نگاهی به اوضاع داخلی در شرق آسیا پس از کودتای نافرجام ترکیه
دستان پلید شیطان بزرگ پشت پرده حمایت از کودتا و تروریسم
فاطمه داداشی
در روز جمعه 25 تیرماه سال جاری مصادف با 15 ژوئیه، شب‌هنگام خبری مثل بمب صدا کرد. کودتا در ترکیه و در کمتر از چند دقیقه اخبار زیادی روی خروجی سایت‌ها و خبرگزاری‌های جهان قرار گرفت.
میدان‌های اصلی استانبول و دیگر شهرهای مهم این کشور جولانگاه تانک‌های ارتش شد. بالگردهای ارتش در ارتفاع بسیار پایین به پرواز درآمده و روی هم رفته جو خفقان و ترس را در سراسر این کشور ایجاد کردند.
طی مدت کوتاهی ستاد مشترک نیروهای مسلح ترکیه، سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه (TRT)، سازمان ماهواره‌ای ترک ست، سازمان اطلاعات ملی و ژاندارمری مقابل کاخ ریاست جمهوری در آنکارا از سوی نظامیان کودتاچی تصرف و اشغال شد.
برنامه‌های زنده رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه قطع شده و در عرض یک و نیم ساعت شبکه تلویزیونی TRT دولتی با قرائت اعلامیه‌ای از طرف ارتش از وقوع یک کودتا در ترکیه خبر داد.
در گزارشی که پیش رو داریم می‌خواهیم پس از گذشت حدود دو ماه از کودتای نافرجام ترکیه پیامدهای سیاسی امنیتی آن‌را در منطقه شرق آسیا بررسی کنیم.
سیاست هوشمندانه جمهوری اسلامی
برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند یکی از هوشمندانه‌ترین سیاست‌های خارجی ایران در سال‌های گذشته قطعاً سیاستی است که در قبال ترک‌ها اتخاذ گردید.
دکتر رجب ایزدی کارشناس کشورهای منطقه و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه تبریز با اعلام اینکه قدرت ارتش بعد از شکست در کودتا افول کرد و قدرت اردوغان افزایش یافت، می‌گوید: « در مجموع ترکیه تضعیف قدرت شده است، رهبران بین‌الملل نمی‌خواستند ترکیه وارد مسئله سوریه و جهان عرب شود، لذا این کودتا با توجه به مسائل رخ داده اخیر مثل درگیری جنوب شرق، پارک گزی، مسائل مالی و شکست حزب حاکم در انتخابات به دلیل افزایش ناامنی‌ها قابل پیش‌بینی بود.»
اما دکتر جمشیدی راد استاد دانشگاه آزاد اسلامی از زاویه دیگری به این موضوع می‌نگرد و درخصوص دستاوردهای کودتا در ترکیه می‌گوید: «کودتا قدرت ترکیه را تضعیف کرده و دموکراسی را در این کشور به تاخیر انداخته است.»
به گفته وی: «اگر همراهی مردم نبود اردوغان شکست می‌خورد. درست است که در کوتاه‌مدت کودتا موجب افزایش اقتدار اردوغان شده ولی در طولانی‌مدت باعث تضعیف جامعه مدنی در ترکیه می‌شود.»
جمشیدی راد، احتمال به وقوع پیوستن کودتای دیگری را در ترکیه پیش‌بینی نمود.
افزایش محبوبیت ایران در ترکیه
حجت‌الاسلام حسین شعبانی رایزن فرهنگی سابق ایران در ترکیه با اشاره به نقش‌آفرینی مردم در کودتای نافرجام ترکیه، تصریح میکند:«اگر کودتای ترکیه به فرجام می‌رسید، ایده مقابل ایران هم به اقتدار دست می‌یافت؛ جماعت گولن عمدتا تُرک‌هایی با کینه فراوان از ایران هستند و قطعا پیروزی این کودتا به نفع ما نبود.»
