مرتضی شاهرخی
خداوند حکیم و کریم در وجود انسان دو قوه غضبیه و شهویه را به ودیعت نهاد و شیوه تعدیل و استفاده صحیح از آنها را به وسیله رسولان و هادیان خویش به او آموزش داد تا به اهداف مورد نظر الهی برسد و به پرتگاه گمراهی و انحراف سقوط نکند. از این رو شناخت این دو قوه و مسائل مربوط به آنها از ضروریات است. در نوشتار پیش رو که در سایت تابش کوثر انتشار یافته، به تعریف صحیح شهوت و غضب و حکمت خلقت شهوت جنسی و عوامل تشدید‌کننده آن پرداخته شده است.
***
یکی از مسائلی که هر شخص در زندگی خود با آن روبرو شده و به تبع آن اجتماع نیز درگیر آن می‌شود، مسئله غریزه جنسی است که پیرامون آن سؤالات و حاشیه‌های فراوانی وجود دارد و با اینکه مسئله مهمی است ولی آنچنان که باید و شاید مورد بررسی و پاسخ‌گویی قرار نگرفته و عدم آگاهی و مهارت کافی افراد جامعه در انتقال این مطالب، باعث بوجود آمدن یک خلاء و شکاف بین نسل‌های مختلف و بطور دقیق‌تر والدین و فرزندان گردیده است.
ما شاهدیم که در جوامع مختلف به دلیل اینکه این مسئله به درستی تبیین و شناسانده نشده و تعابیر و تفاسیر غلطی در مورد آن صورت گرفته، اجتماع دچار سردرگمی و انحراف و دیگر آفات شخصی و جمعی (خودارضایی، بی‌بند و باری در ارتباط دختر و پسر، روابط نامشروع، همجنس بازی، افسردگی، خمودی، جنایت، و ...) شده است.
انسان در بین این همه هیاهوی اجتماعی و تمایلات نفسانی که هر کدام او را به سویی می‌کشاند و نتیجه‌ای جز سردرگمی و سرخوردگی بیشتر هم ندارد، نمی‌داند چه باید بکند و به چه کسی پناه ببرد؟! ولی در همین حین شخصی که متوجه خود باشد و معتقد به وجود خالقی برای خود باشد و نفس خود را وابسته به آن خالق بداند پی می‌برد که بهترین کار این است که پای درس وحی بنشیند و ببیند کسی که او را خلق کرده و چنین غرایز و خصوصیاتی را در او به ودیعه نهاده است چه راهنمایی و راه‌حلی به او پیشنهاد می‌دهد؟
همان‌طور که در دنیای امروز هر وسیله‌ای دارای کتابچه راهنما بوده و هر فردی لزوم کتابچه راهنما را درک می‌کند و در ضمن مطمئن‌ترین و موثق‌ترین منبع و مرجع راهنما برای استفاده از آن وسیله را تولیدکننده آن وسیله می‌داند، به همان صورت، بهترین و مناسب‌ترین مرجع راهنمای استفاده و برخورد با غرایز و خصوصیات انسانی هم خالق انسان است. خالقی که با توجه به آگاهی از نیازها و خصوصیات انسان‌ها، برنامه‌ای به نام دین و کتابی را به نام قرآن در اختیار بشر قرار داد تا انسان تربیت شود و در نتیجه از تحیر و انحراف و فساد نجات یابد .
دین با تبیین صحیح مسائل، بسیاری از گره‌هایی که در ذهن بشر وجود دارد را باز کرده و نقاط تاریک آن را روشن می‌کند. وقتی خداوند متعال در قرآن می‌فرماید آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند برابر هستند؟ طبیعتا خود او هم سعی می‌کند علم و دانایی لازم را به بشر دهد.
 تعریف شهوت
در آموزه‌های دینی به نیرویی که باعث میل به امور پیرامونی می‌شود، به‌ طور کلی شهوت گفته می‌شود که به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌شود؛ به عنوان مثال شهوت جنسی، شهوت مالی، شهوت قدرت، شهوت به خوراک و... که این موارد باعث جاذبه انسان به خود می‌شوند و انسان نیز با قوه شهوت به این امور میل پیدا می‌کند.
پس دو نکته مشخص می‌شود:
1ـ شهوت یک میل درونی به مسائل پیرامونی است.
2ـ شهوت فقط به امور جنسی اختصاص ندارد.
