تأثیر اعمال والدین بر نسل‌های بعد(پرسش و پاسخ)
پرسش:
آیا اعمال پدر و مادر در نسل‌هاي بعد اثر دارد؟ اگر چنین است آیا این تأثیر با عدالت خداوند سازگاری دارد؟ در صورت عمل بد پدر و مادر وظیفه ذریه آنها چیست تا از آثار سوء آن در امان باشند؟
پاسخ:
آری، رفتار پدر و مادر در نسل حال و آینده تأثیرگذار است که در اینجا به‌نحو اجمال به آن می‌پردازیم.
الف: چگونگی تأثیر اعمال پدر و مادر در نسل آینده
در پاسخ، لازم است ابتدا به نکات زیر توجه کنیم:
1. اصل اثرگذاري اعمال پدران بر فرزندان در دو بخش «جسـمی» و «روحی» از جمله خبرهایی است که قرآن و روایات ما را به آن رهنمون فرموده‌اند؛ دانشمندان علوم تجربی نیز در برخی جهات به همین نتیجه رسیده‌اند.
2. لازم است بدانیم که «آثار اخروي» اعمال انسان‌ها به هیچ وجه به شـخص دیگر نمی‌رسد اما آثار دنیوي اعمال در صورت مشـیت الهی و خواست خداوند با عنوان «نعمت بخشی» و یا «عذاب» و یا «امتحان» به شخص دیگر می‌رسد.همانگونه که علامه طباطبایی در ذیل آیه 9 از سوره نساء فرموده‌اند.
3. دقت در این مطلب لازم می‌نمایـد که تأثیرگـذاري، ریشه در اختیار انسان‌ها دارد و لذا انسان‌هاي خوب و پرهیزکار آثار خوبی را در فرزنـدان و ذریه خود بر جاي می‌گذارنـد و انسان‌هاي بدکردار و بی‌مبالات بر اثر سوء اختیار تأثیرات ناگواري را در نسل خود برجاي می‌گذارند، با این حال ما با دو دسته از تأثیرات روبه‌رو خواهیم بود.
1. تأثیرات خوب 2. تأثیرات بد
یعنی همانطور که به افراد «تاثیرات بد» منتقل شده، «تاثیرات خوب» را نیز به ارث برده‌اند، و سر این نقل و انتقال‌ها نیز در نظام «عِلّی و معلولی» هست که حاکم بر پدیده‌هاي این جهان است.
4. ولی آنچه مهم است این است که این تأثیرات منفی و بد، جزئی و سطحی می‌باشد و آنقدر بزرگ نیست که غیرقابل تغییر باشند. به عبارت دیگر مثلث شخصیت انسان از سه ضلع «اراده»، «محیط» و «وراثت» تشکیل شده است که «اراده» نقش مهم و اصـلی را بـازي می‌کنـد و می‌توانـد آثـار محیط و وراثت را از بین ببرد و وضـعیت را به نفع انسان رقم بزنـد. چنانچه همسر فرعون با اراده قوي توانست در محیط فاسد بر مشکلات فائق آید و رستگار شود.
از این رو بـا تـوجه به مطـالب فـوق می‌بینیم: اثراتی که از گذشـتگان به مـا رسـیده «تنهـا» سـبب، براي «شـقاوت» و «سـعادت» انسـان نمی‌باشد. بلکه این آثار در وجود انسان فقط «زمینه‌اي» است براي شقاوت و سعادت که تغییر و درمان آن ممکن می‌باشد و زحمت‌هایی که براي تغییر یا درمان این آثار منفی موروثی متوجه انسان می‌شود، خداوند بدون مزد و پاداش نمی‌گذارد.
لـذا انسـانی که از گذشـتگانش صـفت بخل به او رسـیده، وقتی با خود مبارزه می‌کنـد و انفاق می‌کنـد اجر و منزلت و پاداش او نزد خدا، از دیگران بیشتر است و همینطور در مورد آثار دیگر و به همین ترتیب انسانی که از پـدر و مادر فاسـد و گناهکار به دنیا آمـده و در محیط فاسـد زندگی کرده و مرتکب گناه شده، روز قیامت عذاب او کمتر است از شخصی که از پدر و مادر صالح و در محیط سالم بدنیا آمده ولی مرتکب گناه شده است. ولی به هرحال عذاب دارد، چون خداوند به او اراده داده بود و می‌توانست بر آثار «وراثت» و «محیط فاسد» خود غلبه کند.
از آنچه گـذشت معلوم شـد: شخصـی که در خانواده فاسـد به دنیا آمده با شخصـی که در خانواده صالح به دنیا آمده هر دو در پیشگاه خدا مسئولند و مؤاخذه می‌شوند ولی این مؤاخذه بطور یکسان نمی‌باشد تا عدالت خدا زیر سوال برود. بلکه هرکدام نسـبت به امکانات و موهبت‌هایی که خدا به آنها داده (مثل پدر و مادر صالح و ...) مسـئول می‌باشـند و باید پاسـخگو باشند و این است «عدل الهی».
ب: چگونه می‌توان از این آثار در امان ماند؟
اول: مرحله شناسایی:
انسان باید طی یک خود شناسی دقیق به این آثار، معرفت پیدا کند.
دوم: راهکارهای عملی
بعد از شناخت این آثار شخص در دو موقعیت قرار می‌گیرد.
الف: اگر در مقابل عمل انجام شـده قرار گرفته و آن آثار به او منتقل شـده است، می‌توانـد آثار خوب (مثل محبت به اهلبیت علیهم السلام) را در خود تقویت کند و آثار بد را به مرور زمان کمرنگ کند و درصدد از بین بردن آن برآید. که در این راه شایسـته است ضـمن توسل به ائمه اطهار و درخواست کمک از آن بزرگواران، از نظرات اولیاء خـدا و اساتیـد اخلاق نیز استفاده کند.
ب: اگر اثري هنوز به شـخص نرسـیده ولی با توجه به شـناخت از گذشتگان و معرفت به خود احتمال وقوع آن آثار در او می‌رود می‌توان براي جلوگیري یا رفع آن از صدقه و دعا و توسل به اهل بیت و ... بهره جست که در این مورد می‌توان به کتب معتبر ادعیه مراجعه نمود.