وی با تاکید بر اینکه اگر لیست سیاه گولن را می‌دیدید، متوجه می‌شدید که این لیست عمدتاً از شیعیان تشکیل می‌شد، می‌افزاید: «یکی از هوشمندانه‌ترین سیاست‌های خارجی ایران در سال‌های گذشته قطعا سیاستی است که در قبال تُرک‌ها اتخاذ گردیده، چون محبوبیت ایران را در بین برخی گروه‌ها و احزاب ترکیه با توجه به پیشینه کینه موجود افزایش داد.»
حجت‌الاسلام شعبانی با اشاره به نقش مردم ترکیه در برخورد با کودتای نافرجام می‌افزاید: «مردم از فعالیت‌های پسر اردوغان و افتضاحات دولت در سوریه خبر دارند ولی با تمام مشکلات مالی و داخلی در مقابل نظامی‌ها ایستادند و این کاری بود که تا به حال انجام نداده بودند؛ چیزی که کودتاگران پیش‌بینی نکرده بودند واگرایی به وجود آمده بین احزاب مخالف و مردم بود.»
وی با بیان اینکه مساجد نقش مهمی در این کودتا داشتند می‌افزاید: «در کشوری لائیک تا صبح از مساجد توسط ائمه نماز جماعت، مناجات پخش شد؛ وقتی من با علی بولاش، نویسنده علاقه‌مند به ایران صحبت کردم به من صراحتاً گفت فکر نکنید در ترکیه انقلابی صورت گرفته، فقط این دفعه نمازخوان‌ها رای آوردند و به روی کار آمدند.»
فعالیت ترکیه در منطقه
برخی از تحلیل‌گران سیاسی معتقدند که این روزها شاهد بیش‌فعالی ترکیه در عرصه سیاسی منطقه هستند گویا این کشور سعی دارد تبدیل به یک الگو در منطقه شود!
دکتر محمدرضا کفاش کارشناس مسائل ترکیه در تبیین نقش کودتا در چرخش سیاست خارجه ترکیه، به گزارشگر روزنامه کیهان چنین توضیح می‌دهد: «سیاست خارجی ترکیه در چند مرحله قابل بررسی است، اگر دوره روی کار آمدن آتاترک را بررسی کنیم می‌بینیم که برپایه ملی‌گرایی می‌باشد و تا سال ۲۰۰۲ شاهد تغییر چندانی نبوده اما بعد از روی کار آمدن آک پارتی شاهد بیش‌فعالی ترکیه در عرصه سیاسی منطقه هستیم و سعی دارند تبدیل به یک الگو در منطقه شوند. اما کودتای نافرجام اخیر، نظام ترکیه را از درون متزلزل و بی‌ثبات و از نگاه بیرون فاقد اقتدار کرد.»
وی می‌افزاید: «یکی از مشخصه‌های شاخص در عرصه سیاست خارجی در این دوره (۲۰۰۲-۲۰۱۱) بحث میانجی‌گری ترکیه است و خود را به عنوان چهارراه دیپلماتیک مطرح میکند اما بعد از سال ۲۰۱۱ شاهد تغییراتی در سیاست خارجی ترکیه هستیم، ترک‌ها همچنان در عرصه سیاست خارجی بیش‌فعال هستند. ولی بعد از کودتای نافرجام اخیر حالت تهاجمی به خود گرفته و نقش سازنده‌ای ندارند.»
این کارشناس مسایل ترکیه خبر از تلاش تُرک‌ها برای بازسازی چهره سیاسی خودشان داده و می‌گوید: «ارتش ترکیه احساس نادیده گرفته شدن دارند، ترکیه در آینده در تلاش خواهد بود تا روابطش را با ایران افزایش دهد، امروز می‌بینیم تُرک‌ها بر تمامیت ارضی سوریه تاکید دارند، هرچند که مخالف اسد هستند اما قبول کردند که به طور موقت حضور داشته باشد.»
به فاصله چند روز از کودتای نافرجام، ترکیه همچنان درصدر اخبار منطقه شرق آسیا قرار دارد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌جمهوری ترکیه در اولین سفر خارجی خود پس از کودتای نافرجام به روسیه سفر کرد.
