گزارشي از جديدترين توانمندي نيروهاي مسلح
«عصر» و « گاما»کابوس موشک‌هاي کروز و بالستيک
چشم‌هاي بينا و هميشه هوشيار نيروهاي مسلح کشورمان اگر چه متکي به تجهيزات نبوده و با انبوهي از ابتکارات و پشتوانه تجربيات دفاع مقدس و ايمان به قادر متعال، مشغول خدمت هستند اما استفاده از سامانه‌هاي مدرن را نيز به عنوان عنصري مهم در مقابله با دشمن مجهز و قداره‌کش، مهم مي‌دانند.
به گزارش مشرق، ماه گذشته در دو عرصه مهم دريايي و پدافند هوايي، اخباري از عملياتي شدن رادارهاي جديد منتشر شده که به نظر مي‌رسد ارتقاء قابل توجهي به توان دفاعي نيروهاي مسلح ايران خواهد داد. اين دو رادار شامل رادارهاي عصر و گاما هستند.
رادار عصر؛ چشمان مدرن ناوشکن‌هاي ايراني
ناوهاي رزمي براي اطلاع زودهنگام از تهديدات هوايي پيرامون خود به رادارهايي نياز دارند که ضمن قابل نصب بودن در فضاي محدود عرشه از برد و عملکرد مناسبي نيز برخوردار باشند. اين اولين حلقه از پدافند هوايي يک شناور رزمي را شکل مي‌دهد که بر روي آبها ممکن است از پوشش هوايي محروم باشد و تنها با اطلاعات توليد شده رادارها سامانه‌هاي پدافندي موشکي و توپخانه‌اي خود را آماده نبرد مي‌کند.
تاريخ وقايع جنگ جهاني دوم و جنگ‌هاي مختلف تا به امروز نيز اهميت وجود هشدار زودهنگام براي نيروي دريايي را عملا تاييد مي‌کند.
نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران (نداجا) چندي پيش، از يک رادار جديد و پيشرفته رونمايي کرد که توسط متخصصان داخلي توليد شده و براي نصب روي ناوهاي مختلف فعلي و آينده در نظر گرفته شده است. اين رادار با نام «عصر» از نوع آرايه فازي و با آنتن مسطح بوده و از برد وعملکرد قابل توجهي برخوردار است.
فرماندهان نيروي دريايي ارتش براي اولين بار چند سال پيش درمصاحبه‌هاي خود از وجود پروژه عصر براي توليد يک رادار ديجيتال در باند S با آنتن مسطح با طول موج 8 تا 15 سانتيمتر اطلاع داده بودند که براي به کارگيري در شناورهايي در رده ناو و بالاتر در دست توسعه بوده و از عملکرد بالايي در شرايط آب و هوايي مختلف برخوردار خواهد بود.
پيش از اين ناوهاي بايندر و نقدي در زمان تحويل به ايران به رادار جست‌وجوي هوايي Westinghouse SPS-6C با برد 146 کيلومتر در باند D و ناوشکن‌ها (ناوهاي محافظ) رده الوند به رادار جست‌وجوي هوايي AWS-1 با برد 110 کيلومتر و باند E/F مجهز بودند. نمونه اول ناوشکن جماران نيز که ساخت کشورمان است به راداري مشابه AWS-1 مجهز شده بود و دومين فروند آن که با نام دماوند در ناوگان شمال نداجا به خدمت گرفته شده به رادار عصر مجهز است و به زودي نمونه رونمايي شده از رادار عصر نيز در جنوب به جاي رادار فعلي روي ناو جماران نصب خواهد شد.
به نظر مي‌رسد با توليد رادار آرايه فازي عصر که اولين نمونه‌هاي آن بر روي ناوشکن‌هاي جماران و دماوند به کار گرفته مي‌شود امکان تجهيز ناوهاي قبلي خصوصا ناوشکن‌ها به اين رادار مدرن وکارآمد نيز در آينده وجود خواهد داشت. همچنين توليدات بعدي کشورمان مانند ناوشکن سهند و ناوبزرگ عملياتي- آموزشي خليج فارس نيز از مشتريان آخرين نمونه‌هاي رادار آرايه فازي عصر در سال‌هاي آينده خواهند بود.
