نگاهی به اهمیت مشاغل خانگی و نقش آن در رونق چرخه اقتصاد مقاومتی - بخش پایانی
اشتغال خانگی رونق‌بخش اقتصاد مقاومتی
گالیا توانگر
بهترین و شاید کارآمدترین اقدام پسندیده برای کاهش نرخ بیکاری خوداشتغالی در منازل است که در مقابل باید مسئولین در جهت اقتصاد مقاومتی با حمایت‌های خود تسهیلات ویژه‌ای را برای محقق ساختن این امر مهم در نظر بگیرند.
لیستی دویست و خرده‌ای از اسامی مشاغل خانگی در سایت وزارت کار موجود است که با مراجعه به آن و نیز ثبت‌نام برای مشاغل خانگی می‌توانید در صف طولانی دریافت تسهیلات قرار بگیرید!
از همین منظر صدور مجوز مشاغل خانگی توسط دستگاه‌های اجرایی چون ادارات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد کشاورزی، بازرگانی، کار و امور اجتماعی و سازمان فنی و حرفه‌ای صورت می‌گیرد که انتظار می‌رود مسئولین امر در صدور این مجوز‌ها همکاری و تعامل لازم را با متقاضی انجام دهند.
ازآنجایی‌که اقتصاد عظیم هر منطقه را روستاییان زحمت‌کش رقم می‌زنند، پیشنهاد می‌شود مسئولان در راستای جلوگیری از مهاجرت و بیکاری نسبت به ایجاد اشتغال پایدار با درآمد خوب برای قشر روستاییان تلاش کنند.
از سوی دیگر انتظار می‌رود با تشکیل تعاونی‌ها در شهر و روستا هم به ارائه محصولات مشاغل خانگی کمک کرده و هم در جهت چرخش چرخ تولید مناطق مختلف کشور گام موثری بردارند.
مشاغل خانگی از جمله راه‌های نوین کسب و کار و ایجاد اشتغال است که به دلیل نیاز به حجم پایین سرمایه‌گذاری و سودآوری مطلوب بسیار مورد توجه و استقبال قرار دارد.
آن دسته از فعالیت‌هایی که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحد‌های مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود. ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد شاگردی بین اعضای خانواده از مهم‌ترین مزایای مشاغل خانگی است که مورد اقبال قرار گرفته است. تنوع و تعدد مشاغل خانگی بسیار زیاد است و روزانه در سراسر جهان تعداد این مشاغل رو به فزونی و تنوع بیشتر می‌رود.
نامگذاری سال 95 به نام «اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی الزامات و ضرورت‌هایی دارد که از آن جمله می‌توان به فراهم بودن زیرساخت‌های لازم برای تولید، اشتغال و نیز توانمندی افراد اشاره کرد که در این میان مشاغل خانگی به دلیل حجم پایین سرمایه‌گذاری و عدم نیاز به فضای وسیع جهت فعالیت در این زمینه می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
مشاغل خانگی تولید‌کننده‌اند
نه واسطه‌گر!
در کشور ما زنان بیش از مردان در رونق مشاغل خانگی نقش داشته‌اند؛ به ویژه در مشاغلی که با هنر سنتی ایرانی نظیر قالیبافی پیوند خورده است.
مراد محمد‌زاده مسئول یکی از کارگاه‌های قالیبافی می‌گوید: «ما یک روزه به خانم‌ها آموزش فرش‌بافی می‌دهیم و آنها باید حداقل مبلغ ۳۰۰هزار تومان بابت وسایل پرداخت کنند و پس از اتمام بافت فرش، دستمزد پرداخت می‌شود، که دستمزد این افراد به پنج میلیون تومان هم می‌رسد!»
وی در ادامه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «علاقه‌مندان تست فرش‌بافی می‌دهند و پس از استخدام دار قالی را به منزل می‌برند و پس از اتمام کار دستمزد دریافت می‌کنند، که معمولا دستمزد این افراد یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است.»
وحید باقری مسئول یکی از کارگاه‌های قطعه‌سازی خودرو برایمان می‌گوید: «با حداقل ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سرمایه‌گذاری و یک روز آموزش می‌توان ماهانه یک میلیون تا سه میلیون و۵۰۰ هزار تومان درآمد داشت و به مدت یک سال از طرف کارفرما بیمه شد. این کارگاه آموزش ساخت فیلتر هوای ماشین پراید و پژو ارائه می‌دهد.»
مسئولی دیگر در یکی از مراکز پخش محصولات فرهنگی و آموزشی نیز بیان می‌کند: «ما از علاقه‌مندان می‌خواهیم محصولات ما را در منزل به صورت تلفنی بفروشند و در صورت فروش ۲۰ درصد پورسانت به آنها پرداخت می‌کنیم. به گفته یکی دیگر از مسئولان این مرکز، کارمندان این مرکز حداقل 800 هزار تومان تا سه میلیون تومان در ماه دریافتی‌شان است.»
