صنعت پسته که سالانه 1/5 ميليارد دلار ارز عايد کشور مي‌کند در سال جاري کاهش توليد را تجربه کرد اما اين کاهش توليد بيشتر از اينکه تحت تاثير عوامل بيروني قرار داشته باشد نشات گرفته از عدم حمايت مسئولان و برخي نگاه‌هاي بسته اقتصادي بود.
يکي از صنايع انحصاري که اقتصاد کشور در اختيار دارد توليد محصولات کشاورزي و به صورت خاص محصول پسته است که به طلاي سبز شهرت يافته است.
تا 20 سال قبل، ايران مهم‌ترين توليدکننده پسته جهان بود و از همان زمان بود که وقتي تجار بين‌المللي سودآوري فعال پسته را در بازار جهاني مشاهده کردند تصميم گرفتند به جاي واردات پسته از ايران و پرداختن هزينه‌هاي هنگفت، توليد پسته را به کشورهاي خود ببرند اين آغازي بود بر اينکه دشت‌هاي فلوريدا و ترکيه تبديل به باغ‌هاي گسترده پسته شود.
زماني که محصول پسته آمريکا و ترکيه به ثمر نشست اما سياست ديگري از سوي اتحاديه اروپا مدنظر قرار گرفت و آن ايجاد ترديد در خصوص سلامت پسته ايران بود و دقيقا همان زمان بود که بحث وجود آفلاتوکسين و سم ناشي از آن در پسته ايران به وجود آمد بلافاصله اتحاديه اروپا استانداردهايي را در اين خصوص وضع کرد و اين آغازي بود بر تصرف بازارهاي جهاني توسط پسته آمريکا و ترکيه.
هر چند اقدامات گسترده‌اي از سوي مسئولان در داخل کشور براي رسيدن به استانداردهاي اروپايي صورت گرفت اما زماني که عملا به اين استانداردهاي سختگيرانه دست يافتيم زماني بود که بر اثر اين تحريم‌ها بازار پسته آمريکا و اروپا تا حد قابل توجهي از دسترس خارج شده بود.
هم اکنون نيز پس از گذشت سالها از سياست‌هاي مغرضانه اتحاديه اروپا پسته ايران همچنان به دليل مرغوبيت مشتري‌هاي خاص خود را در سراسر جهان دارد هر چند بخش قابل توجهي از بازار جهاني را دست داده‌ايم.
هم اکنون بيشترين سهم پسته ايران در جهان به کشورهاي عربي و به خصوص آسياي دور به ويژه چين منحصر شده است با اين وجود اکثر تجار پسته استان کرمان که قطب توليد پسته جهان محسوب مي‌شود همچنان مقصد اول آغاز سفر جهاني پسته‌هايشان بنادر دوبي است و پس از آن پسته‌ها به بازار اصلي خود نزديک مي‌شوند.
هر چند مشکلاتي در راستاي برگشت ارز وجود دارد اما نياز بازار جهاني به پسته توليد کشور و همچنين طعم و ويژگي‌هاي خاص پسته کرمان همچنان پسته ايراني را به رويايي براي بسياري از ثروتمندان جهان تبديل کرده است.
اما در کنار تمام تهديدهاي خارجي براي ايجاد شکاف در انحصار کامل ايران بر اين محصول برخي سياست‌هاي غلط و نگاه‌هاي بسته داخلي نيز در رونق نگرفتن بازار پسته ايران به عنوان محصولي غيرنفتي و استراتژيک در زمان‌هايي مانند تحريم‌هاي نفتي کنوني موثر بوده است.
براي مشاهده نمونه اين تصميمات نيازي نيست به سالهاي دور برويم تنها کافي است به کمتر از يک سال قبل برگرديم و تصميماتي که در بازار پسته بين‌المللي ايران سايه افکند و تصميماتي که به بهانه بازار پسته شب سال گرفته شد آن هم در آستانه تحريمي همه جانبه اما آثارش هم اکنون در ميزان صادرات پسته مشخص مي‌شود.
امسال ميزان صادرات پسته کشور افت کرده است سال گذشته 180 تن توليد پسته داشتيم و امسال 170 تن پسته در کشور توليد شده است که البته از اين ميزان نيز پيش‌بيني مي‌شود 140تن پسته به کشورهاي خارجي صادر شود اين آمار را دبير انجمن پسته ايران حميد فيضي مي‌دهد.
و دور از ذهن نيست که طبعا کسري صادرات ايران باز هم توسط ساير کشورهاي توليدکننده يعني آمريکا، ترکيه و تا حدودي يونان پر شده است.
فيضي در گفت وگو با مهر مي‌افزايد: دليل اصلي کاهش توليد در سال جاري مشکلات جوي بوده است و از مجموع محصول توليد شده در کشور 102 تن در استان کرمان توليد شده و بقيه در استان‌هاي مختلف کشور به مرحله توليد رسيده است که نشان مي‌دهد استان کرمان قطب توليد پسته کشور است.
وي بيان داشت: حمايت از محصول پسته در راستاي تقويت صادرات غيرنفتي و احياء صنعتي کاملا بومي در کشور ضروري است و بايد تمام توان خود را براي در اختيار داشتن بازارهاي خارجي به کار گيريم.
وي حمايت از توليدکنندگان را بسيار ضروري دانست و گفت: حمايت از توليد، صادرات و مجموع اين صنعت مي‌تواند موجب دوري ما از وابستگي به صنعت نفت باشد و اين قابليتي است که به صورت خدادادي در کشور وجود دارد.
وي همچنين اشاره کرد با تمام مشکلات سال گذشته پسته  ايران به 15 کشور اتحاديه اروپا صادر شده است هرچند که کشورهاي شرق دور همچنان مهم‌ترين مقصد پسته ايران طي سال‌هاي اخير است.