رادارهاي آرايه فازي داراي توانمندي‌هاي بالايي هستندکه ناشي از به کارگيري فناوري‌هاي جديد است. در اين رادارها براي جست‌وجو در فضاي تحت پوشش، سهم عمده به‌جاي گردش مکانيکي آنتن رادار برعهده تغيير در زاويه انتشار امواج است. پويش بسيار سريع محيط (درحد ميلي‌ثانيه)، مقاومت بالا عليه اقدامات ضدالکترونيک و کشف بسيار مشکل محل رادار توسط سامانه‌هاي الکترونيکي گيرنده وهشدار راداري دشمن از جمله مهم‌ترين ويژگي‌هاي عملکردي اين رادارهاي پيشرفته است. اين رادارها داراي دونوع اصلي فعال (اکتيو) و غيرفعال (پسيو) هستند که درنوع فعال مي‌توانند تا هزار بار در ثانيه تغيير فاز داده و در صورت بروز اشکال درگيرنده و فرستنده‌ها کل رادار دچار اختلال نمي‌‌شود.
در واقع در اين رادارها تعداد زيادي عنصر فرستنده وگيرنده در کنار يکديگر قرار دارند وهر يک از آنها عملا يک رادار کوچک هستند که در مجموع با عملکرد هماهنگ، قابليت‌هاي ويژه رادارهاي آرايه فازي نظير توانايي شناسايي همزمان صدها هدف که در فواصل وارتفاعات مختلفي در پهنه آسمان حضور دارندرا بوجود مي‌آورند.
رادارهاي آرايه فازي به دليل عدم انتشار امواج با الگوي مشخص و تغيير فاز درکسري از ثانيه شناسائي منبع پرتو و محل رادار براي دشمن کاري بسيار مشکل خواهد بود. اين قابليت براي به تاخير افتادن کشف محل دقيق شناور در دريا بسيار مهم و ارزشمند است اين رادارها در صورت کشف توسط دشمن يا اخلال‌هاي الکترونيکي به دليل تغيير فاز، به ميزان بسيار بالايي مقاوم هستند.
رادارهاي آرايه فازي قادر به هدايت چندين موشک عليه چندين هدف در زمان واحد بوده و در زمينه‌هاي گسترده‌اي از جمله رادارهاي هواشناسي، نصب بر روي جنگنده‌ها، ناوها و رادارهاي رهگيري موشک‌هاي بالستيک قابليت به کارگيري دارند.
تاکنون چند نمونه رادار آرايه فازي درکشور ديده يا معرفي شده است از جمله رادار 6400 الماني که چند سال پيش توسط وزير دفاع وقت از آن صحبت شد و رادار آرايه فازي برد متوسط نجم 802، دو نمونه از آنها هستند.
براساس اعلام رسمي مسئولان، رادار عصر مي‌تواند به صورت سه بعدي اهداف را ردگيري کند يعني فاصله، زاويه و ارتفاع آنها را تعيين نمايد. اين رادار قابليت ردگيري همزمان 1000 هدف را داشته و برد آن براي اهدافي با سطح مقطع راداري (RCS 4 مترمربع) در حدود 200 کيلومتر است.
باتوجه به ظاهر رادار عصر قاعدتا در آن، تغيير جهت امواج تنها در راستاي عمودي بر مبناي تغيير فاز انجام مي‌شود زيرا اين رادار قابليت چرخش در صفحه افقي را دارد که اين امر براي پويش (اسکن) در اين راستا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. علت اين امر مي‌تواند کاهش هزينه‌هاي تجهيز ناوها به رادارهاي آرايه فازي باشد زيرا در صورتي که رادار قابليت چرخش در صفحه افقي براي پوشش 360 درجه را نداشته و در راستاي افقي هم با تغيير فاز امواج کار پويش را انجام دهد بايد دست‌کم از دو رادار آرايه فازي براي پوشش تمام پيرامون ناو استفاده کرد.
بنابراين در شرايطي که نياز گسترده‌اي به تجهيز ناوهاي مختلف نداجا به اين رادار پيشرفته و نسل جديد وجود دارد، با يک رادار عصر مي‌توان 360درجه پيرامون ناو را پوشش داد و با توليد هر رادار، سامانه جست‌وجوي هوايي دوربرد يک ناو را روزآمد کرد.
پيش از اين گفته شده بود که در رادار عصر از فناوري نيمه هادي در ساخت قطعات الکترونيکي استفاده خواهد شد که به‌کارگيري تجهيزات الکترونيکي پيشرفته نظير سامانه‌هاي بهره‌مند از فناوري نيمه‌هادي‌ها باعث افزايش مدت زمان قابل کارکرد و کاهش چشمگير احتمال بروز خرابي در اين رادار شده، آمادگي عملياتي و قابليت اطمينان آن را به ميزان بالايي بهبود و زمان مورد نياز براي تعويض و تعمير قطعات آن را نيز کاهش داده مي‌دهد.