یک مرکز تولید جعبه کادو، کلیپس سر و پرده بافت تزیینی و عروسک پولیش نیز آن طور که یکی از مدیرانش می‌گوید؛ با دریافت ۳۰ هزار تومان پول جهت آموزش اولیه یک میلیون تومان تا سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درآمد را به صورت تضمینی پرداخت می‌کند و این مرکز قرارداد یک ساله با افراد می‌بندد و هر هفته با کارمندان خود تسویه می‌کند.
برخی از فروشندگان لباس در بازار نیز از کسانی که تمایل به فروش لباس در منزل دارند، دعوت به همکاری می‌کنند. این فروشندگان از افراد کارت شناسایی گرفته و مبلغی از آنها دریافت می‌کنند و در عوض به آنها لباس می‌دهند و فروشندگان در منزل می‌توانند به هر مبلغی که می‌خواهند آنها را بفروشند. گاه نیز این البسه در محیط‌های زنانه نظیر آرایشگاه‌ها فروخته می‌شوند. به گفته یکی از تولیدکنندگان پوشاک که این چنین کاری را انجام می‌دهد، تاکنون کسانی بوده‌اند که توانسته‌اند از این طریق ماهانه دو میلیون تومان هم کسب درآمد کنند.
در کل نباید فراموش کرد که اولا مراکزی که به بهانه آموزش مبالغی را دریافت می‌کنند، تمامی فوت کوزه‌گری را منتقل نمی‌کنند. در ثانی بیشتر باید بابت آموختن یک فن یا هنر مبالغی را پرداخت کنید و تشویق به واسطه‌گری همچون به پخش البسه در حیطه تعاریف مشاغل خانگی همگام و همراه اقتصاد مقاومتی محسوب نمی‌شوند.
چشم‌انداز من ارتقای کارگاه به واحد صنعتی است
ازآنجاکه در دوران تحصیل بیشتر آموزش‌های ما تئوری بود و من دوست داشتم تا به فعالیت عملی بپردازم و علم و عمل را همگام کنم، از سال ۱۳۹۰ شروع به پرورش قارچ کردم.
الهام فیض هفشجانی فارغ‌التحصیل مهندسی کشاورزی از شهرکرد ضمن بیان مطلب بالا می‌گوید: «در ابتدای شروع کارگاه قارچ کمی استرس داشتم، اما چون با مطالعه و آموزش و پشتکار وارد شده بودم و با پرورش‌دهندگان نمونه دیگر مشورت کرده بودم به موفقیتم ایمان داشتم به طوری که الان چشم‌انداز من ارتقای کارگاه به واحد صنعتی است.»
این کارآفرین برتر شهر‌کردی ادامه می‌دهد: «با توکل بر خدا و حمایت خانواده و کار و تلاش توانستم به بالاترین درصد برداشت قارچ برسم و در سال گذشته به عنوان تولیدکننده نمونه قارچ و امسال عنوان کارآفرین نمونه را کسب کنم.»
وی با بیان اینکه کارگاه قارچ ما زمینه اشتغال را برای 4 نفر به طور مستقیم و 20 نفر به طور غیرمستقیم ایجاد کرده، می‌گوید: «مشاغل خانگی نقش موثری در اقتصاد خانواده و خوداتکایی افراد دارد و خودباوری را ایجاد می‌کند. مشاغل خانگی در زمینه درآمد‌زایی موثرند، اما این مستلزم آن است که با یک برنامه‌ریزی بین تولید، فروش و بازاریابی و بازار‌رسانی یک هماهنگی باشد. ازآنجاکه اکثر مراحل تولید در مشاغل خانگی از مواد اولیه تا تولید نهایی داخلی است، این فعالیت‌ها گام‌های عملی در تحقق اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شوند. بعد از تولید و به بازار رسیدن محصول اگر حجم تولید انبوهی از محصول وارد بازار شود، عرضه و تقاضا به هم می‌خورد و با افت قیمت تولیدکننده دچار ضرر می‌شود. انتظار می‌رود با هماهنگی مسئولان مشاغل خانگی هدفمند شوند و تسهیلاتی برای فروش محصولات و حتی صادرات آنان فراهم شود تا تولیدکنندگان دغدغه فروش نداشته باشند.»
این مهندس کشاورزی هماهنگ بودن بانک‌ها با عاملین تسهیلات مثل بسیج سازندگی و جهاد کشاورزی در زمینه ارائه وام و آسان نمودن شرایط ارائه تسهیلات را از جمله راهکارهای ادامه فعالیت مشاغل خانگی می‌داند.
تقسیمات مشاغل خانگی
و مهم‌ترین چالش‌های پیش رو
کسب و کارهای اقتصادی مبتنی بر خانه را به سه دسته تقسیم می‌کنند: کسب و کار خانگی، کسب و کار مبتنی بر خانه، کارآفرینی مبتنی بر خانه.
