انسان در زندگی با افرادی مواجه می‌شود که نمی‌تواند با آنان ارتباط سالم اجتماعی داشته باشد. گاه این مشکل از سوی خود شخص است که یک اختلال و بیماری روانی است و گاه از دیگری ایجاد می‌شود که یک اختلال در دیگری است. در تقابل با بیماری خود راهکارهایی در قرآن بیان شده که مد نظر این نوشته نیست؛ بلکه مراد راهکار مقابله با افرادی است که به تعبیر قرآن از جهالت به معنای بی‌خردی و سفاهت رنج می‌برند و دل‌ها و روانشان بیمار است و رفتاری بی‌خردانه و جاهلانه از خود بروز می‌دهند.
خداوند در قرآن برای مقابله با چنین افرادی راهکار خویشتنداری را در دو حالت احسان و کرامت مطرح می‌کند.
در حالت احسان، فرد خویشتندار نه تنها احساسات منفی خود را نشان نمی‌دهد، بلکه با عفو و گذشت از سخنان و رفتار درشت بی‌خردان عبور می‌کند و رفتارهای نادرست آنان را نادیده می‌گیرد:وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاما؛ بندگان (خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبّر بر زمین راه می‌روند و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می‌گویند (و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند)؛ (فرقان، آیه 63)
در حالت اکرام و کرامت نه تنها از آن عبور می‌کند و احساسات خویش را مهار و مدیریت می‌کند، بلکه به جای احساسات منفی نسبت به مخالفان، احساسات مثبت بروز می‌دهد. خداوند در این باره می‌فرماید: وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاما ؛و کسانی که شهادت به باطل نمی‌دهند (و در مجالس باطل شرکت نمی‌کنند)؛ و هنگامی که با لغو و بیهودگی مواجه شوند، بزرگوارانه ازکنار آن می‌گذرند. (فرقان، آیه 72)
عبادالرحمن در حالت کرامت نه تنها صفحه رفتار بد دیگران را ورق می‌زنند و به صفحه سپید می‌رسند که گویی اولین ارتباط برقرار شده بلکه گام بلند کرامت را برداشته و به آنان خدمتی می‌کنند و نیکی روا می‌دارند، به عبارت دیگرنه تنها رفتارغلط نابخردان و مخالفان را نادیده می‌گیرند بلکه در برابر بدی آنها، خوبی هم می‌کنند.
پیامبر(ص) که پیامبر مکارم اخلاقی و دارای خلق عظیم الهی است، راهکار خویشتنداری را در تعامل و مقابله با مخالفان در پیش گرفته بود و رفتارهای ایشان همواره کریمانه بود. خداوند در بیان نمونه‌ای از این مقابله خویشتندارانه با مخالفان منافق می‌فرماید:وَمِنْهُمُ لَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَّكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِّلَّذِينَ ءَامَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيم؛ از آنها کسانی هستند که پیامبر را آزار می‌دهند و می‌گویند: او آدم خوش‌باور وساده لوحی است! بگو: خوش‌باور بودن او به نفع شماست! (ولی بدانید) او به خدا ایمان دارد و (تنها) مؤمنان را تصدیق می‌کند و رحمت است برای کسانی از شما که ایمان آورده‌اند! و آنها که رسول خدا را آزار می‌دهند، عذاب دردناکی دارند! (توبه، آیه61)
خداوند در این آیه بیان می‌کند که چگونه پیامبر(ص) در برابر آزار و اذیت منافقان راه کرامت در پیش گرفت و با آنکه می‌دانست که آنان دروغ می‌گویند، ولی دروغشان را راست قلمداد می‌کرد و هر چه می‌گفتند بر محمل خیر بار می‌کرد، به طوری که منافقان خودشان این اتهام را می‌زدند که پیامبر(ص) ساده دل و ساده لوح است که هر چه آنان می‌گویند باور می‌کند، در حالی که آن حضرت در تقابل با این مخالفان موذی، راه خویشتنداری براساس کرامت را در پیش گرفته بود که اوج اخلاق مداری در تعامل با مخالفان است.