به دليل استفاده از همين فناوري هاي پيشرفته و پردازشگرهاي ديجيتال، زيرسامانه‌هاي رادار عصر داراي حجم کمي بوده و اين مزيت در ناوهاي رزمي که استفاده بهينه از فضاي موجود بسيار اهميت دارد ارزشي دوچندان دارد. به علاوه اين رادار توان مصرفي کمي نيز دارد که در نتيجه در صورت بروز مشکل ناو در تأمين توان الکتريکي مورد نياز براي همه سامانه‌ها، رادار عصر با توان مصرفي پائين خود مي‌تواند به عملياتي ماندن سامانه‌هاي بيشتري کمک نمايد.
اين رادار که محصول ارزشمندي از سازمان جهاد خودکفايي نيروي دريايي ارتش است قابليت به‌کارگيري در سواحل را نيز دارد که براي اين منظور باتوجه به عدم محدوديت فضا در پايگاه‌هاي ساحلي، نمونه‌هاي توسعه‌يافته از رادار عصر با آنتن بزرگ‌تر و در نتيجه برد بيشتر از نظر عملياتي مفيدتر خواهد بود. لازم به ذکر است فاصله سواحل ايران از کشورهاي حاشيه خليج‌فارس در بسياري از مناطق کمي بيش از 200 کيلومتر است و رادار عصر با همين کارايي فعلي هم پوشش قابل توجهي در عرض خليج‌فارس که محل استقرار بخش قابل توجهي از يگان‌هاي دريايي آمريکاست خواهد داشت.
گفته مي‌شود رادار عصر توانايي ردگيري اهداف سطحي را نيز دارد که باتوجه به توانايي تغيير جهت امواج در راستاي عمودي به طور الکترونيکي در کسري از ثانيه محيط سطحي پيرامون ناو در جهت قرارگيري صفحه آنتن نيز پويش (اسکن) شده و اطلاعات حاصل در کنار رادارهاي مخصوص جست‌وجوي سطحي موجود در ناوها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
همچنين اين رادار در ردگيري سريع موشک‌هاي کروز نيز توانمند است و مي‌تواند با توجه به توان ردگيري همزمان تعداد بسيار زيادي هدف به افزايش سرعت عمل سامانه کنترل آتش و دفاع هوايي ناو کمک کند. به علاوه با توجه به تجربيات گرانقيمت نيروي دريايي ارتش از درگيري مستقيم با نيروي دريايي آمريکا در شرايط سنگين جنگ الکترونيک در سال 1367، فعاليت گسترده‌اي براي ايجاد امکان ادامه کار رادار عصر در شرايط جنگ الکترونيک انجام شده است.
طراحي و ساخت رادار عصر و از آن مهم‌تر توليد آن به تعداد کافي با توجه به برخورداري از فناوري‌هاي پيشرفته در عرصه رادار و الکترونيک علاوه بر ايجاد گامي بسيار بلند در جهت روزآمدسازي سامانه‌هاي راداري نيروي دريايي راهبردي پس از ساخت ناو جماران، يک خط‌شکني مجدد از اين نيرو در جهت تأمين تجهيزات موردنياز نيروهاي مسلح است.
بنابراين رادار عصر که با توجه به ويژگي‌هاي ذاتي و عملکردي خود، سامانه‌اي راهبردي محسوب مي‌شود راه را براي عملياتي شدن اين نوع رادارها در سامانه‌هاي موشکي مانند باور-373 علاوه بر سامانه‌هاي رعد و صياد-2 نيز هموارتر مي‌کند.
رادار گاما
10 بهمن ماه امسال خبري در خبرگزاري‌هاي داخلي منتشر شد که براساس آن، امير فرزاد اسماعيلي فرمانده قرارگاه پدافند هوايي خاتم‌الانبياء(ص) از مواضع پدافندي در استان سمنان بازديد کرده است. در اين خبر براي اولين بار، نامي از رادار پيشرفته گاما و عملياتي شدن آن در ايران، منتشر شد.
اما اين رادار چيست و چه تاثيري بر توان پدافند هوايي ايران دارد؟
رادار گاما «Gamma» يکي از محصولات پيشرفته شرکت آلماز آنتني به شمار مي‌آيد. اين رادار در دو گونه DE و S1E طراحي و ساخته شده است.
موسسه مطالعاتي CSIS در گزارشي مربوط به سال 2010 درباره وضعيت ايران و کشورهاي حوزه خليج فارس در حوزه‌هاي گوناگون از جمله نظامي اشاره‌اي به برنامه ايران براي در اختيار داشتن گونه DE اين رادار مطرح کرده است. براساس اين پيش‌فرض، به معرفي توانايي‌هاي اين گونه از رادار گاما خواهيم پرداخت.