 تعریف غضب
و در مقابل، به آن نیرویی که باعث می‌شود نسبت به مسائل پیرامونی خشمگین و متنفر و در واقع بی‌میل شویم و در نتیجه باعث انزجار و دفع آن امور می‌شود، غضب گفته می‌شود. به عنوان مثال اگر شما به زندگی روزانه خودتان دقت کنید، می‌بینید که از بعضی از حوادث، اشخاص و یا اشیاء دوری می‌کنید که این حالت دافعه، حاصل نیروی غضب در انسان است. در اینجا نیز مشخص شد که غضب برخلاف تصور رایج مردم فقط اختصاص به عصبانیت و خشم ندارد بلکه به همان حالت دافعه و دوری از اشیاء و امور پیرامونی چه به صورت خفیف و چه به صورت شدید قوه غضبیه می‌گویند.
در یک مثال دیگر، اگر زندگی را به یک جاده تشبیه کنیم که ما با یک ماشین در آن در حال حرکت هستیم، می‌توان شهوت را به پدال گاز تشبیه کنیم که با آن با سرعت بیشتری حرکت می‌کنیم و غضب را هم به ترمز تشبیه می‌کنیم که در سرازیری‌ها و پیچ‌های خطرناک باعث کنترل ماشین و آسیب ندیدن ما می‌شود. 
نکته مهمی که لازم به ذکر است و غفلت از آن باعث پیدایش اشکالات جدی در زمینه‌های شخصی و اجتماعی شده، این است که بعد از اینکه دین، این قوا را تعریف می‌کند توصیه کرده و بهتر بگوییم دستور داده است که این دو نیرو و تمام زیرشاخه‌های آنها باید تحت کنترل عقل قرار گیرند تا بتوانند کارآیی لازم را داشته باشند و بتوانند وظیفه خود را به درستی انجام دهند و موجب فساد، انحراف و ضررهای جبران‌ناپذیر نشوند.
 حکمت خلقت شهوت جنسی
از توضیحات سابق مشخص شد انسان برای زندگی روی کره خاکی و رسیدن به اهداف خود و اهداف عالی‌ای که خداوند تعیین فرموده است نیاز به امور و لوازمی دارد و برای اینکه انسان بتواند به این امور دسترسی پیدا کند، خداوند نیروها و قوایی را به انسان عطا نموده که بتواند به وسیله آنها نیازهای خود را برطرف کند که یکی از این ابزارها نیز شهوت جنسی است. مسئله‌ای جنجالی که در طول تاریخ بشر وجود داشته و هر قوم و گروه و هر شخصی نظرات خود را بیان و آن را اعمال کرده و بسیاری از آنها هم دچار فساد و انحراف شدند که نمونه‌های آن در قرآن و در حال حاضر در کشورهای غربی و کشورهای بی‌توجه به دین قابل مشاهده است.
با بررسی شواهد و قراین پی می‌بریم که این ابزار (شهوت جنسی) برای بقای نسل بشر در وجود انسان‌ها تعبیه شده است و خداوند از روی حکمت خود لذتی را در کنار این غریزه قرار داده است تا انسان‌ها به آن میل پیدا کنند. بنابراین در مرحله اول لذتی که در این امور وجود دارد، از روی حکمت است و در مرحله دوم خداوند از آن به عنوان ابزاری برای امتحان انسان‌ها استفاده می‌کند، به‌ این‌ صورت که ببیند کدام یک از انسان‌ها آن را تحت فرمان عقل قرار می‌دهد؟ و یا با کم و زیاد شدن نعمت‌ها و بلاها حالات ایمانی افراد چه مقدار متفاوت می‌شود؟ در نتیجه! دین، ایمان، توکل و اطاعت افراد، مطابق آن سنجیده می‌شود.
حال مشخص می‌شود که علل انحراف و تعابیر غلط افراد از این غریزه از کجا ناشی می‌شود؟
1ـ آشنا نبودن با تعریف و حکمت خلقت غریزه جنسی
2ـ خارج کردن این غریزه از کنترل عقل
3ـ اهمیت دادن بیش از حد به لذت تعبیه ‌شده در این غریزه بدون توجه به اقتضائات و تناسب در آن.
افرادی که بالغ شده و هیچ آشنایی با این معارف ندارند، در اثر قرار گرفتن در شرایط نامناسب اخلاقی مانند اختلاط بی‌قید و بند دو جنس مخالف و یا دیدن تصاویر مبتذل و محرک و خواندن مطالب ناهنجار و نگاه کردن به تصاویر غیراخلاقی در شبکه‌های اجتماعی و... زمینه‌های آلودگی به گناه و مفاسد را در خود فراهم می‌کنند. و چون این عمل با فطرت پاک انسان و اراده الهی منافات دارد شخص، احساس گناه، سرخوردگی و افسردگی می‌کند. بنابراین دیدن صحنه‌های مبتذل و قرار گرفتن در محیط‌های نامناسب و ارتباط‌های بی‌قید و بند، از مهمترین عوامل تحریک‌کننده غریزه جنسی هستند.
