررکنی متخصص بیماری‌های ریوی، آسم و آلرژی در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان با تأکید بر این نکته که 20 تا 30درصد افراد جامعه ممکن است دچار آلرژی شوند می‌گوید: «این آلرژی می‌تواند به صورت فصلی یا دائمی باشد که شیوع نوع فصلی آن بیش از نوع دائمی است. حساسیت‌های فصلی برای بروز نیاز به یک عامل محرک دارند و فصل بهار که فصل گرده افشانی و رویش گیاهان مختلف است می‌تواند محرک خوبی برای آن باشد.»
از دکتر میررکنی می‌پرسم پس این مطلب صحیح است که گرده گلها باعث بروز حساسیت در بهار می‌شود؟ می‌گوید:« بله، البته باید به این نکته توجه داشت که کدام گرده‌ها موجب بروز آلرژی می‌شوند. برخلاف نظر عامه مردم گلهایی مثل رز و سرخ به دلیل اینکه گرده آنها بزرگ است. کمتر در ایجاد آلرژی نقش دارند و در مقابل، گرده گلهای کوچک و گرده درختان سوزنی برگ مثل سرو در ایجاد آلرژی بسیار موثرند.»
از این متخصص ریه، آسم و آلرژی می‌پرسم آیا آلرژی درمان دارد؟
پاسخم را این طور می‌دهد: « اگر منظور از این درمان، علاج و مداوای قطعی بیماری ‌باشد، باید گفت جز در موارد معدودی این امر امکان‌پذیر نیست که البته مدت درمان این تعداد محدود نیز طولانی خواهد بود.»
وی اضافه می‌کند: «بروز آلرژی در زمان‌های مختلف متفاوت است یعنی ممکن است در طول یک دوره زمانی به اوج خود برسد، ولی در مقابل ممکن است چند سال به صورت خفته بماند و بروز نکند. ولی در کل ریشه‌کنی آلرژی بسیار مشکل است. و با توجه به آن که ساعت 10 صبح و 5بعداظهر اوج آلرژی است پس باید مراقب باشید.» از این پاسخش قانع نمی‌شوم و به او می‌گویم پس چطور می‌توان بااین پدیده مقابله کرد؟ با توضیحات بیشتری چنین می‌گوید: «طبق بررسی‌های انجام شده اولین و مهم‌ترین قدم در جلوگیری از بروز آلرژی، پیشگیری است. برای این کار مناسب‌ترین عمل، دور کردن فرد از عامل حساسیت‌زاست. مثلا اگر فرد به گیاهی خاص حساسیت دارد، بهترین کار دور کردن فرد از آن گیاه است ولی اگر این کار مقدور نبود، می‌توان از ورود عامل حساسیت‌زا به منزل جلوگیری کرد مثلا با بستن پنجره‌ها و بالا کشیدن شیشه اتومبیل در هنگام خروج از منزل می‌توان تا حد زیادی از بروز آلرژی جلوگیری کرد.»
مصرف بی‌رویه داروهای ضدحساسیت
آیا مصرف خودسرانه داروهای ضدحساسیت مشکل‌زا نیست و افراد حساس باید چه داروهایی را برای درمان آلرژی استفاده کنند؟
رضا مکی دکتر داروساز داروخانه‌ای در غرب تهران با تاکید بر این نکته که بهتر است بیماران از مصرف خودسرانه هر نوع دارویی خودداری کنند در مورد داروهای ضدحساسیت می‌گوید: «معمول‌ترین داروهایی که در این مورد استفاده می‌شود آنتی‌هیستامین‌ها هستند که در واقع علایم بالینی آلرژی را کاهش می‌دهند، نه این که آن را درمان کنند و باتوجه به آن که از عوارض مهم این داروها ایجاد خواب آلودگی است بهتر است در مصرف آن زیاده‌روی نشود.»
این دکتر داروساز می‌گوید: «داروهای دیگری که برای درمان آلرژی کاربرد دارند، داروهای استروییدی هستند که انواع قدیمی آنها عوارض بسیاری داشتند، ولی در حال حاضر عوارض آنها بسیار کاهش یافته است. ولی باید به این نکته نیز توجه داشت که مصرف داروهای استروییدی به شکل خوراکی یا تزریقی به صورت خودسرانه آثار بدی را می‌تواند به دنبال داشته باشد.»