سامانه «Gamma DE» يک مجموع راداري آرايه فازي فعال سه بعدي «UHF» در باند «L» است که وظيفه جست‌وجو و کشف اهداف هوايي شامل پرنده‌هاي بال ثابت با سطح مقطع راداري پايين و بالگردها، موشک‌هاي کروز و مهمات هدايت‌شونده و همچنين موشک‌هاي بالستيکي تاکتيکي کوتاه و ميان برد را بر عهده دارد. اين سامانه معمولا به منظور هدايت و کمک به هواپيماهاي رهگير يا سامانه‌هاي يکپارچه پدافند هوايي عمل مي‌کند.
قابليت شناسايي اهداف با سطح مقطع راداري پايين و همچنين مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونيک دشمن از جمله نکات مثبت اين سامانه راداري به حساب مي‌آيد.
يکي از قابليت‌هاي پيشرفته اين سامانه توانايي «کشف بدون کمک اهداف» يا «NCTR» است.
در اين حالت رادار گاما با استفاده از ارتباط برقرار کردن بين نشانه‌هاي شناخته شده از هر هدف پرواز جداگانه، آناليز امواج بازتابانده شده از اهداف گوناگون و همچنين مشخصه‌هاي خاص پروازي هر هواگرد و همچنين در مورد بالگردها با آناليز تغييرات موجود در امواج ايجادشده در حرکت پره‌هاي بالگردها مي‌تواند به شناسايي آنها اقدام کند.
در کنار سامانه راداري گاما، سيستمي براي مقابله با موشک‌هاي ضد رادار با عنوان «Gazetchik E» نيز ارائه مي‌شود که وظيفه آن هشدار دادن در مورد نزديک شدن موشک‌هاي ضدرادار پخش امواج گمراه‌کننده و فريب دادن موشک‌هاي ضدرادار است. همچنين سامانه‌هاي پخش‌کننده چف و فلير و همچنين دودزا نيز براي اين سامانه راداري تعبيه شده است.
در منابع رسمي اعلام شده است ميزان موفقيت اين سامانه در برابر موشک‌هاي ضدرادار حدود 85 تا 95 درصد است. اين سامانه همچنين مي‌تواند سامانه‌هاي جست‌وجوگر الکترو اپتيک موجود در مهمات هدايت شونده را نيز از کار بيندازد.
برد کشف هدف «Gamma DE» در برابر هدفي با سطح مقطع راداري 1مترمربع 360 و هدفي با سطح مقطع راداري 0.13 مترمربع 250کيلومتر اعلام شده است. البته شرکت سازنده اعلام کرده است که اين رادار مي‌تواند موشک‌هاي بالستيک را که از ارتفاع بالا به سمت زمين مي‌آيند را از فاصله 1111کيلومتري شناسايي کند.
اين سامانه راداري توان پوشش دادن تا ارتفاع 120کيلومتري از سطح دريا را دارد. گاما مي‌تواند در شرايط جوي سخت از دماي +50 تا -50 درجه سانتي‌گراد به عمليات بپردازد. اين سامانه مي‌تواند در رطوبت 98 درصد و بادهايي با سرعت 25متر در ثانيه و در ارتفاع 2500 متري از سطح دريا عمليات کند. کل خدمه مورد نياز براي کار با اين سامانه 5نفر است.
سامانه «Gamma DE» و متعلقات مربوط به آن بر روي دو دستگاه کاميون حمل مي‌شود و مي‌تواند در مدت زمان 5 دقيقه براي کار آماده شود.
گونه کششي اين رادار نيز موجود است که زمان آماده‌سازي آن حدود 20دقيقه است اين سامانه راداري از يک سيستم يکپارچه تشخيص دوست از دشمن بهره مي‌برد. بهره بردن از قابليت آرايه فازي فعال اين قابليت را به اين رادار مي‌دهد که بتواند در زواياي مثبت و منفي 60 درجه در سمت و ارتفاع را دارد.
استقرار اين سامانه راداري در منطقه‌اي مانند سمنان ضمن آن که عمق دفاعي کشورمان را از گزند سامانه‌هاي موشکي دشمن دور مي‌کند، توانايي انتقال اين رادار به مناطقي را مي‌دهد که دشمن هيچ گونه اشرافي از طريق سامانه‌هاي ماهواره‌اي خود ندارد و گاما در کنار کاستا، نبو، مطلع، غير و ثامن، شبکه‌اي مطمئن از سيستم‌هاي راداري را در اختيار نيروهاي مسلح ايران قرار مي‌دهد که عمدتا متحرک و با قابليت جابجايي بالا هستند.با اين اوصاف، مي‌توان کمي ديگر منتظر بود و با اجراي رژه باشکوه ارتش جمهوري اسلامي ايران در 29 فروردين سال آينده، نمونه‌هاي جديدي از دستاوردهاي راداري و پدافندي نيروهاي مسلح کشورمان را ديد و منتشر کرد.
