نشانه‌های آزادمردان(پرسش و پاسخ)
پرسش:
آزادمردان و احرار در هر جامعه‌ای از چه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی برخوردارند؟
پاسخ:
به طور کلی هر فرد و جامعه‌ای که از آزادگی و حریت لازم برخوردار باشد، باید به طور طبیعی آثار و برکات آن را نیز از خود بروز دهد. در اینجا برخی از اهم ویژگی‌ها و شاخص‌های آزادمردان را بیان می‌کنیم:
1- پایمردی
امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید: آزاده در هر حال آزاده است؛ اگر گرفتاری برایش پیش آید. صبر می‌کند، اگر مصیبت‌ها بر او فرو ریزد، قامتش را نمی‌شکند، اگر اسیر و مقهور گردد و راحتی‌اش به سختی بدل شود، مانند «یوسف صدیق» آزادی‌اش آسیب نمی‌بیند... (بحارالانوار ج 71، ص 69)
2- کسب رزق حلال
انسان یا جامعه آزاده و حر، هرگز به خود اجازه نمی‌دهد که از راه‌های نامشروع امرار معاش نماید یا با زد و بندهای اقتصادی، منابع و ثروت‌های انسان‌ها یا جوامع را به ناحق غارت کند.
امام علی(ع) می‌فرماید: «من توفیق الحر الکتسابه المال فی حله» کسب درآمد حلال، از توفیق‌های انسان آزاده است. (شرح غررالحکم، ج6، ص36)
3- فضائل اخلاقی
آزادگی و سجایای اخلاقی، تاثیر متقابل در یکدیگر دارند، و همان‌گونه که فضائل ریشه حریت هستند، آزادگی نیز برخی فضائل را در پی می‌آورد، همانند: خوشرویی، حیا و عفت، وفا و تدبیر و غیره.
امام صادق(ع) در روایتی به برخی از آنها اشاره کرده و می‌فرماید: پنج خصلت اگر در کسی نباشد، چندان سودی نخواهد داشت؛ وفا، تدبیر، حیا و حسن خلق و پنجمین آنها که همه این خصلت‌ها را در خود دارد آزادگی است. (بحارالانوار، ج69، ص 387)
4- دوری از زشتی‌ها
آزادمنشی، با گناه، شهوت‌پرستی و هر کار زشت و ننگ‌آور دیگری ناسازگار است. از این رو، آزادگان هیچ‌گاه گرد چنین کارهایی نمی‌گردند، زیرا دوری از رذائل اخلاقی شرط اساسی دستیابی به آزادگی می‌باشد.
به تعبیر امام صادق(ع): «ان صاحب الدین... رفض الشهوات فصار حراً» شخص متدین، از شهوات دوری گزیده تا آزاده گشته است. (همان، ص 277) بنابراین آلودگی به گناه و شهوت به معنای بازگشت از مسیر آزادگی است. به همین دلیل امام علی(ع) می‌فرماید: «جمال الحر تجنب العار» جلوه زیبایی انسان آزاده، در پرهیز از ننگ و عار است. (شرح غررالحکم، ج3، ص 392)