آلرژی درمان قطعی ندارد
گرچه مصرف داروهای شیمیایی و قرص‌ها و آمپول‌های ضدحساسیت، راه درمانی قطعی برای آلرژی‌های فصلی نیست، ولی شاید بتوان با یک تغذیه صحیح و مناسب قدری از حساسیت‌های فصلی و بهاری را که موجب آزار بسیاری از افراد مستعد می‌شود کاهش داد. به اعتقاد پزشکان افرادی که مبتلا به حساسیت هستند می‌توانند با یک تغذیه خوب زیبایی‌های نو بهاری را از دست ندهند و لذت شکفتن گلهاو سبزه‌زاران را با تمام وجود احساس کنند.
سیدضیاءالدین مظهری یک متخصص تغذیه، مصرف هویج و اسفناج را برای تقویت سیستم ایمنی بدن موثر دانسته و آن را مانعی برای بروز حساسیت‌های فصل بهار بیان می‌کند.
وی با این عقیده که تقویت سیستم ایمنی بدن موجب کاهش حساسیت و آلرژی‌های ایجاد شده در فصل بهار می‌شود، خاطر نشان می‌کند: «در فصل بهار گرده افشانی درختان و گلها موجب بروز حساسیت می‌شود که به صورت آبریزش بینی، اختلالات تنفسی به شکل خس خس، کهیر،. خارش و اگزمای مخاطی به صورت تورم و التهاب ممکن است بروز پیدا کند.» این متخصص تغدیه اضافه می‌کند: «مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و موجب کاهش حساسیت‌ها در فصل بهار می‌شود.»
مظهری می‌گوید: «در برخی افراد به طور عادی با مصرف مواد غذایی مانند توت فرنگی، بادام زمینی و شیر حساسیت‌ و خارش‌های پوستی بروز پیدا می‌کند. در فصل بهار این حساسیت‌ها افزایش پیدا می‌کند که افراد باید مراقب باشند و از این مواد در این فصل کمتر استفاده کنند.»
علائم حساسیت چیست؟
همیشه وقتی صحبت از حساسیت‌های فصلی یا به اصطلاح آلرژی می‌شود اولین چیزی که به ذهن می‌رسد، عطسه همراه با آبریزش بینی و تک سرفه‌های خشک است. افراد اطلاعات زیادی در مورد اینکه آلرژی‌ها چگونه در بدن عمل می‌کنند ندارند. دکتر مصطفی حق‌پناه یکی از اعضای انجمن آلرژی در گفت و گو با گزارشگر روزنامه کیهان، اطلاعات مفیدی در مورد عملکرد آلرژی‌ها در بدن در اختیارمان قرار می‌دهد و می‌گوید: «آلرژی‌ها عکس‌العمل‌هایی حساس در برابر موادی هستند که حتی ممکن است کاملا بی‌ضرر باشند و ربطی هم به جنسیت و سن و نژاد نداشته باشند. در عملیاتی که «حساس‌سازی» نامیده می‌شود، بدن فرد در مقابل یک ماده خاص پادتن می‌سازد که به آلرژی تبدیل می‌شود. در نتیجه هرگاه فرد با آن ماده خاص تماس می‌یابد، این سیستم دفاعی در مقابل آن واکنش منفی ایجاد می‌کند.»
وی اضافه می‌کند: «ضدآلرژی‌ها در خون بدن هیستامین آزاد می‌کنند که آن هم مسائل جانبی دارد. به طور مثال هیستامین غشای مخاطی بینی و چشم‌ها را آبدار و خارش‌آور می‌کند، همچنین آماس‌هایی سفیدرنگ و خارش‌آور که کهیر نامیده می‌شود در بدن ایجاد می‌گردد.»
آیا آلرژی علائم خاصی هم دارد؟ دکتر حق‌پناه این سوال را این طور پاسخ می‌دهد:«نشانه‌های آلرژی را می‌توان به سه دسته خفیف، متوسط و حاد تقسیم کرد. و متداول‌ترین آلرژی از نوع خفیف و متوسط است که توسط گرد و خاک و گرده‌افشانی گلها به وجود می‌آید و البته در کودکان ممکن است در غذاهایی مثل تخم‌مرغ یا مرکبات بروز پیدا ‌کنند.» اجتناب از مواجهه با عوامل آلرژیک و حساسیت‌زا، استفاده از اسپری‌های بینی مانند اسپری کرومولین، شست و شوی مرتب بینی با سرم نمکی، مصرف یکی از آنتی‌هیستامین‌های موجود البته با نظر پزشک مهم‌ترین راههای کنترل آلرژی است.»