رادار عصر؛ چشمان مدرن ناوشکن‌هاي ايراني
ناوهاي رزمي براي اطلاع زودهنگام از تهديدات هوايي پيرامون خود به رادارهايي نياز دارند که ضمن قابل نصب بودن در فضاي محدود عرشه از برد و عملکرد مناسبي نيز برخوردار باشند. اين اولين حلقه از پدافند هوايي يک شناور رزمي را شکل مي‌دهد که بر روي آبها ممکن است از پوشش هوايي محروم باشد و تنها با اطلاعات توليد شده رادارها سامانه‌هاي پدافندي موشکي و توپخانه‌اي خود را آماده نبرد مي‌کند.
تاريخ وقايع جنگ جهاني دوم و جنگ‌هاي مختلف تا به امروز نيز اهميت وجود هشدار زودهنگام براي نيروي دريايي را عملا تاييد مي‌کند.
نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران (نداجا) چندي پيش، از يک رادار جديد و پيشرفته رونمايي کرد که توسط متخصصان داخلي توليد شده و براي نصب روي ناوهاي مختلف فعلي و آينده در نظر گرفته شده است. اين رادار با نام «عصر» از نوع آرايه فازي و با آنتن مسطح بوده و از برد وعملکرد قابل توجهي برخوردار است.
فرماندهان نيروي دريايي ارتش براي اولين بار چند سال پيش درمصاحبه‌هاي خود از وجود پروژه عصر براي توليد يک رادار ديجيتال در باند S با آنتن مسطح با طول موج 8 تا 15 سانتيمتر اطلاع داده بودند که براي به کارگيري در شناورهايي در رده ناو و بالاتر در دست توسعه بوده و از عملکرد بالايي در شرايط آب و هوايي مختلف برخوردار خواهد بود.
پيش از اين ناوهاي بايندر و نقدي در زمان تحويل به ايران به رادار جست‌وجوي هوايي Westinghouse SPS-6C با برد 146 کيلومتر در باند D و ناوشکن‌ها (ناوهاي محافظ) رده الوند به رادار جست‌وجوي هوايي AWS-1 با برد 110 کيلومتر و باند E/F مجهز بودند. نمونه اول ناوشکن جماران نيز که ساخت کشورمان است به راداري مشابه AWS-1 مجهز شده بود و دومين فروند آن که با نام دماوند در ناوگان شمال نداجا به خدمت گرفته شده به رادار عصر مجهز است و به زودي نمونه رونمايي شده از رادار عصر نيز در جنوب به جاي رادار فعلي روي ناو جماران نصب خواهد شد.
به نظر مي‌رسد با توليد رادار آرايه فازي عصر که اولين نمونه‌هاي آن بر روي ناوشکن‌هاي جماران و دماوند به کار گرفته مي‌شود امکان تجهيز ناوهاي قبلي خصوصا ناوشکن‌ها به اين رادار مدرن وکارآمد نيز در آينده وجود خواهد داشت. همچنين توليدات بعدي کشورمان مانند ناوشکن سهند و ناوبزرگ عملياتي- آموزشي خليج فارس نيز از مشتريان آخرين نمونه‌هاي رادار آرايه فازي عصر در سال‌هاي آينده خواهند بود.
رادارهاي آرايه فازي داراي توانمندي‌هاي بالايي هستندکه ناشي از به کارگيري فناوري‌هاي جديد است. در اين رادارها براي جست‌وجو در فضاي تحت پوشش، سهم عمده به‌جاي گردش مکانيکي آنتن رادار برعهده تغيير در زاويه انتشار امواج است. پويش بسيار سريع محيط (درحد ميلي‌ثانيه)، مقاومت بالا عليه اقدامات ضدالکترونيک و کشف بسيار مشکل محل رادار توسط سامانه‌هاي الکترونيکي گيرنده وهشدار راداري دشمن از جمله مهم‌ترين ويژگي‌هاي عملکردي اين رادارهاي پيشرفته است. اين رادارها داراي دونوع اصلي فعال (اکتيو) و غيرفعال (پسيو) هستند که درنوع فعال مي‌توانند تا هزار بار در ثانيه تغيير فاز داده و در صورت بروز اشکال درگيرنده و فرستنده‌ها کل رادار دچار اختلال نمي‌‌شود.