اردوغان، ولادیمیر پوتین رئیس‌‌جمهوری این کشور را دوست خود توصیف کرده و در سن پترزبورگ گفت که می‌‌خواهد فصل جدیدی را در روابط با روسیه بگشاید.
روابط میان روسیه و ترکیه پس از آن که ترکیه جت جنگی روسیه را در مرز سوریه سرنگون کرد، وخیم شد. اردوغان پیش‌تر به طور رسمی به خاطر سرنگون کردن جنگنده روسیه از این کشور عذرخواهی کرده است. سفر رئیس‌‌جمهوری ترکیه به روسیه زمانی انجام می‌شود که متحدان غربی ترکیه، واکنش دولت به کودتای نافرجام را نامتناسب و بیش از اندازه شدید توصیف کردهاند.
در پی این کودتا، ده‌‌ها هزار نفر به ظن ارتباط با کودتاگران از کار برکنار یا تعلیق شده و هزاران نفر بازداشت شدهاند. در مقابل، ترکیه متحدان غربی خود را متهم میکند که در برابر تلاش کودتاگران برای سرنگونی دولت واکنش مناسبی نشان نداده‌‌اند. انتظار می‌‌رود روسای جمهوری روسیه و ترکیه درباره از سر گرفتن تجارت و سرمایه‌گذاری و برقراری مجدد روابط گردشگری بین دو کشور گفت‌‌و‌‌گو کنند.
همه نگاه‌ها معطوف به تهران نه تل آویو
مهدی نعلبندی کارشناس مسائل قفقاز و اوراسیا در گفتگو با ایست نیوز ترکیه با اشاره به سفر اردوغان به روسیه و دیدار با پوتین می‌گوید: «اردوغان اخیراً دیداری با پوتین انجام داد، زمان سفر آقای روحانی به جمهوری آذربایجان از سوی رئیس‌جمهور این کشور قدم‌های مثبتی برداشته شد. بعد از کودتای نافرجام ترکیه و به نتیجه نرسیدن این کودتا از سوی مخالفان، ما شاهد آن بودیم که رهبر معظم انقلاب پیام بسیار شفافی را به مردم و رهبر ترکیه داد. آن پیام هم عبارت از این بود که ما در این کودتا دست آمریکا را به روشنی مشاهده کردیم.»
وی می‌افزاید: «به نظر من اردوغان نیز به روشنی این پیام را دریافت کرده است. اردوغان حساب خویش را از حساب جبهه سعودی اسرائیلی جدا کرده است. ما انتظار داریم جناب اردوغان که از جبهه سعودی کنار کشیده، حساب ترکیه را از اردوی صهیونیستی هم جدا کند. ما با مکمل‌هایی که شاهد آن هستیم میسر شدن این امکان را شاهد خواهیم بود.»
نعلبندی می‌گوید: «به عنوان یک دانش‌آموخته علم سیاست و یک روزنامه‌نگار به آقای اردوغان می‌گویم: نگاه‌های دوخته شده به تل آویو باید معطوف به تهران شود. اگر چنین شود در آینده ما بهتر می‌توانیم با کمک یکدیگر در مقابل خطرات موجود در برابر مردم و کشورمان مبارزه کرده و همچنین همسایگانمان را نیز در برابر نا‌امنی‌های موجود محافظت نماییم و آینده بهتری را برای خود و همسایگان رقم بزنیم.»
تروریست‌های جدید
جایگزین تروریست‌های قدیمی!
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران سیاسی معتقدند مبارزه با تروریسم به این معنا نیست که داعش را بیرون کنیم و جایش گروه‌های تروریستی دیگری که مورد حمایت مستقیم ترکیه یا آمریکا و عربستان هستند، به کارگیریم!
ترکیه که پس از کودتای نافرجام آرام و قرار ندارد، به فاصله 9 روز از کودتای این کشور در یک اقدام تامل‌برانگیز رسماً به خاک سوریه لشکرکشی کرد.
شبکه تلویزیونی «انحاء» وابسته به کردهای سوریه، اعلام کرد که همزمان با حملات ترکیه، حدود 3 هزار نفر از ساکنان جرابلس از این شهر به «منبج» تازه آزاد شده کوچ کردند.
