هم اکنون با گذشت بیش از هزار روز از عمر این دولت جا دارد به بررسی میزان تحقق این وعده بپردازیم و ببینیم ژنرال‌های دولت تدبیر و امید که در روزهای آغازین کار خود به شدت از پیشینیان خویش انتقاد می‌کردند که آنها نتوانسته‌اند سهم ایران را از میادین به طور کامل به دست آورند آیا خودشان موفق شده‌اند میزان برداشت صحیح را افزایش دهند یا اینکه همچنان مشکل کمبود برداشت و عدم توسعه میادین توسط طرف ایرانی پابرجاست.
جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که میادین مشترک نفتی و گازی متعددی با کشورهای همسایه دارد و از آن جایی که میادین مشترک، منافع ملی همه مردم ایران را دربر می‌گیرند از اهمیت بسزایی برخوردار هستند.
در سال‌های گذشته به دلیل عدم توسعه این میادین توسط ایران و توجه صرف به برداشت از میادین موجود، همسایگان مرزی از این میادین منفعت بیشتری برده و با برداشت‌های خود سهم بیشتری از منابع موجود را تصاحب کرده‌اند. برداشت هر چه بیشتر از مخزن با اعتبار سرمایه‌گذاری در امر اکتشاف و استخراج، مهم‌ترین موضوع در میادین مشترک نفتی و گازی است. اما با این وجود متأسفانه باید گفت حجم برداشت ایران از این میادین مشترک کمتر از همسایگان است و از 28 میدان مشترک که تنها بخش کمی در ایران به تولید رسیده‌اند و بخشی نیز به طور کامل در اختیار شرکای دیگر ایران هستند و این در حالی است که تولید از این میادین نیز اولویت‌بندی شده است.
میادین مشترک ایران در مناطق مختلفی وجود دارند اما بیشتر آن‌ها در نوار غربی و جنوبی کشور تا آب‌های گرم دریای عمان قرار گرفته‌ است. براساس اطلاعات موجود، ایران 28 میدان مشترک نفتی و گازی دارد. از این تعداد 18 میدان نفتی، چهار میدان گازی و شش میدان دارای ذخایر نفت و گاز است. شرکت ملی نفت ایران تاکنون تولید از 10 میدان مشترک نفت و گاز را آغاز کرده، اما تولید از 18 مخزن مشترک هنوز آغاز نشده است. میادین نفتی و گازی مشترک ایران در خشکی و دریا واقع شده است. از 28 میدان مشترک، 15 مخزن در آب‌های گرم خلیج همیشه فارس و 13 مخزن در خشکی قرار گرفته‌اند.
این میادین در مرز مشترک ایران و کشورهای کویت، قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، عراق و ترکمنستان قرار دارند. مطابق مرزهای غربی و جنوبی ایران با کشورهای عربی، بیشتر میادین مشترک ایران نیز با این کشورها هم مرز است. عراق با 12 میدان مشترک در رأس همسایگان مشترک هیدروکربوری ایران قرار دارد که از جمله این میادین می‌توان به میدان نفت‌شهر، میدان دهلران، میدان پایدار غرب، میدان نفتی آذر، میدان نفتی آزادگان و میدان نفتی یادآوران اشاره کرد. پس از آن امارات با 7 مخزن، عربستان سعودی با چهار مخزن، قطر با دو مخزن و کشورهای عمان، کویت و ترکمنستان هر یک با یک مخزن قرار گرفته‌اند.
ایران که در میادین فروزان، آرش، سلمان، هنگام، مبارک، اسفندیار و میدان عظیم گازی پارس جنوبی با کشورهای حاشیه خلیج فارس شریک است، تاکنون نتوانسته آنطور که شایسته است از این میادین مشترک استفاده و به حق خود در بهره‌برداری از این میادین دست پیدا کند.
بر اساس آخرین اطلاعاتی که شرکت ملی نفت ایران در سال 89 در این‌باره منتشر کرده و اطلاعات جدیدتر، تاکنون در دسترس نیست، برداشت عربستان از چهار میدان نفتی مشترک با ایران، بیش از 10 برابر ایران است. به عبارت دیگر عربستان روزانه 450 هزار بشکه منابع هیدروکربور برداشت می‌کند، اما برداشت ایران فقط 42 هزار بشکه در روز است. حتی عراق نیز در برداشت از میادین مشترک بیش از دو برابر از ایران جلوتر است. این کشور از 12 میدان مشترک نفتی با ایران روزانه 295 هزار بشکه برداشت می‌کند حال آن که برداشت ایران روزانه 130 هزار بشکه بیشتر نیست. سایر میادین نفتی و گازی مشترک ایران نیز چنین وضعی دارند، بماند که برداشت ایران از برخی میادین مشترک، مانند لایه نفتی پارس جنوبی که با قطر مشترک است، خیلی اندک است.
حال آن که طرف قطری روزانه 450 هزار بشکه نفت استخراج می‌کند. همچنین ایران هنوز کار اکتشاف و استخراج از برخی میادین مشترک تازه کشف شده در دریای خزر، مانند میدان سردار جنگل را به طور ملموس و قابل توجه شروع نکرده و گزارشی هم از آن در دست نیست.