در واقع در اين رادارها تعداد زيادي عنصر فرستنده وگيرنده در کنار يکديگر قرار دارند وهر يک از آنها عملا يک رادار کوچک هستند که در مجموع با عملکرد هماهنگ، قابليت‌هاي ويژه رادارهاي آرايه فازي نظير توانايي شناسايي همزمان صدها هدف که در فواصل وارتفاعات مختلفي در پهنه آسمان حضور دارندرا بوجود مي‌آورند.
رادارهاي آرايه فازي به دليل عدم انتشار امواج با الگوي مشخص و تغيير فاز درکسري از ثانيه شناسائي منبع پرتو و محل رادار براي دشمن کاري بسيار مشکل خواهد بود. اين قابليت براي به تاخير افتادن کشف محل دقيق شناور در دريا بسيار مهم و ارزشمند است اين رادارها در صورت کشف توسط دشمن يا اخلال‌هاي الکترونيکي به دليل تغيير فاز، به ميزان بسيار بالايي مقاوم هستند.
رادارهاي آرايه فازي قادر به هدايت چندين موشک عليه چندين هدف در زمان واحد بوده و در زمينه‌هاي گسترده‌اي از جمله رادارهاي هواشناسي، نصب بر روي جنگنده‌ها، ناوها و رادارهاي رهگيري موشک‌هاي بالستيک قابليت به کارگيري دارند.
تاکنون چند نمونه رادار آرايه فازي درکشور ديده يا معرفي شده است از جمله رادار 6400 الماني که چند سال پيش توسط وزير دفاع وقت از آن صحبت شد و رادار آرايه فازي برد متوسط نجم 802، دو نمونه از آنها هستند.
براساس اعلام رسمي مسئولان، رادار عصر مي‌تواند به صورت سه بعدي اهداف را ردگيري کند يعني فاصله، زاويه و ارتفاع آنها را تعيين نمايد. اين رادار قابليت ردگيري همزمان 1000 هدف را داشته و برد آن براي اهدافي با سطح مقطع راداري (RCS 4 مترمربع) در حدود 200 کيلومتر است.
باتوجه به ظاهر رادار عصر قاعدتا در آن، تغيير جهت امواج تنها در راستاي عمودي بر مبناي تغيير فاز انجام مي‌شود زيرا اين رادار قابليت چرخش در صفحه افقي را دارد که اين امر براي پويش (اسکن) در اين راستا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. علت اين امر مي‌تواند کاهش هزينه‌هاي تجهيز ناوها به رادارهاي آرايه فازي باشد زيرا در صورتي که رادار قابليت چرخش در صفحه افقي براي پوشش 360 درجه را نداشته و در راستاي افقي هم با تغيير فاز امواج کار پويش را انجام دهد بايد دست‌کم از دو رادار آرايه فازي براي پوشش تمام پيرامون ناو استفاده کرد.
بنابراين در شرايطي که نياز گسترده‌اي به تجهيز ناوهاي مختلف نداجا به اين رادار پيشرفته و نسل جديد وجود دارد، با يک رادار عصر مي‌توان 360درجه پيرامون ناو را پوشش داد و با توليد هر رادار، سامانه جست‌وجوي هوايي دوربرد يک ناو را روزآمد کرد.
پيش از اين گفته شده بود که در رادار عصر از فناوري نيمه هادي در ساخت قطعات الکترونيکي استفاده خواهد شد که به‌کارگيري تجهيزات الکترونيکي پيشرفته نظير سامانه‌هاي بهره‌مند از فناوري نيمه‌هادي‌ها باعث افزايش مدت زمان قابل کارکرد و کاهش چشمگير احتمال بروز خرابي در اين رادار شده، آمادگي عملياتي و قابليت اطمينان آن را به ميزان بالايي بهبود و زمان مورد نياز براي تعويض و تعمير قطعات آن را نيز کاهش داده مي‌دهد.
به دليل استفاده از همين فناوري هاي پيشرفته و پردازشگرهاي ديجيتال، زيرسامانه‌هاي رادار عصر داراي حجم کمي بوده و اين مزيت در ناوهاي رزمي که استفاده بهينه از فضاي موجود بسيار اهميت دارد ارزشي دوچندان دارد. به علاوه اين رادار توان مصرفي کمي نيز دارد که در نتيجه در صورت بروز مشکل ناو در تأمين توان الکتريکي مورد نياز براي همه سامانه‌ها، رادار عصر با توان مصرفي پائين خود مي‌تواند به عملياتي ماندن سامانه‌هاي بيشتري کمک نمايد.