 عوامل منحرف کننده غریزه جنسی
 اصولاً خود عوامل تحریک‌کننده در اثر تکرار باعث انحراف غریزه جنسی می‌شود که بیشتر با دیدن و صحنه‌های بصری حاصل می‌شود. در اینجا اهم عوامل مؤثر در این فرآیند را به نحو اجمال توضیح می‌دهیم.
1- عدم کنترل فکر
- یکی از این عوامل، فکر کردن درباره این مسائل است یعنی بیشتر، افرادی دچار این بیراهه می‌شوند که فکر خود را کنترل نمی‌کنند و با پرواز فکر به سمت این مسائل، خود را به مهلکه می‌اندازند و بیراه نیست این جمله که «هر فکری روزی به عمل تبدیل می‌شود!»
2- بیکاری
- از دیگر عوامل تشدیدکننده، بیکاری است؛ یعنی فردی که ساعات زیادی را بیکار باشد و در واقع برنامه‌ای برای اجرا و انجام نداشته باشد، زمینه بسیار مساعدی برای افتادن در این مهلکه را در خود بوجود می‌آورد. در واقع اگر خود نوجوان توانایی برنامه‌ریزی روزانه برای خود را داشته باشد (و اگر این توانایی را ندارد از بزرگترهایی که دارای صلاحیت هستند کمک بگیرد) و موفق شود یک برنامه درسی و کاری روزانه تهیه کند و خود را ملزم به اجرای آن بداند، نه تنها از این آفت بلکه از بسیاری آفات دیگر هم در امان خواهد ماند. (علت اینکه گفتیم بزرگترهایی که صلاحیت داشته باشند، این است که اگر قرار شد برنامه‌ریزی کنند، باید برنامه‌ای را تنظیم کنند که متناسب با سن و موقعیت شخص باشد و در عین حال سبک و قابل اجرا باشد تا به مرور زمان نشاط فرد را از بین نبرد).
3- تنها ماندن در خانه
- از دیگر عوامل تشدیدکننده، تنها ماندن در خانه است که زمینه مناسبی برای فکر کردن و تخیلات باطل است که این اشکال هم با برنامه‌ریزی و معاشرت با دیگران برطرف می‌شود.
4- بی‌اطلاعی و عدم مطالعه
- بی‌اطلاعی و عدم مطالعه در این مورد و دیگر مسائل تربیتی، خود، یکی از عوامل زمینه‌ساز برای ایجاد و تشدید این معضل است یعنی اگر شخص نوجوان و جوان مطالعاتی در مورد اشکالات، عوارض و عواقب این معضل اخلاقی داشته باشد و یک شناخت هر چند اجمالی در این زمینه به دست بیاورد، چه بسا در مواجهه با این احساس هیجانی بتواند بهتر عمل کند و خود را از این هیجانات بی‌موقع نجات دهد.
5- نوع غذا و خوراک نوجوانان و جوانان
- بعضی از اساتید فن اشاره‌ای هم به نوع غذا و خوراک نوجوانان و جوانان می‌کنند که مثلاً فلان دسته از خوراکی‌ها می‌تواند باعث تحریک و یا تشدید این احساسات شوند مثلاً غذاهای خیلی چرب و پر انرژی و استفاده دائم از غذاهای لذیذ می‌تواند در این هیجانات اثر داشته باشد لکن با توجه به اینکه جوانان و نوجوانان در سن رشد هستند و باید تغذیه مناسب داشته باشند قطع کردن این خوراکی‌ها بطور کلی صحیح نیست. بلکه با یک آشنایی اجمالی با غذاها و تغذیه مناسب می‌توان برای بهبود شرایط قدم برداشت. مثلاً باید بدانیم که بهتر است غذاهای چرب و پر انرژی در بین روز مصرف شوند و تا جایی که مقدور است شب‌ها از خوردن آنها پرهیز شود. هر چقدر شب‌ها غذاها را سبک‌تر و کم حجم‌تر بخورند، علاوه بر برطرف شدن عوارض این هیجانات، باعث سلامت شخصی هم می‌شود.
6- رفاقت با افراد بی‌اخلاق، بی‌مبالات و بی‌قید و بند
- از دیگر عوامل تشدیدکننده رفاقت با افراد بی‌اخلاق و بی‌مبالات و بی‌قیدوبند می‌باشد که زمینه بسیار مهمی در کشیده شدن شخص به این گونه معضلات و بدبختی‌هاست و چقدر در دین سفارش به پیدا کردن دوست خوب شده و توصیه به رها کردن دوست ناباب شده است! به عنوان نمونه در سوره فرقان آیه 28 می‌فرماید: (کسانی که در دنیا به ظلم و گناه دچار شدند در قیامت می‌گویند که ‌ای کاش فلان شخص را به دوستی انتخاب نمی‌کردم) این مورد آنچنان آشکار و عیان است که نیازی به توضیح بیشتر ندارد.