میراث فرهنگی، نیازمند ثبت قبل از سرقت
به نظر میرسد سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، این روزها به قدری درگیر هتلسازی شده که سایر اولویتهای کاری آن که از جمله ثبت جهانی مفاخر و میراث فرهنگی کشور، تا حدود زیادی تحتالشعاع قرار گرفته است. مشکلات مالی و کمبود نیروی انسانی و تجهیزات و امکانات سازمان نیز بر مشکلات موجود در این بخش دامن زده و زمینه سوءاستفاده دیگران به ویژه دول خارجی از این شرایط را فراهم نموده است.
اگرچه هتلسازی هم در ردیف ضرورتهای گردشگری قرار دارد و اقدامی قابل تقدیر است، اما اولا نباید فراموش کنیم، آنچه بیش از هتل پنج ستاره و تجهیزات مدرن هتلداری، زمینه جذب گردشگر خارجی به ایران را فراهم میکند، جاذبههای طبیعی مانند کویر و سبک زندگی و تغذیه در نقاط بکر روستایی و همچنین آثار و ابنیه تاریخی است و لذا در کنار ساخت هتل باید برای استفاده بهینه از این گونه ظرفیتها (البته با شکل و وضعیت کاملا طبیعی نه مدرن و مصنوعی) نیز تدابیر لازم اندیشیده شود.
ثانیا پرداختن به این موضوع نباید سبب غفلت از سایر ضرورتهای این حوزه، به خصوص ضرورت حفظ و حراست این آثار وجلوگیری از سرقت فیزیکی یا معنوی مفاخر و میراث فرهنگی کشور از سوی دولتهای فرصتطلب و سایر افراد سودجو شود و این مشکلی است که با توجه به محدودیت زمان و منابع سازمان، تنها با کمک و همیاری مردم، به ویژه علاقهمندان به میراث فرهنگی امکانپذیر است.
از همین رو پیشنهاد میشود، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کار فهرستبرداری و مستندسازی مفاخر و میراث فرهنگی (اعم از معنوی یا مادی و به تعبیر دیگر فیزیکی) برای انجام فرآیند ثبت جهانی آنها را از طریق فراخوان عمومی و جلب مشارکت مورخین و نخبگان فرهنگی و هنری و همچنین اساتید دانشگاه و سایر اقشار علاقهمند به این موضوع انجام دهد.
این فراخوان میتواند اطلاعات تمامی موضوعات از جمله اطلاعات و اسناد مربوط به نخبگان و دانشمندان علوم مختلف و سایر شخصیتهای فرهنگی، هنری، ادبی، سیاسی و سایر موارد مشابه و همچنین اطلاعات و اسناد مربوط به اختراعات، ابتکارات، ابداعات و حتی ایدهها و نظریات علمی و ابزار و امکانات مورد استفاده آنها و نیز سوابق و اسناد مرتبط با صنایع دستی و دیگر تولیدات فکری، ذهنی، تجربی و عملی ایرانیان را شامل شود.
علاوه بر این سازمان میتواند برای گردآوری و به روز نمودن اطلاعات و حتی تصویر نقاط دیدنی، صنایع دستی و سایر جاذبههای گردشگری نقاط مختلف ایران در تمامی شهرها و روستاهای کشور، از همین شیوه یعنی فراخوان عمومی در قالب یک مسابقه هدفمند و برنامهریزی شده اقدام نماید.
البته بدیهی است انجام این مهم مستلزم انجام بررسیهای کارشناسی و فراهم نمودن تمام مقدمات کار از جمله تهیه نرمافزارهای کاربردی و آزمایش شده برای جمعآوری، دستهبندی و ایجاد بانک اطلاعات میباشد، بنابراین اقداماتی مانند جذب همکار افتخاری (تحت عناوینی مانند میراثدار، باستانیار، یا امثال آن) و استفاده از همکاری آنها در موارد فوق و یا حتی برای حراست از میراث فرهنگی یا راهنمای گردشگری از دیگر موضوعاتی است که در این رابطه باید مورد توجه قرار گیرد.
لازم به یادآوری است، در حال حاضر سرقت و ثبت آثار معنوی ایران توسط سایر کشورها، نه تنها دلخوری شدید مردم را در پی داشته و به یک دغدغه جدی برای علاقهمندان این عرصه تبدیل شده است، بلکه نسبت به توانمندیها و عملکرد سازمان برای حراست و حفاظت از مفاخر و میراث فرهنگی و بازپسگیری آنچه متعلق به ایران بوده و به نام دیگران ثبت شده نیز ایجاد تردید نموده است.
احمدرضا هدایتی