اين رادار که محصول ارزشمندي از سازمان جهاد خودکفايي نيروي دريايي ارتش است قابليت به‌کارگيري در سواحل را نيز دارد که براي اين منظور باتوجه به عدم محدوديت فضا در پايگاه‌هاي ساحلي، نمونه‌هاي توسعه‌يافته از رادار عصر با آنتن بزرگ‌تر و در نتيجه برد بيشتر از نظر عملياتي مفيدتر خواهد بود. لازم به ذکر است فاصله سواحل ايران از کشورهاي حاشيه خليج‌فارس در بسياري از مناطق کمي بيش از 200 کيلومتر است و رادار عصر با همين کارايي فعلي هم پوشش قابل توجهي در عرض خليج‌فارس که محل استقرار بخش قابل توجهي از يگان‌هاي دريايي آمريکاست خواهد داشت.
گفته مي‌شود رادار عصر توانايي ردگيري اهداف سطحي را نيز دارد که باتوجه به توانايي تغيير جهت امواج در راستاي عمودي به طور الکترونيکي در کسري از ثانيه محيط سطحي پيرامون ناو در جهت قرارگيري صفحه آنتن نيز پويش (اسکن) شده و اطلاعات حاصل در کنار رادارهاي مخصوص جست‌وجوي سطحي موجود در ناوها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
همچنين اين رادار در ردگيري سريع موشک‌هاي کروز نيز توانمند است و مي‌تواند با توجه به توان ردگيري همزمان تعداد بسيار زيادي هدف به افزايش سرعت عمل سامانه کنترل آتش و دفاع هوايي ناو کمک کند. به علاوه با توجه به تجربيات گرانقيمت نيروي دريايي ارتش از درگيري مستقيم با نيروي دريايي آمريکا در شرايط سنگين جنگ الکترونيک در سال 1367، فعاليت گسترده‌اي براي ايجاد امکان ادامه کار رادار عصر در شرايط جنگ الکترونيک انجام شده است.
طراحي و ساخت رادار عصر و از آن مهم‌تر توليد آن به تعداد کافي با توجه به برخورداري از فناوري‌هاي پيشرفته در عرصه رادار و الکترونيک علاوه بر ايجاد گامي بسيار بلند در جهت روزآمدسازي سامانه‌هاي راداري نيروي دريايي راهبردي پس از ساخت ناو جماران، يک خط‌شکني مجدد از اين نيرو در جهت تأمين تجهيزات موردنياز نيروهاي مسلح است.
بنابراين رادار عصر که با توجه به ويژگي‌هاي ذاتي و عملکردي خود، سامانه‌اي راهبردي محسوب مي‌شود راه را براي عملياتي شدن اين نوع رادارها در سامانه‌هاي موشکي مانند باور-373 علاوه بر سامانه‌هاي رعد و صياد-2 نيز هموارتر مي‌کند.
رادار گاما
10 بهمن ماه امسال خبري در خبرگزاري‌هاي داخلي منتشر شد که براساس آن، امير فرزاد اسماعيلي فرمانده قرارگاه پدافند هوايي خاتم‌الانبياء(ص) از مواضع پدافندي در استان سمنان بازديد کرده است. در اين خبر براي اولين بار، نامي از رادار پيشرفته گاما و عملياتي شدن آن در ايران، منتشر شد.
اما اين رادار چيست و چه تاثيري بر توان پدافند هوايي ايران دارد؟
رادار گاما «Gamma» يکي از محصولات پيشرفته شرکت آلماز آنتني به شمار مي‌آيد. اين رادار در دو گونه DE و S1E طراحي و ساخته شده است.
موسسه مطالعاتي CSIS در گزارشي مربوط به سال 2010 درباره وضعيت ايران و کشورهاي حوزه خليج فارس در حوزه‌هاي گوناگون از جمله نظامي اشاره‌اي به برنامه ايران براي در اختيار داشتن گونه DE اين رادار مطرح کرده است. براساس اين پيش‌فرض، به معرفي توانايي‌هاي اين گونه از رادار گاما خواهيم پرداخت.
سامانه «Gamma DE» يک مجموع راداري آرايه فازي فعال سه بعدي «UHF» در باند «L» است که وظيفه جست‌وجو و کشف اهداف هوايي شامل پرنده‌هاي بال ثابت با سطح مقطع راداري پايين و بالگردها، موشک‌هاي کروز و مهمات هدايت‌شونده و همچنين موشک‌هاي بالستيکي تاکتيکي کوتاه و ميان برد را بر عهده دارد. اين سامانه معمولا به منظور هدايت و کمک به هواپيماهاي رهگير يا سامانه‌هاي يکپارچه پدافند هوايي عمل مي‌کند.