رویا بهادریان کارشناس ارشد اقتصاد در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد: «در شکل یک کسب و کار اقتصادی مبتنی بر خانه، فرد شغل خود را به منـزل می‌آورد و به جای این كه هزینـه‌هـای زیادی برای اجاره یا خرید ساختمان بدهد، می‌تواند در منزل خود كـار و شغل خود را به انجام برساند. در این نوع كسب و كار، ارزش افزوده كالاها و خدمات تولید شده، نصیب صاحب خانه می‌شود. در شکل دوم افراد كالاها و خدمات تولیـد شده خود را در درب و یا در داخل منازل دیگران تحویل می‌دهند. در این نوع روش كسب و كار، مهم نیست كه كالاها در كجا تولید شده؟ بلكه معیار این است كه كالاها و خدمات در منازل مصرف‌كنندگان تحویـل داده شود. در این نوع كار خانگی، ارزش افزوده كـالاها و خدمات، نصیب كسـی می‌شود كه از بیرون این كالاها را می‌آورد. شکل سوم کارآفرینی است. این نوع كار‌آفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد اشتغال در خانه از راه تشكیل مجموعه منحصر به فردی از منابع به منظور بهره‌گیری از فرصت‌ها.»
این کارشناس ارشد اقتصاد توضیح می‌دهد که به طور کلی می‌توان انواع مشاغل خانگی را در چهار دسته تقسیم‌بندی کرد: «رشته‌های صنایع دستی، فعالیت‌های به اصطلاح زیرپله‌ای، خدماتی كه در منزل قابل ارائه است، خدمات اینترنتی قابل ارائه در منزل.»
وی با هشدار نسبت به فعالیت‌های به اصلاح زیرپله‌ای می‌گوید: «غالباً افراد شاغل در این گروه انگیزه‌های غیرقانونی دارند، مانند تولید اجناس تقلبی، یا فعالیت‌هایی که انگیزه‌هایی مثل گریز از مالیات، عوارض، نظارت‌های بهداشتی و دلایلی از این قبیل دارند. به طور مثال می‌توان از بسته‌بندی‌های مختلف مواد غذایی یا دارویی در منازل و... نام برد.»
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صاحبان مشاغل خانگی کدام‌اند؟ می‌گوید: «تداخل كار و زندگی ممكن است برخی اوقات خوشایند سایر اعضای خانواده نباشد. ارتباط با بازار و فروش محصولات محدود می‌شود. پایین بودن تیراژ تولیدات و یا سطح خدمات قابل ارائه به دلیل محدودیت تعداد نیروی انسانی، معمولا درآمد محدودتری دارند، تعریف نشدن بیمه‌های اجتماعی خاص این مشاغل و... از جمله مشکلات و چالش‌های پیش روی مشاغل خانگی محسوب می‌شوند.»
کسب و کار با سرمایه زیر 5 میلیون
بیشتر افراد وقتی صحبت از راه‌اندازی یک کسب و کار به میان می‌آید به دنبال تامین مالی و سرمایه اولیه هستند و اغلب به دلیل نداشتن سرمایه فراوان اولیه، ایده‌های خود را به آرزو تبدیل می‌کنند و در دل خود نگه می‌دارند و حتی آن را بیان نمی‌کنند. گاهی نیز قضیه برعکس است؛ به راستی با سرمایه کم چه کارهایی می‌توانیم راه بیندازیم؟ سرمایه‌ای اندک و زیر 5 میلیون تومان در دست داریم، اما ایده‌ای برای راه‌اندازی کسب و کار نداریم و فکر می‌کنیم که با این سرمایه اندک کاری نمی‌توان انجام داد، اما نمی‌دانیم که با سرمایه کمتر از 5 میلیون تومان هم می‌توان کسب و کاری آغاز کرد و به درآمد رسید.
این یک واقعیت است که تمام کسب و کارهایی که اطراف ما شکل گرفته‌اند، سرمایه‌های اولیه میلیونی و میلیاردی نداشته‌اند.
گاه این کسب و کار با سرمایه اندک از راه‌اندازی سایت فروش وسایل دست دوم آغاز شده است. می‌توانید دست‌سازه‌هایی چون شمع‌های فانتزی درست کنید و یا به کار تهیه و تدارک غذای خانگی مشغول شوید. خیلی‌ها هستند که به دلیل مشغله کاری بالا دنبال یک جور اشتراک با پخت و پزهای خانگی هستند. اگر زمینی در روستا دارید می‌توانید پرورش گیاهان دارویی خاص و یا پرورش قارچ را شروع کنید. به هر جهت باید از یک جایی هوشمندانه، با مطالعه و با اعتماد به نفس شروع کرد. هیچ وقت ناامید نباشید و در مسیرتان دست از تلاش نکشید.این فرمول شماره یک اغلب کارآفرینان برتر بوده است.