سال گذشته طبق آمار موجود چين و برخي کشورهاي شرقي مهم‌ترين واردکننده پسته ما بودند هرچند که چيني‌ها مصرف کننده عمده نيستند و خود پس از واردات و فرآوري پسته اين محصول را در قالب خشکبار به کشورهاي ديگر به خصوص آمريکا صادر مي‌کنند و در نهايت از اين صنعت پر منفعت سود مي‌برند اما کشورهاي اروپايي، کشورهاي عربي به ويژه امارات، ترکيه، عربستان و هند و روسيه هم از مشتريان اصلي پسته ايران بودند اما همان‌طور که قبلا اشاره شد برخي از اين کشورها خود نقش واسطه را دراين صنعت برعهده دارند.
اما درسال جاري صنعت پسته طبق آمار گمرک استان کرمان به عنوان بزرگ ترين مرکز توليد پسته سنتي جهان تنها 349 ميليون دلار پسته تاکنون صادر کرده است.
محسن مصطفايي دراين خصوص مي‌گويد: پسته يکي از اصلي‌ترين محصولات صادراتي استان کرمان به ساير کشورها است.
وي محصولات صادراتي کرمان را غيرنفتي عنوان کرد و گفت: پسته و مغزپسته از مهم‌ترين کالاهاي صادراتي گمرک کرمان به ساير کشورها است.
وي مبلغ خالص صادرات پسته در هشت ماه نخست سال جاري را 349 ميليون و 358 هزار و 388 دلار مي‌داند که البته وزن اين محصول در مقايسه با سال گذشته 17درصد کاهش داشته است.
البته دراين ميان بايد به اين نکته نيز اشاره کرد که حجم قابل توجهي از محصول صادراتي ناشي از صادرات تدريجي پسته سال گذشته به بازارهاي جهاني بوده است.
اما اگر نگاه به رقم صادراتي در مدت مشابه سال قبل بيندازيم به رقم 421 ميليون و 245هزار و 345دلار خواهيم رسيد و اين آمار نيز نشان از کاهش صادرات پسته دارد که البته درسال جاري بيشترين حجم پسته کشور به اروپا، امارات، آسياي ميانه و مالزي صادر شده است و تعجب‌آور نبود نام چين درميان اين مشتري‌ها است.
هرچند توليد پسته درسال جاري به شدت تحت تاثير خشکسالي و شرايط اقليمي قرار گرفت اما اتخاذ برخي سياست‌ها از سوي دولتمردان به خصوص در اوايل سال جاري در بروز کاهش صادرات بي‌تاثير نبود.
زماني که بسياري از کالاها در کشور روند صعودي قيمت پيدا کرد به يکباره نرخ پسته نيز رشد يافت دراين ميان برخي دلالان و سودجويان پس از خريد پسته به قيمت نزديک به کيلويي 30هزار تومان در رفسنجان و کرمان همان محصول را در بازار تهران کيلويي بيش از 70هزار تومان فروختند و برخي اظهارنظرها اينگونه دربين عوام ايجاد شدکه اين گران فروشي کار توليد کنندگان پسته است و حتي صادرات پسته نيز درمدتي مخدوش شد و نتيجه اين سياست‌ها عقب‌افتادگي در بازار جهاني پسته است در حقيقت با عقب نشستن در بازار پسته اين بازار به دست رقيب آمريکايي افتاد.
راه پيوستن به جمع توليدکنندگان پسته در کشور کاملا باز است و به سادگي هر فردي مي‌تواند به جمع توليد کنندگان پسته بپيوندد سياستي که بسياري اقتصاد دانان اعتقاد دارند که بايد با حمايت دولت از مدتها قبل ايجاد مي‌شد.
اين درحالي است که متاسفانه حتي فکري اساسي در راستاي تامين آب موردنياز پسته‌داران نيز نشده است و پسته استان کرمان و رفسنجان با چالش جدي آب مواجه است که خود نمادي از عدم آينده‌نگري دولت براي حفاظت از اين بازار پرسود دارد.
محمد قرباني يک کارشناس اقتصادي دراين باره و بروز برخي نگاه‌ها در خصوص اقتصاد پسته مي‌گويد: بايد توجه داشت از توليد پسته درچند سال گذشته به دليل بالا رفتن قيمت نهاده‌هاي کشاورزي مثل کود، سم و... و. همچنين خسارت‌هاي شديد ناشي از نوسانات جوي و مشکل کاهش شديد آب در اغلب مناطق پسته‌خيز، نه تنها انتفاعي حاصل باغداران نشده بلکه، زيان ده نيز بوده است.
وي افزود: پسته يک کالاي صادراتي است که مصرف داخلي آن (با توجه به ميزان توليد ساليانه) بين 10 تا 15درصد است و هرگونه تغيير قيمتي در بازار داخلي، تاثير مستقيمي دربازار خارج از کشور خواهد داشت.
قرباني گفت: درحال حاضر به دليل تحريم‌هاي ظالمانه نفتي، کشور به ارزآوري محصولات صادراتي مثل پسته که در رديف تحريم‌ها قرار ندارند، نيازي مبرم دارد و هرگونه اخلال در بازار خارجي آن به زيان کشور بوده و به نوعي خيانت به کشور است.
وي ادامه داد: پسته کالايي کاملا تخصصي مي‌باشد و در نرخ‌گذاري آن پارامترهاي زيادي دخيل هستند و صرفا نمي‌توان با عنوان نوع پسته مثلا فندقي، اکبري و يا کله‌قوچي قيمت آن را تعيين نمود.