قابليت شناسايي اهداف با سطح مقطع راداري پايين و همچنين مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونيک دشمن از جمله نکات مثبت اين سامانه راداري به حساب مي‌آيد.
يکي از قابليت‌هاي پيشرفته اين سامانه توانايي «کشف بدون کمک اهداف» يا «NCTR» است.
در اين حالت رادار گاما با استفاده از ارتباط برقرار کردن بين نشانه‌هاي شناخته شده از هر هدف پرواز جداگانه، آناليز امواج بازتابانده شده از اهداف گوناگون و همچنين مشخصه‌هاي خاص پروازي هر هواگرد و همچنين در مورد بالگردها با آناليز تغييرات موجود در امواج ايجادشده در حرکت پره‌هاي بالگردها مي‌تواند به شناسايي آنها اقدام کند.
در کنار سامانه راداري گاما، سيستمي براي مقابله با موشک‌هاي ضد رادار با عنوان «Gazetchik E» نيز ارائه مي‌شود که وظيفه آن هشدار دادن در مورد نزديک شدن موشک‌هاي ضدرادار پخش امواج گمراه‌کننده و فريب دادن موشک‌هاي ضدرادار است. همچنين سامانه‌هاي پخش‌کننده چف و فلير و همچنين دودزا نيز براي اين سامانه راداري تعبيه شده است.
در منابع رسمي اعلام شده است ميزان موفقيت اين سامانه در برابر موشک‌هاي ضدرادار حدود 85 تا 95 درصد است. اين سامانه همچنين مي‌تواند سامانه‌هاي جست‌وجوگر الکترو اپتيک موجود در مهمات هدايت شونده را نيز از کار بيندازد.
برد کشف هدف «Gamma DE» در برابر هدفي با سطح مقطع راداري 1مترمربع 360 و هدفي با سطح مقطع راداري 0.13 مترمربع 250کيلومتر اعلام شده است. البته شرکت سازنده اعلام کرده است که اين رادار مي‌تواند موشک‌هاي بالستيک را که از ارتفاع بالا به سمت زمين مي‌آيند را از فاصله 1111کيلومتري شناسايي کند.
اين سامانه راداري توان پوشش دادن تا ارتفاع 120کيلومتري از سطح دريا را دارد. گاما مي‌تواند در شرايط جوي سخت از دماي +50 تا -50 درجه سانتي‌گراد به عمليات بپردازد. اين سامانه مي‌تواند در رطوبت 98 درصد و بادهايي با سرعت 25متر در ثانيه و در ارتفاع 2500 متري از سطح دريا عمليات کند. کل خدمه مورد نياز براي کار با اين سامانه 5نفر است.
سامانه «Gamma DE» و متعلقات مربوط به آن بر روي دو دستگاه کاميون حمل مي‌شود و مي‌تواند در مدت زمان 5 دقيقه براي کار آماده شود.
گونه کششي اين رادار نيز موجود است که زمان آماده‌سازي آن حدود 20دقيقه است اين سامانه راداري از يک سيستم يکپارچه تشخيص دوست از دشمن بهره مي‌برد. بهره بردن از قابليت آرايه فازي فعال اين قابليت را به اين رادار مي‌دهد که بتواند در زواياي مثبت و منفي 60 درجه در سمت و ارتفاع را دارد.
استقرار اين سامانه راداري در منطقه‌اي مانند سمنان ضمن آن که عمق دفاعي کشورمان را از گزند سامانه‌هاي موشکي دشمن دور مي‌کند، توانايي انتقال اين رادار به مناطقي را مي‌دهد که دشمن هيچ گونه اشرافي از طريق سامانه‌هاي ماهواره‌اي خود ندارد و گاما در کنار کاستا، نبو، مطلع، غير و ثامن، شبکه‌اي مطمئن از سيستم‌هاي راداري را در اختيار نيروهاي مسلح ايران قرار مي‌دهد که عمدتا متحرک و با قابليت جابجايي بالا هستند.با اين اوصاف، مي‌توان کمي ديگر منتظر بود و با اجراي رژه باشکوه ارتش جمهوري اسلامي ايران در 29 فروردين سال آينده، نمونه‌هاي جديدي از دستاوردهاي راداري و پدافندي نيروهاي مسلح کشورمان را ديد و منتشر کرد.