دلایل متعددی از جمله تحریم‌های ظالمانه، کمبود اعتبار و سرمایه، ضعف تکنولوژی و فناوری و نوع قراردادهای نفتی ایران برای کمبود برداشت ایران از میادین مشترک نفتی و گازی عنوان می‌شود. اما بدون شک اصلی‌ترین علت این موضوع کم‌توجهی و مدیریت نادرست است که نمونه بارز آن را می‌توان در حوزه گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین میدان مستقل گازی جهان مشاهده کرد. هر چند این میدان به همت سپاه پاسداران تقویت شده است.
پارس جنوبی
میدان گازی پارس جنوبی (یا گنبد شمالی در بخش قطری)، بزرگ‌ترین میدان گازی مستقل جهان است که با داشتن 34/2 تریلیون متر مکعب گاز استحصال پذیر، حدود 19 درصد از کل ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است. این میدان گازی علاوه بر ذخایر عظیم گاز طبیعی، حدود 16 میلیارد بشکه میعانات گازی استحصال‌پذیر، نفت و مقادیر زیادی هلیوم دارد. این میدان گازی در عمق بیش از سه هزار متری از بستر خلیج فارس و در محوطه‌ای به وسعت 9 هزار و 700 کیلومتر مربع واقع شده است. حدود سه هزار و 700 کیلومتر مربع از این میدان مشترک، در آب‌های سرزمینی ایران و حدود شش هزار کیلومتر مربع از آن در آب‌های قطر واقع شده است.
بر اساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، تقریباً حدود 10 تریلیون متر مکعب از گاز استحصال‌پذیر این میدان، در بخش ایرانی آن واقع شده است که حدود 30 درصد از کل ذخایر گازی کشور و 5/4 درصد از ذخایر گازی دنیا را شامل می‌شود. مابقی گاز استحصال‌پذیر این میدان به میزان حدود 24/2 تریلیون مترمکعب، متعلق به کشور قطر است و تقریباً 99 درصد ذخایر گازی این کشور و 13/6 درصد ذخایر گازی دنیا را شامل می‌شود. با این حال، با توجه به اینکه این میدان، یک میدان مشترک است، با تغییر شرایط میدان در نتیجه نحوه و سرعت برداشت طرفین از آن، مقدار نهایی قابل برداشت توسط هر یک از طرفین در طول زمان متغیر است.
این میدان عظیم گازی در سال 1971 کشف شد و قطر بهره‌برداری از این میدان عظیم را از سال 1991 آغاز کرد. این در حالی است که بهره‌برداری از اولین فاز این میدان در ایران با 11 سال تأخیر نسبت به طرف قطری، آغاز شد. در فاصله سال‌های 1991 تا 2002، کشور قطر بیش از 210 میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کرده است. باتوجه به فرضیات در نظر گرفته شده برای محصولات اصلی و جانبی، برآورد می‌شود این میزان تولید دربازه 11 ساله فوق، درآمدی بیش از 60 میلیارد دلار برای قطر به همراه داشته است. از سال 2002، به تدریج پروژه‌های توسعه میدان گازی پارس جنوبی به مدار تولید پیوست و در این حین، قطر نیز با شدت بسیار بیشتری برای توسعه این میدان و برداشت از آن، اقدام کرد. قطر در سال 2012 بالغ بر 157 میلیارد متر مکعب گاز از میدان گازی مشترک با ایران برداشت کرده است.
برخی منابع میزان برداشت ایران از میدان گازی مشترک با قطر در سال 2012 را یک سوم این کشور یعنی کمتر از 60 میلیارد مترمکعب برآورد کرده‌اند. در فاصله سال‌های 2002 (اولین برداشت از میدان پارس جنوبی) تا انتهای 2014 میلادی، ایران در مجموع توانست حدود 710 میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کند. در همین فاصله، کشور قطر با برداشت بیش از 1/210 میلیارد متر مکعب گاز توانست 70 درصد بیشتر از ایران، از این منبع مشترک برداشت داشته باشد.
در حال حاضر با بهره‌برداری کامل از فازهای 15 و 16 پارس جنوبی، روزانه 420 میلیون متر مکعب گاز از پارس جنوبی برداشت می‌شود که این میزان گاز تا پایان سال باز هم افزایش خواهد داشت. ساخت این 2 فاز از پارس جنوبی برعهده قرارگاه سازندگی سپاه پاسداران بوده و حالا از این اتفاق به پاتک سنگین سپاه به تحریم‌های آمریکا تعبیر می‌شود. این اقدام نشان می‌دهد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علاوه بر فعالیت‌های موشکی و نبوغ در صنایع دفاعی، در کنار ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌های دشمنان و تروریست‌ها در عراق و سوریه، حالا در زمینه مسائل اقتصادی و سازندگی کشور نیز پیشگام شده است.
همچنین با توجه به برنامه‌ریزی صورت گرفته برای راه‌اندازی فاز 19 و متعاقب آن سایر فازهای باقی مانده پارس جنوبی در سال 2016 و 2017 و تعهد دولت برای تکمیل کلیه فازهای پارس جنوبی تا انتهای دولت یازدهم (سال 2017)، پیش‌بینی می‌شود در انتهای سال 2017، میزان تولید ایران از این میدان با افزایش حداکثر 45 میلیارد متر مکعب به سطح 170 میلیارد متر مکعب افزایش پیدا کند و در صورت توسعه نیافتن بیشتر برداشت قطر، به میدان برداشت کنونی آن کشور نزدیک شود.