همزمان، «صالح مسلم» رئیس‌مشترک حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه به ترکیه هشدار داد و با بیان اینکه ارتش ترکیه با ورود به شمال سوریه، به ویژه در شهر «جرابلس» متحمل خسارت‌های زیادی خواهد شد، گفت که «بیشتر مردم سوریه و ائتلاف نیروهای دموکراتیک سوریه و شورای نظامی شهر جرابلس با دخالت نظامی در سوریه مخالف‌اند».
یک کارشناس سیاسی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «اردوغان می‌گوید حمایت این کشور از تروریسم افتراء است اما نگاه به ترکیب پیاده‌نظامی که ترکیه برای حمله به جرابلس تدارک دیده، نشان می‌دهد آنکارا در حال مبارزه با تروریسم داعش و کردهای شمال سوریه از طریق به خدمت‌گیری دیگر تروریست‌های داخلی سوریه است!»
این کارشناس مسایل شرق آسیا تصریح میکند: «گروهک‌های «لواء صقور الجبل»، «نورالدین زنکی»، «لواء سلطان مراد» و «فیلق الشام» چهار گروه اصلی هستند که تحت عنوان «ارتش آزاد سوریه» پیاده‌نظام ترکیه شدهاند. گروه لواء صقور الجبل همان «بازهای کوهستان» هستند که در ترکیه زیر نظر آمریکا برای نبرد در لاذقیه آموزش دیده‌اند. گروه نورالدین زنکی همان گروهی است که در آخرین جنایت سنگدلانه «عبدالله» نوجوان فلسطینی اردوگاه حندرات در شمال حلب را که به کم‌خونی مبتلا بود، از درمانگاه بیرون کشید و پشت یک وانت سر بُرید».
داعش با چهره‌ای جدید
ترکیه با هدف مبارزه با تروریسم و گروه داعش به جرابلس لشکرکشی کرده است اما گویا این ظاهر امر است و در اصل هدف دیگری را دنبال می‌کنند.
با حمله ارتش ترکیه به سوریه اعلام شد که جنگجویان داعش از شهر جرابلس به سوی یکی دیگر از پایگاه‌های خود در منطقه الباب عقب‌نشینی کردهاند، اما فرج یکی از اعضای داعش به روزنامه ایندیپندنت داستان دیگری برای روایت کردن دارد. او می‌گوید: «زمانی که تانک‌های ترکیه‌ای وارد جرابلس شدند من با دوستانم که در این شهر بودند صحبت کردم. در واقع داعشی‌ها جرابلس را ترک نکرده بودند؛ آنها فقط ریش‌های خود را تراشیده بودند!»
فرج همچنین درباره دفاع از شهر تل ابیض در یک سال گذشته نیز ادعای قانع‌کننده‌ای مبنی بر همدستی داعش و ترکیه با همپیمانان غربی دارد.
تل ابیض یکی از گذرگاه‌های میان ترکیه و داعش بود که برای تروریست‌ها اهمیت بسیاری داشت. در تابستان ۲۰۱۵ کردهای سوریه با حمایت هوایی ایالات متحده از شرق به سمت غرب در حال پیشروی بودند و این شرایط دفاع از شهر را برای داعش دشوار کرده بود.
دکتر محمدرضا کفاش کارشناس مسائل ترکیه نیز معتقد است ائتلاف‌های ترکیه با غرب در راستای چیره شدن بر ایران است. وی در ادامه می‌افزاید: «نقش‌آفرینی ترکیه در تشکیل ائتلاف‌ها هم قابل مشاهده است و اگر عمیقاً بررسی کنیم اکثر این ائتلاف‌ها منافع ایران را هدف گرفته‌اند و همین ائتلاف‌ها حاکی از اتحاد ترکیه با غرب است.»
به گفته وی، تصور ایجاد تغییر در این سیاست از سوی ترکیه اشتباه بزرگی است، ترکیه در سال‌های اخیر دچار اشتباهات بزرگی شده و یکی از آنها افزایش دشمنان و کاهش دوستان منطقه‌ای است.